بزرگان محقّقین و اعلام اهل سیره و تاریخ و حدیث از اهل سنّت تصریح كرده اند كه در جنگ احد، در شرایطى كه مشركین بعد از شكست ابتدائى، برگشتند و قصد قتل رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم و انهدام قواى مسلمین را داشتند، ابوبكر و عمر نیز چونان دیگران، آن سرور را در دریاى دشمن رها كرده و تنها گذاشته و براى حفظ جان خودشان پا به فرار گذاشتند، براى نمونه به مدارك زیر در باب جنگ احد مراجعه شود:
1 ـ ابو داود طیالسى در كتاب «سنن».
2 ـ ابن سعد در كتاب «الطّبقات الكبرى».
3 ـ طبرانى در كتاب «معجم».
4 ـ ابوبكر بزّار در كتاب «مسند».
5 ـ ابن حبّان در كتاب «صحیح».
6 ـ دارقطنى در كتاب «سنن».
7 ـ ابو نعیم اصفهانى در «حلیة الاولیاء».
8 ـ ابن عساكر در «تاریخ مدینة دمشق».
9 ـ ضیاء مقدسى در «المختارة».
10 ـ متّقى هندى در «كنز العمّال»(1).
و امّا در جنگ حنین، حاكم نیشابورى به سند صحیح از ابن عبّاس نقل مى كند كه تنها كسى كه در آن جنگ با رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم ماند و استقامت كرد، علىّ بن ابیطالب علیهما السّلام بود، و همه پا به فرار گذاشتند(2).
امّا در جنگ خیبر، اعلام و محقّقین از اهل سنّت فرار ابوبكر و عمر را ذكر كرده اند كه از آن جمله:
1 ـ احمد بن حنبل در كتاب «المسند».
2 ـ ابن ابى شیبه در «المصنَّف».
3 ـ ابن ماجه قزوینى در «سنن المصطفى (صلّى الله علیه وآله وسلّم)».
4 ـ ابوبكر بزّار در «المسند».
5 ـ طبرى در «تفسیر و تاریخ».
6 ـ طبرانى در «المعجم الكبیر».
7 ـ حاكم نیشابورى در «المستدرك».
8 ـ بیهقى در «السّنن الكبرى».
9 ـ ضیاء مقدسى در «المختارة».
10 ـ هیثمى در «مجمع الزّوائد».
و متّقى هندى در كتاب «كنز العمّال»(3) واقعه فرار را از افراد فوق الذّكر نقل مى كند.
امّا در جنگ خندق كه معروف است كه رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم فرمودند: لَضَرْبَةُ عَليٍّ في يَوْمِ الخَنْدقِ اَفْضَلُ مِنْ عِبادَةِ الثَّقَلَيْنِ: ضربه علىّ بن ابیطالب علیهما السّلام در جنگ خندق، از عبادت جنّ و انس نزد خداى تعالى برتر است، و در بعضى از نقلها این چنین آمده است: اَفْضَلُ مِنْ عِبادَةِ الاُمَّةِ إلى يَوْمِ القِيَامَة(4): برتر است از عبادت تمامى امّت تا روز قیامت.
شرط شجاعت از یك طرف، فرار شیخین در این مواقف حسّاس از زندگانى رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم از طرف دیگر، اهل سنّت را دچار گرفتارى كرده است، فكر كردند و كردند تا اینكه شیخ الاسلامشان یعنى جناب «ابن تیميّه» كه در چنین مواردى حلاّل مشاكل!! آنان است فكرى بكر و چاره اى معقول!! اندیشیده، چنین مى گوید:
شكّى نیست كه ما در خلیفه و حاكم اسلام به لزوم وجود صفت شجاعت قائلیم، ولكن شجاعت بر دو قسم است:
1 ـ شجاعت قلبى
2 ـ شجاعت بدنى
و ابوبكر درست است از شجاعت بدنى بى بهره بوده، ولى او داراى شجاعت قلبى بوده، و همین مقدار از شجاعت براى حاكم اسلامى كافى است!! و در ادامه سخنانش مى گوید:
و اگر شما مى گوئید على اهل جهاد و قتال بوده، ما مى گوئیم: عمر بن خطّاب نیز اهل قتال و جنگ در راه خداوند بوده است، ولى باید دانست كه قتال بر دو قسم است:
1 ـ قتال با شمشیر
2 ـ قتال با دعاء
و عمر بن خطّاب با دعاء، در راه خداوند قتال كرده است.
سپس ابن تیميّه براى اثبات شجاعت بدنى ابوبكر ابن ابى قحافه ـ در قبال شجاعتها و مبارزه هاى محيّرالعقول امیرالمؤمنین علیه السّلام با مشركین ـ تمسّك به واقعه زیر نموده، چنین مى نگارد:
بخارى و مسلم در كتاب خودشان آورده اند كه: عروة بن زبیر مى گوید: من از عبدالله فرزند عمرو بن عاص پرسیدم كه: سخت ترین رفتار مشركین با رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم كدام بود؟ جواب داد: روزى رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم مشغول نماز بودند كه عُقْبَة بن ابى مُعَيْط آمد و رداء آن حضرت را به دور گردن مبارك پیچیده و به شدّت فشار داد، در همین حال ابوبكر آمده و شانه عُقْبه را گرفت و او را به كنارى زد و گفت: آیا مردى را مى كشید كه مى گوید: رَبِّيَ الله؟(5)
قضاوت در گفتار ابن تیميّه را به اهل انصاف واگذار مى كنیم.
این بود موقعيّت ابوبكر در ارتباط با صفت شجاعت كه به اجماع اهل سنّت، در جانشین پیامبر و خلیفه مسلمین معتبر است.
منابع:
(1) كنز العمّال: ج10/424.
(2) المستدرك: ج3/111.
(3) كنز العمّال: ج8/371.
(4) المستدرك على الصحیحین: ج3/32.
(5) منهاج السنّة: 8/85.
منبع : سایت آیت الله میلانی
