شیخ کراجکی رضوان الله تعالی علیه روایت کرده است:
شعبی گوید: در روز عید قربان من در شهر واسط بودم. پس در نماز عید حجاج (لعنت الله عليه) حضور یافتم. حجاج خطبه‌ای رسا خواند و چون آنجا را ترک کرد پیام رسان او نزد من آمد. پس نزدش رفتم و او را در حال انتظار و نیمه نشسته و خشمگین یافتم. حجاج گفت: ای شعبی، امروز، روز قربان است و می‌خواهم یکی از اهالی عراق را قربانی کنم [و سر او را از بدنش جدا کنم.] دوست دارم سخنان او را بشنوی تا بدانی که حكم من در مورد او درست است [و او سزاوار مرگ می‌باشد].
گفتم: یا امیر، ای کاش به سنت پیامبر خدا عمل کنی و آنچه را حضرت فرمان قربانی کردنش را داده است قربانی کنی و مانند ایشان رفتار کنی و کاری را که می‌خواهی در این روز بزرگ در مورد آن مرد عراقی انجام دهی رها کرده و به فرد دیگری واگذاری.
گفت: ای شعبی، آنگاه که سخنانش را بشنوی به خاطر دروغ بستن به خدا و پیامبرش و شبهه پراکنی در اسلام، حکم مرا در مورد او تصدیق خواهی کرد.
گفتم: آیا ممکن است امیر مرا از این کار معاف بدارند.
گفت: خیر، هیچ راهی ندارد و می بایست سخنان او را بشنوی.
سپس دستور داد سفره چرمینی گسترند و جلادها حاضر شوند. پس حجاج آمد و گفت: شیخ را بیاورید. چون او را آوردند با یحیی بن يعمر مواجه شدم و به شدت غمگین شده و در دل با خویش گفتم: یحیی چه گفته است که می‌بایست به قتل برسد.
حجاج به او گفت: آیا گمان داری رهبر اهل عراق می‌باشی؟
یحیی گفت: من تنها یکی از فقهای عراق می‌باشم.
حجاج گفت: از کجای فقه پنداشته‌ای که حسن و حسین از نسل و فرزندان پیامبر خدا می‌باشند.
یحیی بن یعمر گفت: این پندار من نیست بلکه از روی حقیقت به آن باور دارم.
حجاج گفت: به سبب کدام حقیقت چنین سخنی می‌گویی؟
یحیی گفت: آن حقیقت، کتاب خداوند عزتمند و شکوهمند می‌باشد.
شعبی ادامه می‌دهد: حجاج به من نگریست و گفت: گوش فراده که چه می‌گوید. این سخن را تا به حال از او نشنیده بودم. ای شعبی! آیا تو در کتاب خداوند شکوهمند آیه‌ای در مورد اینکه حسن و حسین (علیهما السلام) از نسل و فرزندان محمد پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) باشند سراغ داری؟
شعبی گفت: در این باره به تفکر پرداختم ولی در قرآن آیه‌ای نیافتم که بر این مطلب دلالت داشته باشد. حجاج نیز سخت در فکر فرو رفت. سپس به یحیی گفت: شاید مقصود تو این سخن خداود فرازمند می‌باشد که :«از آن پس که به علم دست یافتی، هر کس که درباره او با تو مجادله کند، بگو: بیایید تا حاضر آوریم ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما نفس خود را شما نفس خود را. آنگاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم» [آل عمران: آیه ۶۱] و پیامبر خدا نیز به همراه علی و فاطمه و حسن و حسین (صلوات الله علیهم اجمعین) برای مباهله حضور یافتند.
شعبی گوید: گویا شادی بر قلبم سرازیر شد و با خود گفتم: یحیی خلاصی یافت. حجاج که حافظ قرآن بود، یحیی به او گفت: سوگند به خدا این آیه حجت و دلیل روشن و واضحی در این مورد است ولی من برای سخنم با این آیه دلیل آوری نمی‌کنم.
رنگ صورت حجاج زرد شد و سر به زیر انداخت. سپس سر بلند کرده و رو به یحیی کرده و گفت: اگر در این مورد آیه‌ای جز این از قرآن آوردی ده هزار درهم به تو می دهم ولی اگر نتوانستی آیه‌ای جز این بیاوری، خون تو بر من حلال است.
یحیی گفت: باشد.
شعبی گوید: سخن او مرا غمگین ساخت و با خویش گفتم: آیا یحیی نمی‌توانست با آیه‌ای که حجاج برآورد، با او برای مطلب مذکور دلیل آوری کند و حجاج را راضی کند که تو خود آن آیه را شناختی و در این مورد پیشی گرفتی و این گونه خود را خلاصی داده و او را با دلیل خاموش گرداند؟ حال باور ندارم که پس از این یحیی آیه‌ای آورد ولی حجاج در آن شبهه‌ای نکند و دلیل او را باطل نگرداند. تا اینکه گفته نشود یحیی چیزی دانست که حجاج از آن آگاه نبود.
پس یحیی برای حجاج این سخن خداوند فرازمند را خواند: «و از فرزندان او داود و سلیمان» [انعام، آیه ۸۴] و پرسید: مقصود از او کیست؟
حجاج گفت: ابراهیم (علیه السلام). یحیی گفت: پس داود و سلیمان (علیهما السلام) از فرزندان او بودند.
حجاج گفت: بله. یحیی گفت: پس از آن خداوند چه کسانی را به صراحت از فرزندان ابراهیم دانسته است؟ پس حجاج [ادامه آیه را] خواند: «و ایوب و يوسف و موسی و هارون. و نیکوکاران را این گونه پاداش دهیم.» [انعام، آیه ۸۴]
یحیی گفت: دیگر چه کسانی را نام برده است؟
حجاج گفت: «و زکریا و یحیی و عيسى» [انعام ، آیه ۸۵]
یحیی گفت: چگونه بوده است که عیسی (علیه السلام) از فرزندان ابراهیم است در حالی که پدری نداشته است؟ حجاج گفت: از طرف مادرش مریم (علیها السلام).
یحیی گفت: کدام نزدیک تر است؟ مریم به ابراهیم یا فاطمه (علیها السلام) به محمد (صلی الله علیه و آله)، عیسی به ابراهیم یا حسن و حسین (علیهما السلام) به پیامبر خدا؟
شعبی گوید: [حجاج به گونه‌ای ساکت شد که] گویا سنگ در گلوی او فرو کردند. پس گفت: او را آزاد کنید که خدا او را روسیاه کند و ده هزار درهم نیز به او بدهید که خدا به آن برکت ندهد. سپس حجاج رو به من کرد و گفت: نظر تو درست بود ولی ما آن را نپذیرفتیم. درخواست استری کرد سپس آن را نحر کرده و سر برید و برخاست. درخواست غذا کرد، پس خورد و ما نیز با او خوردیم در حالی که حتی یک کلمه نیز بر زبان نیاورد. بازگشتیم در حالی که حجاج همیشه از آنچه که یحیی بن يعمر با آن دلیل آوری کرده بود ساکت و گرفته بود.
متن عربی روایت:
قال الشعبي كنت بواسط وكان يوم اضحى فحضرت صلاة العيد مع الحجاج فخطب خطبة بليغة فلما انصرف جائني رسوله فاتيته فوجدته جالسا مستوفزا قال يا شعبي هذا يوم اضحى وقد اردت ان اضحى فيه برجل من أهل العراق واحببت ان تسمع قوله فتعلم اني قد اصبت الراي فيما افعل به فقلت ايها الامير لو ترى ان تستن بسنة رسول الله صلى الله عليه واله وتضحي بما أمر ان يضحى به وتفعل مثل فعله وتدع ما اردت ان تفعله به في هذا اليوم العظيم الى غيره فقال يا شعبي انك إذا سمعت ما يقول صوبت رايي فيه لكذبه على الله وعلى رسوله وادخاله الشبهة في الاسلام قلت افيرى الامير ان يعفني من ذلك قال لابد منه ثم أمر بنطع فبسط وبالسياف فاحضر وقال احضروا الشيخ فاتوه به فإذا هو يحيى بن يعمر فاغتممت غما شديدا فقلت في نفسي وأي شئ يقوله يحيى مما يوجب قتله فقال له الحجاج أنت تزعم انك زعيم أهل العراق قال يحيى انا فقيه من فقهاء أهل العراق قال فمن أي فقهك زعمت ان الحسن والحسين عليهما السلام من ذرية رسول الله صلى الله عليه واله قال ما انا زاعم ذلك بل انا قائل بحق قال وباي حق قلته قال بكتاب الله عزوجل فنظر الى الحجاج وقال اسمع ما يقول فان هذا مما لم اكن سمعته عنه اتعرف أنت في كتاب الله عزوجل ان الحسن والحسين من ذرية محمد رسول الله صلى الله عليه واله فجعلت افكر في ذلك فلم اجد في القرآن شيئا يدل على ذلك وفكر الحجاج مليا ثم قال ليحيى لعلك تريد قول الله عز وجل «فمن حاجك من بعد ما جاءك من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا وابناءكم ونساءنا ونساءكم وانفسنا وانفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله على الكاذبين» آل عمران وان رسول الله صلى الله عليه واله خرج للمباهلة ومعه علي وفاطمة والحسن والحسين عليهم السلام قال الشعبي فكانما اهدى الى قلبي سرورا وقلت في نفسي قد خلص يحيى وكان الحجاج حافظا للقرآن فقال له يحيى و الله انها لحجة في ذلك بليغة ولكن ليس منها احتج لما قلت فاصفر وجه الحجاج واطرق مليا ثم رفع راسه الى يحيى وقال ان جئت من كتاب الله بغيرها في ذلك فلك عشرة آلاف درهم وان لم تات بها فانا في حل من دمك قال نعم قال الشعبي فغمني قوله فقلت اما كان في الذي نزع به الحجاج ما يحتج به يحيى ويرضيه بانه قد عرفه وسبقه إليه ويتخلص منه حتى رد عليه وافحمه فإن جاءه بعد هذا بشئ لم آمن ان يدخل عليه فيه من القول ما يبطل به حجته لئلا يدعي انه قد علم ما جهله هو فقال يحيى للحجاج قول الله عز وجل «ومن ذريته داود وسليمان» الانعام من عنى بذلك قال الحجاج إبراهيم قال فداود وسليمان من ذريته قال نعم قال يحيى ومن نص الله عليه بعد هذا انه من ذريته فقرا الحجاج «وايوب ويوسف وموسى وهارون وكذلك نجزي المحسنين» قال يحيى ومن قال «وزكريا ويحيى وعيسى» قال يحيى ومن اين كان عيسى من ذريه إبراهيم عليه السلام ولا اب له قال من قبل امه مريم قال يحيى فمن اقرب مريم من إبراهيم ام فاطمة من محمد صلى الله عليه واله وعيسى من إبراهيم عليه السلام ام الحسن والحسين عليهما السلام من رسول الله صلى الله عليه واله قال الشعبي فكانما القمه حجرا فقال اطلقوه قبحه الله وادفعوا إليه عشرة آلاف درهم لا بارك الله له فيها ثم اقبل علي فقال قد كان رايك صوابا ولكنا ابيناه ودعا بجزور فنحروه وقام فدعا بالطعام فاكل واكلنا معه وما تكلم بكلمة حتى انصرفنا ولم يزل مما احتج به يحيى بن يعمر واجما.
کنز الفوائد، تالیف شیخ محمد بن علی کراجکی، جلد ۱، صفحه ۳۵۷-۳۶۰، چاپ دار الاضواء
