قال الحسين عليه السلام : إنَّ الناسَ عَبيدُ الدُّنيا والدِّينُ لَعقٌ على ألسِنَتِهِم يَحوطُونَهُ ما دَرَّت مَعائشُهُم ، فإذا مُحِّصُوا بالبلاءِ قَلَّ الدَّيّانُونَ (1) .
این روزها و در آستانه محرّم و آغاز عزاداری بر سیّد و سالار شهیدان ، جهان آلوده و ملتهب از ویروس منحوس کروناست . یکی از بزرگترین سئوالات امروز جهان تشیّع ، مسأله اقامه عزا در شرایط و وضع کنونی است .
نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد ؛ عدّه‌ای قائلند که مجالس باید به هر قیمتی و تحت هر شرایطی برگزار شود ، و عدّه‌ای می‌گویند مجالس روضه باید بی‌قید و شرط تعطیل شوند . ولی به نظر ما نظریه معتدل ، برگزاری مجالس روضه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی است .
در پاسخ به شبهه تعطیلی کامل مجالس عزاداری بخاطر جلوگیری از شیوع کرونا ، دو پاسخ نقضی و حلی وجود دارد :
پاسخ نقضی :
برگزاری مجالس عزاداری امام حسین علیه السلام و توسّل به آن حضرت ، باعث برطرف شدن بلایا و بیماری‌ها می‌شود. مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی ، مرجع اعلای شیعیان درباره شیوع فاجعه‌ بار بیماری وبا در حدود صد سال پیش ، فرمودند : شیعیان در آن زمان در تكيه‌ها و مساجد روضه خوانی می‌کردند و مانند دهه عاشورا سينه مى‌زدند و به مشاهد مشرفه مى‌رفتند و گریه می‌کردند تا خداوند وبا را مرتفع کند و بحمد الله وبا مرتفع شد .
پاسخ حلی :
روی سخن ما با کسانی است که موافق تعطيلى مجالس حسينى در اين روزهاى كرونايى مى‌باشند .
این دسته از اشخاص به دو بخش تقسیم می شوند :
دسته اول کسانی هستند که تا کنون پایشان را در هیأت نگذاشته‌اند و امروز می‌خواهند برای هیأت تصمیم بگیرند ؛ همان کسانی که از قدیم در راه برگزاری مجالس سنگ اندازی کرده‌اند و امروز بر موج کرونا سوار شده‌اند . با این گروه کاری نداریم که انسان خواب را می توان بیدار کرد ولی کسی که خودش را به خواب زده بیدار نمی شود .
دسته دوم متدیّنينى هستند که معرفت کافی و وافی را درباره جایگاه رفیع مجالس روضه سید الشهداء علیه السلام ندارند و گمان می کنند که می‌توان مجالس را برای مصالحی تعطیل کرد .
پاسخ ما به این گروه این است که ؛ هیچ مصلحتی نمی‌تواند مفسده تعطیلی مجالس سید الشهداء علیه السلام را جبران کند. عزاداری بر امام حسین علیه السلام افضل مستحبات است ، که تمام واجبات در زیر سایه آن معنا پیدا می‌کنند .
می‌دانیم وجود خطر جانی و مالی موجب ساقط شدن واجبات الهی از گردن مکلّفین می‌گردد ؛ بعنوان مثال حجّ که از فروع دین و فریضه‌ای مهم در دین مقدّس اسلام است ، در صورت استطاعت واجب می‌شود و یکی از شرایط استطاعت امنیّت جانی و مالی است و اگر امنیّت وجود نداشته باشد ، حجّ نیز از وجوب ساقط می‌شود. ولی در زیارت کربلا که طبق فتاوی برخی از فقهای شیعه ، یک بار در عمر واجب است (2) ، شرط سلامت و امنیّت وجود ندارد و حتّی بر طبق روایت ، زیارت با ترس و لرز از زیارت در حال امنیّت افضل است ، تا جاییکه هر قدر ترس و خوف برای زیارت بیشتر باشد ، ثواب آن نیز مضاعف می‌گردد (3) .
متوكّل عباسي  زائران امام حسین علیه السلام را بسیار شکنجه می‌داد و هزينه زيارت كربلا را قطع دست معيّن كرده بود تا به این وسیله زیارت امام حسین علیه السلام را کمرنگ کند ؛ ولی شیعیان دستان خود را به تیغ بنی عبّاس می‌سپردند تا چراغ مجالس حسینی را روشن نگه دارند .
(به فرموده امام محمّد باقر علیه السلام اگر کسی که به خاطر بعد مسافت نمی تواند روز عاشورا خود را  به کربلا رساند ، در منزل خود اقامه عزا کند و روضه بخواند و گریه کند و اهلش را بگریاند ، مانند کسی است که به زیارت سیدالشهداء علیه السلام  رفته است . کامل الزیارات ص 175
درنتیجه مجلس عزای سید الشهداء علیه السلام همان حرم کربلاست .)
به نظرتان تاريخ تشيّع درباره ما - که از ترس بیماری عزاداری سیدالشهداء علیه السلام را تعطیل می کنیم - چگونه قضاوت خواهد کرد ؟ آيا روز قيامت در برابر شيعيانى كه بخاطر فراموش نشدن زيارت كربلا راضی به قطع دستشان می شدند ، شرمنده نخواهيم شد ؟ آيا رواست كه ما به دليل احتمال ابتلا به بيمارى مجالس را ترك کنیم ؟
هيهات! همانطور که زیارت کربلا با خوف و ترس ثواب مضاعفی دارد ، با شرکت در مجالس امام حسین علیه السلام با خوف و ترس ،به اجر مضاعفی خواهیم رسید ؛ ان شاءالله تعالی .
می گویند: « امام حسین علیه السلام منحصر در زمان و مکان نیست و برگزاری مراسم را به روزهای دیگر موکول می‌کنیم » .
در پاسخ می گوییم : پر واضح است که امام حسین علیه السلام منحصر در زمان و مکان نیست و حقیقت ایشان در هیچ ظرفی نمی‌گنجد. گریه بر سیّد الشهداء علیه السلام حتّی قبل از شهادت آن حضرت ارج و قرب داشت. اولین روضه خوان ، جبرئیل امین و اولین مستمع ، حضرت آدم علیه السلام است (4) . تمام انبیا اولوالعزم به سرزمین کربلا آمدند و با بلای امام حسین علیه السلام سلوک کردند .
ما از این دست حرفها بهتر بلدیم بزنیم . درست است كه عزاداراى بر امام حسین علیه السلام تنها در محرّم ارج و قرب ندارد ، ولی تبلور و تجسّم عزای بر امام حسین علیه السلام بعنوان یک شعار و نماد در دهه اول محرم مطرح مى‌شود و پایه گذاران این عزاداری ائمه اطهار علیهم السلام هستند .
وقتی پسر شبیب بر امام رضا علیه السلام در شب اول محرم وارد شد ایشان را غمناک یافت و این غم زیاد مى‌شد تا اینکه در عاشورا به اوج خود می رسید (5) .
شما می دانید یکی از راه های تثبیت یک مفهوم ، نمادسازی است و محرم و صفر که اسلام را زنده نگه داشته است ، شعاری است که تا قیام قیامت در ملک و ملکوت طنین افکن می‌شود .
می‌گویند : « دوران کرونا دوران خوبی است که می‌توان به جای مدّاحی و دسته جات و زنجیرزنی ، از اندیشمندان و دانشمندان کشور دعوت کرد ، تا درباره امر به معروف و نهی از منکر و حكومت فاسد و صالح از منظر تشیّع بگویند » .
باید بگوییم : مجالس حسینی جلسات شور و شعور است. شور و شعور دو پایه اساسی مجالس روضه است و حذف هر یک بر دیگری لطمه می‌زند و قوام مجالس حسینی بر این دو اساس شکل گرفته است .
مجالس حسینی تبلور عقل و احساسات است . هر چه میزان شعور نسبت به شهادت امام حسین علیه السلام بالاتر رود ، شور آن بیشتر می شود . مانند سخنان اصحاب باوفای امام حسین علیه السلام در شب عاشورا که گفتند اگر هفتاد بار مرا بکشند و به آتش بکشند و خاکسترم را به باد دهند ، باز هم در راه تو جانفشانی می کنم (6) . عابس از شدت شعور به شوری نایل آمد که زره و کلاهخود از تن برگرفت و در راه خدا و اهل بيت عليهم السلام به استقبال تيرها و سنگها رفت و مى‌گفت : حبّ الحسين أجنّني (7).
بعضی امروز می‌گویند : بیایید احساسات مذهبی خود را کنترل کنیم و به جاى مجالس پر سر و صدا در خلوت به شعور و فهم حماسه حسینی بپردازیم .
باید بگوییم : احساساتی که از شهادت سیّد الشهداء علیه السلام ناشی می شود عبارت است از : اشک ، ضجه و گریه با صدای بلند ، گریبان چاک زدن و لطمه بر سر و سینه .
بر طبق احادیث موثّق و گزارشات مستند تاریخی ، این ابراز احساسات نابترین عبادت‌ها و افضل قربات است ، که سزاوار والاترین پاداش ها ، آمرزش گناهان ، خاموش شدن آتش جهنّم ، رفع بلایا از جامعه و هزاران فایده دیگر می‌شود. کنترل احساسات مذهبی یعنی مانع کار خیر شدن و به تعبیر قرآن کریم (مَّنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ) (8) نباشیم و در راه خدا سدّ ایجاد نکنیم.
می‌گویند : مجالس حسینی امسال منحصر به پخش زنده و ویدئویی شود .
باید بگوییم : گرچه مى‌توان از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغات و پوشش وسیع رسانه‌ای شعائر دینی بهره برد ، ولی مجالس حسینی کنفرانس و میتینگ و کنگره نیست که از طریق ویدئو کنفرانس ، دانشمندان اتو کشیده ، قیام حسینی را تحسین و عمل یزید را تقبیح کنند و در پایان با صدور بیانیه‌ای و با یک دقیقه سکوت اوج تأثر و اندوه خود را نشان دهند و مجلس را ترک کنند. عزای حسینی شور می خواهد ، واویلا دارد ، جزع و فزع دارد ، سر و صدا دارد ، دسته و زنجیر و سینه زنی دارد .
بر طبق روایات جزع و فزع در عزای فرزند جایز نیست ولی در رثاء سیّد الشهداء علیه السلام جایز و از افضل قربات است (9).
طبق نظر برخی از فقهای شیعه عزادار حتّی اگر در اثر بی تاب شدن در مجلس روضه ، بمیرد قتل نفس محسوب نمی شود (10).
بعضى مى‌گويند : عزادارى با پای برهنه دردی از مذهب ، دوا نمى‌کند .
بايد بگوييم : وقتی سیّد بحرالعلوم از علمای طراز اول شیعه ، با چشم خود می بیند که قطب عالم امکان حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشريف در میانه واویلای « ركضة الطویریج » بین عزاداران پابرهنه حضور دارد ، آن وقت شما می‌گویید با پای برهنه عزاداری کردن دردی از مذهب را دوا نمی کند ؟
رسالت سخنرانان مجالس ایجاد آگاهی و شعور است ، ولی پایه دوم مجالس حسینی اشک و ناله و واویلا و شیون و سینه زنی با سروصداست. امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند : وَارحَمْ تِلكَ الصَّرخَةَ الّتي كانَت لَنا (11). معنای این روایت به تعبیر و تفسیر حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی عبارت است از : بار الها بر آن شیونی که برای ما کشیده شد ترحم کن. صیحه یعنی شیون و « صرخة » به معناى صیحه شدید است (12) .
کرونا یک بیماری حقیقی و خطرساز است که مانند بیماری‌های دیگر جامعه را درگیر کرده ، امّا مسأله این است که در قبال این بیماری باید چه کنیم ؟
امروز متخصّصين به این نتیجه رسیده اند که راه ‌حلّ اصلی مقابله با كرونا قرنطینه نیست ، بلکه باید با فاصله گذاری اجتماعی و رعایت اصول بهداشتی با این ویروس بسازیم ، و به انجام فعالیت‌های اجتماعی و روزمرّه خویش بپردازیم .
امروز كه فعالیّت‌های اجتماعی تعطیل نشده است ، عزاداری بر سیّد و سالار شهیدان علیه السلام به عنوان شأنی مهم از شؤون جامعه تشیّع تعطيل بردار نيست و ایراد کلمه‌ای که شعائر حسینی را تضعیف می‌کند روا نمی باشد. مرجع عالیقدر جهان تشیّع ، آیت الله العظمی شیخ حسین وحید خراسانی فرمودند : کوچکترین کلمه‌ای که شعائر حسینیّه را سست کند ، کمر خاتم الانبیاء صلّی الله علیه وآله را می‌شکند ؛ این سینه ‌زنی ها و این زنجیرزنی‌ها باید به حدّ اعلا حفظ شود » (13).

پاورقی :
1. تحف العقول « ‏ابن شُعبه حَرّانی » / الصفحه : 245 .
2. ابواب الجنان وبصائر الرضوان « خصر بن شلال العفکاوی » / صفحه : 255 .
3. كامل الزيارات « ابن قولويه » / صفحه : 462 ـ 463 .
4. الخصائص الحسینیه « شیخ جعفر شوشتری » / صفحه : 106 .
5. امالی « شیخ صدوق » / صفحه : 112 ـ 113 .
6. روضة الواعظين « نیشابوری » / صفحه 184 .
7. بحار الانوار « مجلسی » / جلد : 45 / صفحه : 29 .
8. ق : 25 ، القلم : 12 .
9. تهذیب الاحکام « شیخ طوسی » / صفحه : 325 .
10. ابواب الجنان وبصائر الرضوان « خضر بن شلال العفکاوی » / ص 292 .
11. کامل الزیارات « ابن قولویه » / صفحه : 228 ـ 229 .
12. سخنرانی آیت الله العظمی وحید خراسانی در درس خارج / 26 اسفند ماه 1393 .
13. سخنرانی آیت الله العظمی وحید خراسانی در درس خارج / 26 اسفند ماه 1393 .

نوشتن دیدگاه