بدعت چیست؟/ نگاهی بر دلائل رد نظریه مخالفان زیارت قبور

(زمان خواندن: 11 - 21 دقیقه)

زیارت قبور
یكی از اشكالات مهم وهابیت بر مسلمانان همین مسأله زیارت قبور است كه در منابع خودشان از این عمل به عنوان یك عمل شرك آمیز، حرام و بدعت یاد می كنند چنانكه ابن تیمیه ... شناخت دین یکی از وظایفی است که بر عهده هر مسلمانی بوده که این راستا در شماره های گوناگون، بخش های مختلفی از مباحث دینی را تقدیم حضور مخاطبان گرامی خواهیم کرد.

مخالفان زیارت قبور
وهابیان قائلند كه هر گونه زیارت قبور (پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و غیر ایشان)، بدعت و حرام بوده و موجب شرك است! یكی از اشكالات مهم وهابیت بر مسلمانان همین مسأله زیارت قبور است كه در منابع خودشان از این عمل به عنوان یك عمل شرك آمیز، حرام و بدعت یاد می كنند چنانكه ابن تیمیه بنیانگذار تفكر وهابیت در كتاب «الرّد علي الاخنائي» می گوید: «من زار قبره (نبي صلي الله عليه و آله) او قبره غيره يشرك به و يدعوه من دون اللّه فهذا حرام كلّه و هو مع كونه شركاً باللّه»[1] هركس قبر پیامبر- صلی الله علیه و آله - و غیر او (از اولیا و صالحان) را زیارت كند به غیر خدا رو آورده و به خداوند شرك ورزیده، پس این عمل حرام و شرك به خداوند است.
و در كتاب «الجواب الباهر في زوار المقابر» می گوید: «زیارت قبور انبیاء اولیا و صالحین، بدعت و نامشروع است»[2]
آیات قرآن كریم و احادیث متواتر نبوی به زیارت قبور مخصوصاً زیارت قبور پیامبران و اولیا و صالحان تأكید كرده و بر آن فضیلت ها و پاداش هایی بر شمرده اند. قبل از استدلال به قرآن و روایات فراوان در خصوص جواز زیارت قبور لازم است به مفهوم سنت و بدعت اشاره كنم: سنت در لغت به معنای «دستور، مقررات و قانون می باشد»[3] و در اصطلاح به معنای «قول معصوم و فعل او و تقریر او است».
بدعت در لغت به معنی عمل بی سابقه و جدید است. هر چیز تازه و نوظهور كه بدون سابقه انجام بگیرد در لغت به آن بدعت می گویند.[4]
در تعریف اصطلاحی بدعت گفته شده است:
بدعت، آن است كه چیزی بر دین افزوده یا از آن كاسته شود و این عمل، به حساب دین گذاشته شود.[5] و به تعبیر دیگر بدعت، نوآوری در دین است در حالی كه دلیلی بر جواز آن در شرع نباشد و چنان چه این نوآوری ریشه در شرع داشته باشد، بدعت نیست.[6]
بنابراین هر نوع تصرف در دین بدون جواز شرعی به عنوان نوآوری خواه به صورت افزایش و خواه به صورت كاهش بدعت نامیده می شود.
حال با توجه به معنای اصطلاحی بدعت و سنت، با تتبع در آیات قرآن و سنت و سیره ی نبوی برای محققین و جویندگان راه حق و حقیقت روشن می گردد كه زیارت قبور از مقوله ی سنت است، نه بدعت.

قرآن و زیارت قبور
مشروعیت زیارت قبور ـ عموماً ـ قبر پیامبر ـ خصوصاً ـ از نظر قرآن به اثبات رسیده است؛ چنان كه خداوند خطاب به پیامبر می فرماید: (وَ لا تُصلِّ عَلي اَحَد مِنْهُمْ اَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلي قَبْرِهِ اِنَّهُمْ كَفَروُا بِاللّهِ وَ رَسولِهِ وَ مَاتُوا وَ هُمْ فاسِقُونَ)[7]
هرگز، بر مرده ی هیچ یك از آنان (منافقان) نماز نگذار و بر قبر آنان (برای طلب مغفرت) نایست. آنان به خدا و پیامبر او كفر ورزیده و در حالی كه فاسق و بدكارند، مرده اند.
در این آیه خداوند برای كوبیدن شخصیت منافق، به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور می دهد كه هیچ گاه بر جنازه ی احدی از منافقان نماز مگذارد و بر قبر آنان نایستد. مفهوم آن این است كه درباره ی غیر منافق (مؤمنین) این كار خوب و شایسته است. اكنون باید ببینیم مقصود از (وَ لا تَقُمْ عَلي قَبْرِهِ) چیست؟ آیا مقصود، ایستادن به هنگام دفن آنان است یا مقصود اعم از موقع دفن و دیگر مواقع است؟ برخی از مفسران، مانند بیضاوی در تفسیر خود و نویسنده تفسیر روح البیان به این آیه از دید وسیع نگریسته و آن را چنین تفسیر می كنند: «وَ لا تَقِفْ عِندَ قَبْرِهِ لِلْدَّفْنِ أوِ الزِّيارَه»[8] از اطلاق آیه همین معنای گسترده به دست می آید، اعم از توقف هنگام دفن و یا وقوف پس از آن.
و نیز در قرآن می خوانیم: (ولو انهم اذ ظلموا انفسهم جاؤك فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله تواباً رحيماً)[9] واگر این مخالفان،هنگامی كه به خود ستم می كردند(و فرمانهای خدا را زیر پا می گذاردند)، به نزد تو (ای پیامبر) می امدند، و از خدا طلب امرزش می كردند، و پیامبر هم برای انها استغفار می كرد، خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند. بدون شك مفهوم زیارت عبارت است از حضور نزد پیامبر اعم از آن كه این حضور برای استغفار باشد یا غیر آن. و پس از آن كه رجحان و مشروعیت این كار در زمان حیات پیامبر ثابت شد، پس از رحلت نیز ثابت خواهد بود؛ زیرا با ادله ی دیگر به اثبات رسیده كه پیامبر پس از رحلت از این جهان، حیات و زندگی برزخی دارد و سلام مردم را می شنود و جواب می گوید و اعمال مردم بر او عرضه می شود.[10] لذا دانشمندان اسلامی از این آیه عموم فهمیده و آن را شامل حال حیات و ممات پیامبر دانسته اند و حتی گفته اند: مستحب است این آیه كنار قبر آن حضرت تلاوت شود.[11]
در این زمینه داستانی از اعرابی نقل می كنند و اجمال آن به عبارت ذیل است:
محمد بن حرب هلالی می گوید وارد مدینه شدم و به زیارت قبر پیامبر رفتم. زیارت كردم و در برابر قبر شریف نشستم. در این هنگام عربی آمد و گفت: سلام بر تو ای رسول خدا! شنیدم خداوند فرمود: «اگر آنان وقتی بر نفس خویش ستم كردند به حضور تو برسند و توبه كنند، و رسول خدا درباره ی آنان طلب آمرزش كند خدا را تواب و رحیم می یابند» اینك با پشیمانی و استغفار از گناه خویش آمدم تا این بنده ی گناه كار را در پیش گاه خداوند شفاعت كنی. سپس گریه كرد و اشعاری را سرود و استغفار نمود.[12]

زیارت قبور از دیدگاه سنت (روایت)
برای اثبات جواز زیارت قبور چهار دسته روایت وارد شده است:
الف) روایاتی كه به طور عام به جواز زیارت قبور دلالت دارند.
ب) روایات خاص در زیارت قبر شریف پیامبر ـ(صلی الله علیه و آله و سلم)
ج) روایاتی كه بیان از سیره ی پیامبر ـ(صلی الله علیه و آله و سلم) و اصحاب او درباره ی زیارت قبور است.
د) روایات مربوط به تعلیم كیفیت زیارت قبور.

روایاتی كه به طور عام بر جواز زیارت قبور دلالت دارند
1. ابی ذر غفاری می گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمود: «زرِ القُبُورَ تَذْكُرْ بِها الاَخِرَه»[13] قبور را زیارت كنید و به وسیله ی آن آخرت را به یاد بیاورید. حاكم بعد از نقل این حدیث در مستدرك خود می گوید: «هذا الحديث صحيح».
2. عایشه می گوید: «ان رسول اللّه رَخَّص في زياره القبور»[14]. پیامبر خدا، زیارت قبور را اجازه داد.
3. ابو هریره نقل می كند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «زورُوا القبور، فإنَّها تُذَكِّرُكُمْ الاخِرَه»[15]؛ قبور را زيارت كنيد كه شما را به ياد آخرت مي اندازد.
4. در كتاب هاي معتبر اهل سنت از راه هاي مختلف نقل شده كه پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زيارَه القُبُور، فَزُورُها فَإنَّها تُزَهِّدُ في الدُّنيا وَ تُذَكِّرُ الاخِره»[16] در بعضی روایت می فرماید: «... فَزورُ القبور فانّها تذكركُمْ الموتُ»[17])؛ من شما را از زیارت قبور نهی كرده بودم (اما) از این به بعد زیارت كنید؛ زیرا زیارت قبور، شما را نسبت به دنیا بی اعتنا و زاهد می گرداند و آخرت را به یاد می آورد و در روایت دیگر می فرماید: قبرها را زیارت كنید؛ زیرا زیارت آن ها مرگ را به یادتان می آورد.
5. ابن ابی ملیكه می گوید: رسول خدا فرمود: «زُوروا مَوْتاكُمْ وَ سَلِّموا عَلَيهِمْ فَاِنَّ لَكُمْ فيهِمْ عِبْرَه»[18]؛ مُردگانتان را زیارت كنید و بر آن ها سلام بفرستید؛ چون در این امر برای شما عبرت است.

روایات خاصه در زیارت قبر نبی اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم)
درباره ی زیارت قبر شریف پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) روایات فراوانی وارد شده است؛ لیكن به جهت اختصار به چند نمونه اشاره می كنیم:
1. «مَنْ زارَني بَعْدَ مَوْتي كان كَمَنْ زارَني فِي حَياتي»[19]؛ هر كس پس از مرگم مرا زیارت كند، مثل این است كه مرا در حال حیات زیارت كرده است.
2. «مَنْ زارَ قَبْرِي (أو قَالَ مَنْ زارَني) كُنْتُ شَفِيعاً لَهُ[20]؛ هر كس قبر مرا زیارت كند، من شفیع او می گردم».
3. «عَن عَبْدِ اللّه بن عُمَر: من زارَ قَبْري وَجَبَتْ لَهُ شَفاعَتي[21]؛ هر كس قبر مرا زیارت كند از شفاعتم بهره مند خواهد بود.»
4. «مَنْ جاءَني زائِراً (لا تَحْمِلُه) اِلاّ زِيارَتي كَانَ حقاً عَلَي اَنْ اَكُونَ شَفِيعاً له يومَ الْقِيامَه؛[22] هر كس به قصد زیارت به سوی من آید، شایسته است بر من كه در روز قیامت شفیع او باشم.
این ها نمونه هایی از احادیث فراوانی است كه در آن ها، پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مردم را به زیارت قبر خود دعوت كرده است و تعداد این احادیث مطابق تتبّع و بررسی الغدیر[23] به بیست و دو حدیث می رسد و سمهودی در كتاب خویش به طور مفصل در اسناد روایات نقل شده به اندازه ی كافی بحث نموده است و بدین ترتیب جواز زیارت قبور را با كتاب و سنت و اجماع علما ثابت كرده است.[24]

سیره پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و اصحاب او در زیارت قبور
در این مورد نیز روایات فراوان است. به جهت اختصار به چند نمونه اشاره می كنیم.
1. عن ابو هريره قال: «زار النبي قَبْرَ اُمِّهِ، فَبَكي وَ أَبكي مَنْ حَوْلَهُ... وَ قال: فزوروا القبور فانها تُذَكِّرُكُمْ الْمُوْتُ»[25]
ابو هریره می گوید: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) قبر مادر خود را زیارت كرد و در كنار قبر او گریست و كسانی را كه دور او بودند گریاند و فرمود: قبرها را زیارت كنید زیرا زیارت آن ها مایه ی یادآوری مرگ است.
2. نافع بن هلال می گوید: «كان ابن عُمر رأيتُهُ مائه مَرَّه أو اكثر، يجيء إلي القبر فيقول: السلام علي النبي...[26]؛بیش از صد بار دیدم كه عبدالله عمر به زیارت قبر پیغمبر می آمد و می گفت: السلام علي النبي...».
3. سليمان بن بريده عن ابيه: «قالَ زارَ الْنَّبِي ـ(صلی الله علیه و آله و سلم) قَبْرَ اُمِّهِ فِي اَلْف مُقَنَّع[27] فَلَمْ يَرْباكِيَاً اَكْثَرَ مِنْ يَوْمَئِذ[28])؛ سلیمان بن بریده از پدرش نقل می كند كه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با هزار نفر از نیروی نظامی خود (در حالی كه لباس جنگی به تن داشتند) قبر مادرش را زیارت كرد و خیلی گریه كرد به طوری كه دیده نشده بود به اندازه ی آن روز گریه كند». حاكم نیشابوری بعد از نقل این حدیث می گوید: هذا حديث صحيح علي شرط الشيخين.
4. عن علي بن الحسين عن ابيه قال: «أنّ فاطمه بنت النبي (صلی الله علیه و آله و سلم) كانَتْ تزورُ قَبْرَ عمِّها حمزه بن عبدالمطلّب، كُلِّ جُمَعَه فَتُصَلّي وَ تَبْكِي عِنْدَهُ[29]؛ علی بن حسین از پدرش نقل می كند كه می گفت «فاطمه» دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در هر جمعه به زیارت قبر عموی خود «حمزه» می رفت و در كنار قبر او نماز می خواند و گریه می كرد».
5ـ غزالی از ابن ابی مُلَیكه روایت می كند كه گفت: «روزی دیدم عایشه از زیارت اهل قبور می آید، پرسیدم: ام المؤمنین از كجا می آیی؟ عایشه گفت: از زیارت قبر برادرم عبدالرحمن. گفتم: مگر پیغمبر از زیارت قبور منع نكرده است؟ عایشه گفت: «قبلا منع كرده بود ولی بعد دستور داد به زیارت اهل قبور بروند».[30]
و در روایت دیگر نقل شده كه وقتی عایشه از مدینه به مكه آمد، به زیارت قبر برادر خود رفت و در كنار خاك او دو بند شعر در سوگ او سرود و سخنانی گفت.[31]
6ـ محمد بن حرب هلالی می گوید: وارد مدینه شدم و به زیارت قبر پیامبر رفته، زیارت كردم و در برابر قبر شریف نشستم در این هنگام عربی آمد و گفت: «سلام بر تو ای رسول خدا شنیدم خداوند فرمود: «اگر آنان وقتی بر نفس خویش ستم كردند، حضور تو برسند و خود آنان توبه كنند، و رسول خدا درباره آنان طلب آمرزش كند خدا را تواب و رحیم می یابند» اینك با پشیمانی و استغفار از گناه خویش آمدم تا این بنده گناه كار را در پیشگاه خداوند شفاعت كنی، سپس گریه كرد و اشعاری را سرود و استغفار نمود.[32]
و روایات فراوان دیگر كه از عهده این مختصر خارج است.
روایاتی كه دلالت بر كیفیت زیارت اهل قبور دارد:
در كتاب های احادیث اهل سنت مانند صحاح و سنن، راجع به آداب و كیفیت زیارت اهل قبور، احادیث زیادی وارد شده است. به نمونه هایی از آن اشاره می كنیم:
1. عایشه می گوید: پیامبر زیارت قبور را برای من تعلیم كرد. «تأمرني ربّي آتي البقيع فَاسْتَغفِرَ لَهُم قالَتْ قُلتَ كيفَ اَقُولُ لَهُم يا رسول اللّه؟ قال: قُولي: السلامُ علي اَهلي الدّيار مِنَ المؤمنينَ و المسلمينَ يَرْحَمُ اللّهُ المُستَقدمينَ مِنّا وَ المُسْتأخِرينَ وَ إنّا إن شاءَ اللّهُ بِكُمْ لَلاحِقُونَ»[33])
پروردگارم دستور داد كه به بقیع بیایم و بر آن ها طلب آمرزش كنم. عایشه می گوید: گفتم یا رسول اللّه! من چه بگویم؟ فرمود: بگو سلام بر اهل این دیار از مؤمنان و مسلمانان، خدا گذشتگان از ما و عقب ماندگان از ما را رحمت كند! ما به شما به همین زودی ملحق می شویم.
2ـ از بعضی احادیث استفاده می شود كه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با اصحاب خود به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می رفتند و حضرت به آن ها تعلیم می كرد كه اهل قبور را چگونه زیارت كنند. مانند این حدیث كه می گوید:
«كان رسولُ اللّه يُعَلِّمُهُمْ اِذا خَرَجُوا اِلي المقابِرِ فكان قائِلُهُمْ يَقُولُ: السّلامُ علي اَهل الدّيار (يا) السلام عليكم اَهْلَ الدِّيار مِنَ المؤمنينَ وَ المُسلمينَ وَ إنّا إن شاءَ اللّهُ للاحِقونَ أَسئَلُ اللّهَ لَنا وَ لَكُمُ العافِيَه»[34])

اجماع علما بر زیارت قبور
تقی الدین سُبكی می گوید: علما بر استحباب زیارت قبور اجماع نموده اند.[35]
نووی می گوید: علما اجماع دارند بر این كه زیارت قبور برای مردها سنّت است.[36]
قاضی عیاض می گوید: زیارت قبر پیامبر سنت است و مسلمین بر آن اجماع دارند.[37]
سمهودی می گوید: «قد جاء في السنّه الصحيحه المتّفقُ عليها الامر بزياره القبور» طبق روایت صحیحه زیارت قبور یك امر اجماعی است.[38]
و در جای دیگر می گوید: «اجمع العلماء علي استحباب زياره القبور للِرِّجالِ كَما حكاهُ النّووي» علما بر استحباب زیارت قبور برای مردان اجماع دارند؛ چنان كه از نووی نیز این اجماع حكایت نموده است.[39]

نتیجه
چنان كه ملاحظه شد، با تتبّع و تحقیق در آیات قرآن و احادیث نبوی ثابت گردید كه زیارت قبور نه تنها بدعت نیست بلكه از سنّت و سیره پیامبر و اصحاب و تابعین او بوده است و علما بر مشروعیت آن اجماع كرده اند و چنان كه در بعضی از روایات نیز اشاره شد فلسفه این عمل همان آثار سازنده اخلاقی و تربیتی آن است كه مایه زُهد و بی اعتنایی انسان ها به مظاهر فریبنده دنیا و یادآوری و تذكّر سرای آخرت است.

پی نوشت:
[1]. كتاب الردّ علي الاخنائي، ص 52
[2]. الجواب الباهر في زوار المقابر، ص 14
[3]. فرهنگ نوین، ص 319
[4]. معجم مقاييس اللّغة، ج 1، ص 209، ماده ي «بدع»
ـ تهذيب اللّغة، ج 2، ص 240، ماده ي «بدع»
ـ ابن منظور لسان العرب، ج 1، ص 342، ماده ي «بدع»
[5]. البدعة زيادة في الدين او نقصان منه من اسناد إلي الدين. رسائل الشريف المرتضي، ج 2، ص 264
[6]. و المراد بالبدعة، ما أحدث و ليس له اصل في الشرع و ما كان له اصل يدل عليه اشرع فليس ببدعة. فتح الباري في شرح صحيح البخاري ، ج 5، ص 156، ج 17، ص 9. ـ ر،ك: البدعة، استاد جعفر سبحاني، ص 26
[7]. توبه، 84
[8]. تفسير البيضاوي، ج 1، ص 416
ـ تفسير روح البيان، ج 3، ص 478. «و لا تقم علي قبره» «اي و لا تقف عند قبره للدّفن او لزيارة و الدّعا»
[9]. سوره ی نساء، آيه ی 64
[10]. كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص 3365
[11]. همان
[12]. وفاء الوفا باخبار دار المصطفي، ج 4، ص 1361. سمهودی بعد از نقل روايت فوق می گويد: اين روايت حسن و مشهور است كه تمام مذاهب آن را در كتاب هايشان نقل كرده اند كه هر كدام با سندهای مختلف از محمد بن حرب هلالی اين روايت را نقل كرده اند و نيز تقي الدين سبكی در كتاب شفاء السقام في زيارة خير الانام، ص 151، مي گويد اين روايت را ابن عساكر در تاريخ خود و ابن جوزی در «مثيرة العزم الساكن» و ديگران با سندهای خود از محمد بن حرب هلالی نقل كرده اند.
[13]. المستدرك علي الصحيحين، ج 1، ص 377 و ج 4، ص 330. حاكم در كتاب مستدرك از صفحه ی 374 تا صفحه ی 377 مجموعاً 21 حدیث درباره ی زيارت قبور از طرق مختلف نقل كرده است. ـ الترغيب و الترهيب، ج 4، باب الترغيب في الزيارة الرجال القبورة، ص 358، ح 4.
[14]. سنن ابن ماجه، ج 1، ص 500، باب 47 ما جاء في زيارة القبور
[15]. همان
[16]. فتح الباري في شرح صحيح البخاري، ج 3، ص 148؛ و سنن ابن ماجه، ج 1، ص 501. ترمذي حديث فوق را از «بريده» نقل كرده و می گويد: «حديثُ بُريدة حديثُ حسن و صحيح و العَمَلُ عَلي هذا عنِدَ اَهْلَ العِلْمْ، لا يُرَوْنَ بِزِيارَةِ الْقُبوُرِ بَأسَاً وَ هُوَ قُولُ اِبنُ الْمُبارَك وَ الشافِعي وَ اَحمَد وَ اِسْحاق». حديث بريده صحيح است و اهل علم به آن عمل مي كنند و برای زيارت قبور مانعی نمی بينند (زيارت قبور را جايز و بلا مانع می دانند). اين است نظر گروهی مانند: ابن المبارك و شافعي و احمد و اسحاق. ـ الجامعُ الصحيح (السننُ الترمذي) ج 3، كتابُ الجنائز، باب 60، ما جاء في الرّخصة في زيارة القبور، ح 1504
[17]. صحيح مسلم بشرح النّووي، ج 4، جزء 7، ص 46. نووی بعد از نقل حديث فوق سند آن را بررسی كرده و می گويد: فهو حديث صحيح بلا شك
[18]. احياء علوم الدين، ج 6، ص 175، كتاب ذكر الموت و ما بعد، باب 6، بيان زيارة القبور و الدّعا للميّت و ما يتعلّق به
[19]. المعجم الكبير، ج 12، ص 309
[20]. مسند ابي داود، ج 1، ص 12، آخرين حديث
[21]. سنن الدر قطني، ج 2، كتاب الحجّ، ص 278، حديث 194. و غير از اين حديث دو حديث ديگر به رقم 192 و 193 درباره ي زيارت قبر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است.
[22]. وفاء الوفا باخبار دار المصطفي، ج 4، ص 1340. تقی الدين سبكی در كتاب «شفاء السقام في زيارة خير الانام» صفحه ي 65 تا 115، حدوداً 15 روايت در مورد جواز زيارت قبر نبي (صلی الله علیه و آله و سلم) آورده است از جمله روایت چهارگانه ی فوق را آورده و به حدّ كافي در سندهای آن ها بحث نموده و صحّت و استواری طرق اين احاديث را ثابت نموده است.
[23]. الغدير، ج 5، ص 93 ـ 108
[24]. سمهودي در كتاب وفاء الوفا جلد 4 در باب زيارت قبر نبي (صلی الله علیه و آله و سلم) در چهار فصل بحث كرده است. فصل اول: احاديث وارده درباره ي زيارت، كه حاوي هفده حديث مي باشد. فصل دوم: بقيه ي ادله ي زيارت و فصل سوم: درباره ی تمسك و شفاعت زاير و فصل چهارم: در آداب زيارت است. ايشان از صفحه ي 1336 تا صفحه ي 1413 كتاب خويش را بحث درباره ی زيارت قبور اختصاص داده است. جهت اطلاع بيش تر می توانيد مراجعه كنيد.
[25]. المستدرك علي الصحيحين، ج 1، ص 375، حاكم نيشابوري بعد از نقل اين حديث مي گويد: هذا الحديث صحيح علي شرط مسلم. سنن ابي داود، ج 3، كتاب الجنائز، بابٌ في زيارة القبور، ص 218، حديث 3234
[26]. احياء علوم الدين، ج 6، ص 175
[27]. ابن منظور در معنی مقنّع می گويد: «و في الحديث انّهُ (صلی الله علیه و آله و سلم) زارَ قَبرَ اُمِّهِ في اَلْف مُقَنَّع...» اَي فِي اَلْفِ فارِس مُغَطّي بِالسلاح، لسان العرب، ج 8، ص 01؛، ماده ي «قنع»
[28]. الجامع لاحكام القرآن، ذيل آيه 21 سوره كهف.
ـ السنن الكبري، ج 5، ص 458، ح 7239
ـ المستدرك علي الصحيحين، ج 3، ص 31، ح 4367. در ذيل حديث تاكيد مي كند كه «هذا حديث صحيح الاسناد».
[29]. همان، ج 1، ص 377؛
ـ وفاء الوفاء، ج 2، ص 112
[30]. قال ابن أبي مليكة: أقبلتُ عائشه رضي اللّه عنها يَوماً مَن المَقابر فقلتُ يا أمّ المؤمنين مِنْ أينَ أقبَلتَ؟ قالَتْ مِنْ قَبرِ اخي عبدالرّحمن. فقُلت أليس كان رسول اللّه نهي عنها؟ قالت: نعم، ثمّ أمر بها... احياء علوم الدين، ج 6، ص 175
[31]. الجامع الصحيح (السنن الترمذي)، ج 4، ص 371، حديث 1055
[32]. وفاء الوفا، ج 4، ص 1361. سمهودي بعد از نقل روايت فوق مي گويد: اين روايت حسن و مشهور است كه تمام مذاهب آن را در كتاب هايشان نقل كرده اند كه هر كدام با سندهای مختلف از محمد بن حرب هلالی اين روايت را نقل كرده اند.
[33]. الجامع الصحيح (صحيح مسلم)، ج 3، ص 63
ـ سنن النسائي (بشرح جلال الدين سيوطي و حاشية الامام السند)، ج 4، ص 93، باب الامة بالاستغفار للمؤمنين
[34]. الجامع الصحيح (صحيح مسلم)، ج 3، ص 65
[35]. شفاء السقام، ص 184. و اعلم انّ العلماء مجمعون علي انّهُ يستحبّ لِلرِجال زيارة القبور و مِمَّن حكي اجماع المسلمين علي الاستحباب ابو الزّكريا النّووي
[36]. أجمعوا علي انّ زيارتها سنّة لهم. صحيح مسلم بشرح النووي، ج 4، جزء 7، ص 46
[37]. وفاء الوفا، ج 4، ص 1362
[38]. همان، ص 1362
[39]. همان

نویسنده: اکبر اسدعليزاده
منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page