رضا سعيدي پور
نماز، عطيه اي الهي است كه به عنوان فلاح مطلق«حي علي الفلاح» و بهترين عمل «حي علي خير العمل» و ستون خيمه دين«الصلوة عمود الدين»[1] معرفي شده است.
نماز عروج به قبلهي رفيع انسانيت «الصلوة معراج المؤمن»[2] است كه تعالي روح و كسب ملكات اخلاقي و نجات از فساد و تباهي از رهگذر آن حاصل مي آيد «إن الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر»[3]. دريافت نشان عبوديت از رهگذر اين عبادت زيباي الهي، براي انساني ميسّر است كه شرايط صحت و قبول و كمال اين عبادت عظيم را به نحو احسن بجاي آورد. وقتي عبد اين عبادت الهي را «كه جز بر خاشعان بزرگ مي نماياند»،[4] به طور شايسته به انجام رساند، آثار عظيمي اعم از فردي، اجتماعي، دنيوي و اخروي را بدنبال خواهد داشت كه در حقيقت ثمره و نتيجه عمل او محسوب مي شود. در اين نوشتار مختصر در صدد بيان همه جانبه اين آثار نيستيم بلكه به برخي از آثار برزخي و اخروي اين عبادت درخشان در آيات و روايات اشاره مي كنيم.
آثار نماز در آيات الهي(توجه يا بي توجهي به نماز):
1. ياد كردن خدا از بنده خود:
خداوند در سوره طه مي فرمايد:«اقم الصلوة لذكري»[5] نماز ذكر و ياد خداست. اين آيه وقتي در كنار اين آيه شريفه«فاذكروني اذكُركم .....»[6] تفسير شود اين نتيجه را افاده مي كند كه وقتي عبد بياد حق باشد حق هم به ياد او خواهد بود.[7] مفسرين در ذيل آيه شريفه«فاذكروني اذكركم» در بيان اينكه «مراد از ياد آوري بندگان چيست؟ بيانات متنوعي را ذكر كردند كه از جمله آن موارد عبارت است از:
الف: مرا در «دنيا» ياد كنيد تا شما را در «جهان ديگر» ياد كنم.
ب: مرا به «دعا» ياد كنيد تا شما را به اجابت ياد كنم (اين استجابت مي تواند هم در دنيا و هم در بزرخ و هم در قيامت نصيب بنده شود)
ج: مرا به هنگام وفور نعمت ياد كنيد تا شما را در سختي ها ياد كنم(اين سختي هم اعم است)[8]
2. نائل شدن به مقام شفاعت كبري:
خداوند در سورهي اسري خطاب به وجود نازنين رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسي أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»
ترجمه: و بعضي از شب را بيدار باش و تهجد كن كه اين نماز شب، تنها بر تو واجب است، باشد كه خدايت به مقامي محمود (شفاعت) مبعوث گرداند. پس ثمره و نتيجه اين برنامهي الهي، رسيدن به مقام محمود است و روايات فريقين در ذيل آيه، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت كبري تفسير كرده است كه رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در روز قيامت در آن مقام قرار مي گيرد.[9]
3. دريافت اجر الهي و باز يافتن به آرامش كامل:
در سوره بقره حقتعالي مي فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»[10]
در پرتو ايمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و ..... مستحق دو جايزه مي شوند:
1. دريافت پاداش(لهم اجرهم ....) 2. بهره مندي از آرامش كامل (لا خوف .....) كه هيچ اضطراب و غمي به همراه آن وجود ندارد.
اما آثار نماز در برزخ:
4. دفع وحشت هاي قبر:
رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «ان الصّلاة تأتي الي المَيّتِ في قبره بصورة شخص انور اللّونِ يونسُهُ في قبره و يدفَعُ عنه اهول البرزخ»
نماز به صورت انساني سفيد چهره، وارد قبر ميت شده و با او انس مي گيرد و وحشت هاي برزخ را از او برطرف مي كند.[11]
5. مونس انسان در قبر:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«الصلاةُ انس في قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنكر و نكير»
نماز مونس (نمازگزار) در قبر و فراش نيكو در زير او، و پاسخ نمازگزار براي نكير و منكر مي باشد.[12]
6. ديدار ملائكه از انسان در قبر:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«كسي كه به قصد شركت در نماز جماعت، و به سوي مسجد گام بر مي دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامي كه بر مي دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش مي دهد و به همين ميزان نيز درجات وي بالا خواهد رفت، و اگر در چنين حالتي بميرد، خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور مي نمايد تا در قبر به ديدار او رفته، وي را بشارت دهند و در تنهايي قبر انيس او باشند و تا روز قيامت براي او طلب آمرزش كنند.»[13]
7. نجات از وحشت قبر:
امام باقر ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد:«من اتمَّ ركوعَهُ لم يَدخُلْهُ وحْشَةُ القبْرِ»
«كسي كه ركوعش تمام و كامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمي شود.»[14]
اما آثار نماز در قيامت:
8. مقبوليت ديگر اعمال در سايه نماز:
مولاعلي ـ عليه السّلام ـ در نهج البلاغه مي فرمايد:
«كلُّ شي من عملك تبع لصلاتك»[15] هر عملي پيرو نماز است از اين رو عروج ديگر اعمال در سايه سار نماز ميسر مي شود«إن قبلت قبلت ما سواها و إن ردَّت ردت ما سواها»[16] اگر نماز مورد قبول واقع شود ديگر اعمال هم قبول مي شود و اگر رد شود ديگر اعمال هم رد خواهد شد.
9. نماز توشه آخرت:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«الصلاة زادُ للمؤمن من الدنيا الي الاخره»[17]
نماز زاد و توشه مؤمن در دنيا براي آخرت است.
10. عامل ورود به بهشت:
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد:«همانا پروردگار شما مهربان است، عمل كم را تقدير مي كند، هر آينه انسان دو ركعت نماز براي خدا بحا آورد، خداوند به سبب آن نماز او را وارد بهشت مي كند.»[18]
11. معاف از عذاب و ورود بي حساب به بهشت:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:« قال الله ـ عزّوجل ـ اِنّ لعبدي عليّ عهداً اِن اقام الصلوة لوقتها اَن لا اُعَذِّبَهُ و اَن اُدخلهُ الجَنّه بغير حساب»[19]
...... من تعهدي نسبت به بنده ام دارم كه اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد، او را عذاب نكنم و بدون حساب او را به بهشت ببرم.
و از آن وجود نوراني در كلامي ديگر آمده كه فرمود:
«كسي كه چهل روز نمازهاي خود را با جماعت به جا آورد، به طوري كه يك تكبيرة الاحرام از او فوت نشود، براي او آزادي از آتش جهنم و آزادي از نفاق نوشته مي شود.»[20]
12. زينت آخرت:
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد:«انّ الله ـ عزّوجل ـ قال: الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ انّ الثمان ركعات التي يُصلّيها العبد الليل زينةُ الآخرة»[21]
خداوند متعال ثروت و فرزندان را زينت دنيا دانسته، ولي هشت ركعت نمازي كه آدمي در آخر شب مي خواند زينت آخرت است.
13. به سوي آتش رفتن نمازگزار ريا كار:
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: چون روز قيامت فرا مي رسد، بنده اي را مي آورند كه اهل نماز بوده و خود نيز چنين ادعا مي كند؛ به وي مي گويند، تو بدان جهت نماز گزاردي كه تو را ستايش كنند، پس به ملائكه دستور مي دهند او را به سوي آتش ببريد.[22]
14. عدم ملاقات با رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ در كنار حوض كوثر:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:«ليس منّي من استخفَّ صلاته لا يردُ عليَّ الحوض لا و الله»[23] كسي كه نماز را سبك شمارد از من نيست، به خدا سوگند كه بر حوض مرا ملاقات نخواهد كرد.
15. سقوط در آتش:
مولا علي ـ عليه السّلام ـ در نهج البلاغه در بيان جواب دوزخيان كه پرسيده شد چه چيزي شما را بدوزخ كشانده مي گويند ما از نماز گزاران نبوديم:«ما سللكم في سقر قالوا لم نَكُ من المصلين»[24]
16. محشور شدن با قارون و فرعون و هامان:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«لا تضيعوا صلاتكم، فانّ من ضيّع صلاتهُ حَشَرَهُ الله قارون و فرعون و هامان ـ لعنهم الله و اخزاهم ـ و كان حقّاً علي الله ان يُدخِلَهُ النار مع المنافقين، فالويلُ لمن لم يحافظ صلاتهُ»[25]
نمازتان را ضايع نكنيد، بدرستي كه هر كس نماز خويش را ضايع كند، خداوند عزوجل او را با قارون و فرعون و هامان محشور مي كند، خداوند به آنان لعنت كند و آنها را رسوا سازد، و بر خدا لازم است آنها را با منافق ها به آتش داخل كند، پس واي بر كسي كه مواظب نمازش نباشد.
17. محروميت از شفاعت:
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند:
«هر كس عمداً نمازش را ترك كند، بر درب جهنم نامش در زمره دوزخيان نوشته مي شود.»[26]
آثار فراوان ديگري هم در روايات درباره نماز و يا كوتاهي كردن در باب نماز اشاره شده كه به طور گذرا ذكر مي كنيم:
ـ گلستان شدن قبر همانند باغي از باغ هاي بهشت در سايه خواندن نماز شب.
ـ ملاقات با پروردگار در پي محافظت بر نمازهاي پنجگانه.
ـ دور ماندن از امان خدا و رسول او هنگام ترك عمدي صلات.
ـ حرام شدن جسد او بر آتش وقتي كه گام بسوي نماز جمعه بر مي دارد.
ـ شهادت قطعه اي از زمين كه او بر آن سجده كرده و پيشاني بر خاك نهاده است.
ـ نماز جواز عبور از صراط.
اينها گوشه اي از آثار نماز و مواظبت بر آن و دقت در انجام كامل و تام اين عبادت الهي است كه اين همه ثمرات را بدنبال خود دارد.[27]
____________________________________
[1] . وسائل الشيعه، ج 4، ص 27.
[2] . اعتقادات، علامه مجلسي، ص 29، به نقل از سر الصلوة امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ ، ص 7.
[3] . عنكبوت، 45.
[4] . بقره، 45.
[5] . طه، 14.
[6] . بقره، 152.
[7] . تفسير نور، ج 7، ص 330.
[8] . تفسير كبير فخر رازي، ج 4، ص 144، به نقل از تفسير نمونه، ج 1، ص 515 (با تصرف و اضافات).
[9] . الميزان، ج 13، ص 242، ذيل آيه، نمونه، ج 12، ذيل آيه.
[10] . بقره، 255.
[11] . لئالي الاخبار، ج4، ص 1.
[12] . بحارالانوار، ج 79، ص 232.
[13] . وسائل الشيعه، ج 5، ص 372.
[14] . بحارالانوار، ج 6، ص 244.
[15] . نهج البلاغه، نامة 27، به نقل از كتاب رازهاي نماز، آية الله جوادي آملي، ص 18.
[16] . كافي، ج 3، ص 268، به نقل از كتاب«رازهاي نماز» آية الله جوادي آملي، ص 10.
[17] . بحارالانوار، ج 79، ص 232، (فرازي از حديث نقل شده است الصلاة .... ناء ....).
[18] . مستدرك سفينة البحار، ج 3، ص 147.
[19] . كنز العمال، ج 7، حديث 19036.
[20] . محجة البيضاء، ج 1، ص 244، قريب به همين مضمون در كتاب فتح العزيز، ج 4،ص 288.
[21] . بحارالانوار، ج84، ص 152، ثواب الاعمال، ص 41.
[22] . بحارالانوار، ج 69، ص 301.
[23] . وسائل الشيعه، ج 4، ص 24، چاپ آل البيت.
[24] . نهج البلاغه، خطبه 199، ترجمه دشتي.
[25] . بحارالانوار، ج 79، ص 202.
[26] . كنز العمال، ج 7، حديث 19090.
[27] . اكثر روايات از معجم فقهي استفاده شده و آدرس ها بر اساس اين نرم افزار مي باشد.
