از ميان رفتن بديها
قرآن :
«و در دو طرف روز (اوّل و آخر آن) و نخستين ساعات شب نماز بر پا دار، زيرا خوبيها ، بديها را از ميان مى برد. اين پندى براى پندگيرندگان است.»
1 ـ ابو عثمان: با سلمان زير درختى بوديم كه شاخه خشكى را از آن گرفته وتكان داد، تا اينكه برگهايش ريخت و گفت: آيا نمى پرسى چرا اينگونه مى كنم؟ گفتم: چراكردى؟ گفت: پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله برايم اينگونه كرد و سپس فرمود: همانا مسلمان هر گاه وضويى نيكو گرفت و نمازهاى پنجگانه را خواند، گناهانش مى ريزد همانگونه كه اين برگها ريخت. سپس گفت: «و در دو طرف روز (اوّل و آخر آن) و نخستين ساعات شب نماز بر پا دار، زيرا خوبيها ، بديها را از ميان مى برد. اين پندى براى پندگيرندگان است».
2 ـ ابن مسعود: مردى از زنى بوسه اى ربوده بود . پس نزد پيامبر آمد و به او خبر داد. سپس خداوند اين آيه را فرو فرستاد: «و در دو طرف روز (اوّل و آخر آن) و نخستين ساعات شب نماز بر پا دار ؛ زيرا خوبيها ، بديها را از ميان مى برد». پس آن مرد گفت: اى پيامبر خدا، آيا اين مخصوص من است؟ فرمود: براى همه امّتم، تمام آنان.
3 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : نمازها، پوشاننده آنچه در ميان آن هاست، مى باشند ؛ چون خداوند جلّ جلاله گفته است: «همانا خوبيها، بديها را از ميان مى برند»[1].
4 ـ ابو ايّوب انصارى: پيامبر همواره مى گفت: هر نماز، خطاهاى پيش از خود را مى زدايد.
5 ـ ابوذر: عرض كردم: اى پيامبر خدا، توبه مردى كه دروغ عمدى بگويد چيست؟ فرمود: استغفار و نمازهاى پنجگانه، كه آن را مى شويد.
6 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : هر كس وضو بگيرد آنگونه كه فرمان داده شده و نماز بخواند آنگونه كه فرمان يافته، هر چه پيشتر كرده، آمرزيده مى شود.
7 ـ نمازهاى پنجگانه ونمازجمعه تا جمعه، پوشاننده آنچه درميان آن هاست، مى باشند تا آنگاه كه گناهان بزرگ را در بر نگيرد.
8 ـ همانا مسلمان نماز مى گزارد در حالى كه خطاهايش بر سرش نهاده شده است . پس هرگاه سجده مى كند فرو مى ريزد و از نماز فارغ مى شود ، در حالى كه خطاهايش ريخته است.
9 ـ هيچگاه دو فرشته نگهبان، نماز انسان را با نماز ديگرش به سوى خدا نمى برند ، جز اينكه خداى تبارك و تعالى (به آن دو فرشته) مى گويد: شما را گواه مى گيرم كه ميان آن دو نماز را بر بنده ام آمرزيدم.
10 ـ همانا گناهان بنده مسلمان در حال نمازِ خالصانه فرو مى ريزد ، همانگونه كه اين برگ از اين درخت فرو مى ريزد.
11 ـ هر گاه يكى از شما وضويى نيكو بگيرد و فقط براى نماز به مسجد بيايد، هيچ گامى بر نمى دارد ، جز اينكه خداوند در برابر آن ، او را يك درجه بالا مى برد و خطايى را از او مى زدايد.
12 ـ وقت هيچ نمازى در نمى رسد ، جز اينكه فرشته اى در پيشگاه خداوند فرياد بر مى آورد: اى مردم، برخيزيد و به سوى آتشهايى كه بر پشت خود افروخته، برويد و با نمازهايتان آن ها را خاموش سازيد.
13 ـ در وقت هر نماز، مناديى بر مى خيزد و مى گويد: اى پسران آدم، برخيزيد و آنچه را بر خود افروخته ايد، خاموش كنيد . پس بر مى خيزند و طهارت مى سازند و خطاهاى پيش رويشان فرو مى ريزد و نماز مى خوانند و آنچه در ميان آن دو بوده آمرزيده مى شود . سپس در اين ميان آتش مى افروزند (گناه مى كنند) پس هنگام نمازِ نخستين، فرياد بر مى آورد: اى فرزندان آدم، برخيزيد و آنچه بر خود افروخته ايد، خاموش كنيد . پس بر مى خيزند، طهارت مى سازند و نماز مى خوانند و آنچه در ميان آن دو بوده ، آمرزيده مى شود و هنگام نماز عصر، همينگونه است و نيز هنگام نماز مغرب و نماز عشاء. پس در حالى كه آمرزيده شده اند، به خواب مى روند.
14 ـ مى سوزيد، پس هنگامى كه نماز صبح مى خوانيد بر آن آب مى ريزيد . سپس مى سوزيد و مى سوزيد ، پس هنگامى كه نماز ظهر مى خوانيد بر آن آب مى ريزيد. سپس مى سوزيد و مى سوزيد ، پس هنگامى كه نماز عصر مى خوانيد بر آن آب مى ريزيد. سپس مى سوزيد و مى سوزيد، پس هنگامى كه نماز مغرب مى خوانيد بر آن آب مى ريزيد . سپس مى سوزيد و مى سوزيد، پس هنگامى كه نماز عشاء مى خوانيد بر آن آب مى ريزيد. سپس مى خوابيد و بر شما چيزى نوشته نمى شود تا اينكه بيدار شويد.
15 ـ در بيان پاداش نماز ـ : هنگامى كه به نماز مى ايستى و رو به قبله مى كنى و (سوره) حمد را و هر سوره اى كه مى توانى مى خوانى، سپس خم مى شوى وركوع وسجود را تمام به جا مى آورى و تشهد و سلام مى گويى ، همه گناهانت از نمازى كه آوردى تا نماز پس از آن ، آمرزيده مى شود . اين است آنچه در نمازت به دست مى آورى.
16 ـ قطب راوندى: پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله مردى را ديد كه مى گويد: خدايا ، مرا بيامرز و نمى بينم كه بيامرزى. پس حضرت به او فرمود: چرا بدگمانى؟ گفت: چون من در دوران جاهليت و اسلام گناه كرده ام. حضرت فرمود: اما گناهانى كه در جاهليت كرده اى، ايمان آن ها را زدود و آنچه در اسلام انجام داده اى، نماز تا نماز ، كفاره ميان آن دوست.
17 ـ امام علىّ عليه السّلام : هر كس نماز را با آگاهى از حقيقتش به جا بياورد آمرزيده مى شود.
18 ـ گناهى كه مهلت يابم پس از آن دو ركعت نماز بخوانم، مرا انديشناك نمى كند.
27 / 2
پاكى جان
19 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : مثال نماز در ميان شما ، مثال جوى آبى است كه بر خانه يكى از شما روز و شب روان باشد و او پنج بار خود را در آن بشويد. پس (همانگونه كه) هيچ چركى با پنج بار شستن باقى نمى ماند ، گناهان نيز با پنج بار نماز خواندن ، باقى نمى مانند.
20 ـ امام باقر عليه السّلام : پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله فرمود: اگر بر در خانه يكى از شما، جويى باشد و هر روز پنج بار خود را در آن بشويد، در تن وى چركى باقى مى ماند؟ گفتيم[2]: نه . فرمود: پس همانا مثال نماز، مثال همان جوى روان است كه هرگاه نماز مى گزارد ، آنچه گناه ميان آن دو (نماز) است پاك مى كند.
21 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : نمازهاى پنجگانه كفّاره ميان آنان است . اگر مردى ميان منزل و محل كارش، پنج جوى آب براى شست و شوى خويش داشته باشد و هر گاه به محل كارش برود و در آن كار كند و عرق بريزد به اين جويها مى رود و خود را پاكيزه مى سازد ، آيا از چرك و كثيفى وى چيزى مى ماند ؟ نمازهاى پنجگاه نيز چنين است ، هر گاه خطايى از او سرزند يا آنچه خدا خواهد بشود ، نماز بگزارد و دعا كند و آمرزش بطلبد ، هر چه در اوست آمرزيده گردد .
22 ـ امام علىّ عليه السّلام : نماز ، صابون خطاهاست.
23 ـ در گفتارى كه در آن يارانش را به نماز سفارش مى كرد ـ فرمود: و همانا نماز ، گناهان را چون برگ فرو مى ريزد و آن ها را مى گشايد، آن گونه كه بند از كسى بگشايند و پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله ، آن را به چشمه آب گرم كه بر در خانه مرد روان باشد، تشبيه كرد كه شبانه روز، پنج بار خود را در آن بشويد ، ديگر چركى بر تن وى نخواهد ماند.
24 ـ ابوحمزه ثمالى: از يكى از دو (امام باقر يا امام صادق) شنيدم كه مى فرمايد: حضرت علىّ7 به مردم رو كرد و گفت: اميدوار كننده ترين آيه در كتاب خدا كدام است؟ برخى گفتند: «بى گمان خداوند شرك ورزيدن به خود را نمى بخشد وپائين تر از آن را براى هر كه بخواهد مى بخشد».
فرمود: نيكوست ولى آن نيست. برخى گفتند: «اى بندگان من ـ كه بر خويشتن زياده روى روا داشته ايد ـ از رحمت خدا نوميد مشويد».
فرمود: نيكوست ولى آن نيست. برخى گفتند: «آنان كه چون كار زشتى كنند ، يا بر خود ستم روا دارند، خدا را به ياد مى آورند و براى گناهانشان آمرزش مى خواهند».
فرمود: نيكوست ولى آن نيست. پس مردم، از سخن باز ايستادند و حضرت فرمود: اى مردم مسلمان، شما را چه مى شود؟ گفتند: نه،به خدا سوگند، چيزى نمى دانيم.
فرمود: شنيدم پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله مى گويد: اميدوار كننده ترين آيه در كتاب خدا اين است: «در دو طرف روز و نخستين ساعات شب نماز برپا دار» و همه آيه را قرائت كرد و گفت: اى علىّ، سوگند به كسى كه مرا به حقّ، نويد بخش و بيم دهنده برانگيخت؛ همانا يكى از شما به وضو بر مى خيزد، پس گناهانش از اندامش فرو مى ريزد و هنگامى كه با برون و درون به خدا رو كند، از نمازش باز نمى گردد ، جز آنكه از گناهانش چيزى بر او نمانده است ؛ آنگونه كه مادرش او را زاده بود . پس اگر به گناهى ميان دو نماز گرفتار آمد برايش چنين است تا اينكه هر پنج نماز را شمرد و سپس گفت: اى علىّ، جايگاه نمازهاى پنجگانه براى امتم چون جويى است كه بر در خانه يكى از شما روان باشد، پس چه گمان مى بريد اگر در تن وى چركى باشد و خود را در آن جوى پنج بار در روز بشويد، آيا در تنش چركى مى ماند؟ به خدا سوگند، نمازهاى پنجگانه براى امتم نيز همينگونه است.
27 / 3
راندن شيطان
25 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : نماز ، چهره شيطان را سياه مى كند.
26 ـ امام علىّ عليه السّلام : نماز، پناهگاهى در برابر حمله هاى شيطان است.
27 ـ نماز ، پناهگاه رحمان و وسيله راندن شيطان است.
28 ـ امام صادق عليه السّلام : فرشته مرگ، شيطان را از مواظبت كننده بر نماز، دور مى كند و در آن حال سخت (جان كندن) گواهى بر يكتايى خداوند و رسالت محمّد صلّى الله عليه و آله را به او تلقين مى كند.
27 / 4
بازداشتن از كار زشت و ناپسند
قرآن :
«آنچه از كتاب به تو وحى شده است، بخوان و نماز برپادار كه همانا نماز از كار زشت و ناپسند باز مى دارد و بى گمان ياد خدا بزرگتر است و خداوند مى داند چه مى كنيد.»
29 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : هر كس نمازش او را از كار زشت و ناپسند باز ندارد، جز دورى از خدا نيفزايد.
30 ـ كسى كه از نماز فرمان نبرد، نمازى ندارد و فرمان بردن از نماز، خوددارى از كار زشت و ناپسند است.
31 ـ عمران بن حصين: درباره گفته خدا: «همانا نماز از كار زشت و ناپسند باز مى دارد» از پيامبر صلّى الله عليه و آله پرسيده شد. فرمود: هر كس، نمازش او را از كار زشت و ناپسند باز ندارد، نمازى ندارد.
32 ـ انس: جوانى از انصار همراه پيامبر نماز مى گزارد و كارهاى زشت هم مى كرد . اين مطلب را به پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله گفتند. فرمود: روزى، نمازش او را باز مى دارد[3].
33 ـ ابو هريره: مردى نزد پيامبر آمد وگفت: همانا فلانى در شب نماز مى خواند وصبح، دزدى مى كند. فرمود: آنچه مى گويد (نمازش) بزودى او را باز مى دارد.
34 ـ امام صادق عليه السّلام : هر كس دوست دارد بداند آيا نمازش پذيرفته شده است يا نه، پس بنگرد آيا نمازش، او را از كار زشت و ناپسند بازداشته است، يا نه. پس به هر اندازه كه او را بازداشته، از او پذيرفته شده است.
35 ـ نماز ، بازدارنده اى الهى است؛ زيرا نمازگزار را تا آنگاه كه در نماز است از گناهان باز مى دارد. خداى جلّ جلاله مى فرمايد: «همانا نماز از كار زشت و ناپسند باز مى دارد».
36 ـ بدان كه نماز بازدارنده اى براى خدا در زمين است، پس هر كس دوست دارد بداند چه اندازه از نمازش سود برده ، پس بنگرد، اگر نمازش او را از كارهاى زشت و ناپسند باز داشته، به همان اندازه كه او را بازداشته، از نمازش بهره برده.
27 / 5
پايدارى
«اى كسانى كه ايمان آورده ايد، از شكيبايى ونماز يارى جوييد؛ كه خدا با شكيبايان است.»
37 ـ حذيفه: هرگاه به پيامبر صلّى الله عليه و آله غم و اندوهى مى رسيد، نماز مى خواند[4].
38 ـ يوسف بن عبدالله بن سلام: پيامبر صلّى الله عليه و آله هرگاه به خانواده اش سختى مى رسيد، آنان را به نماز فرمان مى داد و سپس اين آيه را قرائت مى كرد: «و خانواده ات را به نماز فرمان ده و خود بر آن شكيبا باش».
39 ـ امام صادق عليه السّلام : علىّ عليه السّلام هرگاه از چيزى انديشناك مى گرديد، به نماز پناه مى برد و سپس اين آيه را تلاوت مى كرد: «و از شكيبايى و نماز يارى جوييد».
40 ـ چه چيز مانع مى شود هرگاه بر يكى از شما اندوهى از اندوههاى دنيا رسيد ، وضو بگيرد ، سپس به مسجد برود و دو ركعت نماز بخواند و خدا را در آن بخواند؟ آيا نشنيده اى كه خداوند مى گويد: «و از شكيبايى و نماز يارى جوييد» ؟
27 / 6
فرو آمدن رحمت
41 ـ ابوحمزه از امام باقر عليه السّلام : پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه بنده مؤمن در نمازش مى ايستد، خداوند به او مى نگرد ـ يا فرمود: خدا به او روى مى آورد ـ تا آنگاه كه باز گردد و سايه رحمت را از بالاى سرش تا كرانه آسمان بر او مى گسترد و فرشتگان، اطرافش را تا كرانه آسمان مى گيرند و فرشته اى بر بالاى سرش گمارده مى شود كه به او مى گويد: اى نمازگزار ، اگر مى دانستى چه كسى به تو مى نگرد و با چه كسى مناجات مى كنى، روى نمى گرداندى و هرگز از اينجا نمى رفتى .
42 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : اى ابوذر، هيچ مؤمنى به نماز نمى ايستد ، جز اينكه از او تا عرش نيكى نثارش مى شود و فرشته اى بر او گمارده مى گردد كه ندا در مى دهد: اى پسر آدم، اگر مى دانستى چه در نمازت به دست مى آورى و با كه مناجات مى كنى، نه ملول مى گشتى و نه روى مى گرداندى.
43 ـ هنگامى كه بنده در نماز مى ايستد، نيكى و احسان بر سرش پاشيده مى شود ، تا آنگاه كه ركوع كند. پس هنگامى كه ركوع كرد، رحمت الهى او را بالا مى برد تا سجده كند و سجده كننده بر درگاه خداوند متعال سجده مى كند، پس درخواست كند و اشتياق ورزد.
44 ـ [ براى نمازگزار ] سه ويژگى است: رحمت الهى او را از كف پايش تا كرانه آسمان در بر مى گيرد و فرشتگان از روى سرش تا كرانه هاى آسمان گرداگرد او را مى گيرند و فرياد كننده اى ندا در مى دهد: اگر مناجات كننده مى دانست با كه مناجات مى كند، باز نمى گشت.
45 ـ فرشتگان پيوسته بر بنده درود مى فرستند ، تا آنگاه كه در نمازگاهش نماز مى خواند و برنخاسته يا حدثى از او سرنزده است ، فرشتگان مى گويند: خدايا او را بيامرز و بر او رحمت آور.
46 ـ امام علىّ عليه السّلام : نماز ، رحمت را فرو مى آورد.
47 ـ هنگامى كه انسان به نماز مى ايستد، ابليس پيش مى آيد و حسودانه به او مى نگرد، چون مى بيند رحمت الهى او را در بر گرفته است .
48 ـ اگر نمازگزار مى دانست چگونه شكوه الهى او را در برگرفته است، سربرداشتن از سجده را خوش نمى داشت.
49 ـ امام صادق عليه السّلام : همانا مهمان خداوند جلّ جلاله ... مردى است كه در نماز است، او در پناه رحمت خداست تا آنگاه كه نمازش را به پايان برد.
27 / 7
پذيرش دعا
50 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : هر كس نمازى واجب بگذارد ، نزد خداوند يك دعاى پذيرفته دارد.
51 ـ چهار هنگام درهاى آسمان گشوده مى شود و دعاء پذيرفته مى گردد: ... هنگام برپا كردن نماز.
52 ـ هر كس نمازى بخواند كه در آن چيزى از چاره انديشى هاى دنيا را در دل نگذراند، هيچ چيز از خدا نمى خواهد ، جز اينكه به او مى دهد.
27 / 8
رسيدن به هر خوبى
53 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : نماز ، كليد هر خوبى است.
54 ـ همواره امتم در خير و خوبى هستند ، تا آنگاه كه با يكديگر دوست باشند و نماز را بر پا دارند ... پس اگر چنين نكنند به قحطى و خشكسالى گرفتار مى شوند.
27 / 9
تقرّب به خداوند متعال
55 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : همانا نماز ، وسيله تقرّب شخص با ايمان است.
56 ـ نماز ، وسيله تقرّب هر شخص با تقوا است.
57 ـ امام علىّ عليه السّلام : همانا زكات به همراه نماز ، وسيله تقرب مسلمانان قرار داده شده است.
58 ـ نماز ، برترين تقرّب است.
59 ـ امام صادق عليه السّلام ـ پس از آنكه ابوحنيفه به ايشان گفت: اى ابوعبدالله، چقدر بر نماز شكيبايى مى ورزى ـ فرمود: اى نعمان، آيا نمى دانستى كه نماز ، وسيله تقرّب هر شخص باتقوا است؟
27 / 10
ورود به بهشت
60 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله : كليد بهشت، نماز است.
61 ـ خداى جلّ جلاله فرمود: براى بنده ام تعهد كرده ام،اگر نماز را در وقتش برپا دارد،كيفرش ندهم و او را بى محاسبه وارد بهشت گردانم .
62 ـ امام صادق عليه السّلام : خداوند از هر كس يك نماز را بپذيرد، عذابش نمى كند، از هر كس يك كار نيك بپذيرد، كيفرش نمى دهد.
63 ـ روز قيامت ، پيرمرد را مى آورند و نامه عملش را آشكارا و پيش روى مردم به او مى دهند در حالى كه جز بدى در آن ديده نمى شود، پس بر او گران مى آيد و مى گويد: اى پروردگار من، آيا فرمان مى دهى مرا به دوزخ برند؟ پس خداى بزرگ ـ جلّ جلاله ـ مى گويد: اى پير، من شرم مى كنم تو را كيفر دهم و حال آنكه تو در دنيا براى من نماز مى گزاردى. بنده ام را به بهشت ببريد.
64 ـ محمّد بن عمران از امام صادق عليه السّلام : بنده اى را روز قيامت مى آورند كه كار نيكى ندارد . پس به او گفته مى شود: ياد كن يا به ياد آر، آيا كار نيكى دارى؟ پس به ياد مى آورد و مى گويد: اى پروردگار من، كار نيكى نكرده ام جز اينكه فلان بنده با ايمانت بر من گذشت، از او آب خواستم و او به من داد . پس با آن وضو گرفتم و براى تو نماز گزاردم. (امام صادق) فرمود: پس پروردگار تبارك و تعالى مى فرمايد: همانا تو را آمرزيدم، بنده ام را وارد بهشت كنيد.
--------------------------------------------------------------------------------
(1) در دعائم الاسلام چنين آمده است: «پوشاننده آنچه در ميان آن هاست ، تا آنگاه كه از گناهان بزرگ دورى گزيند...».
(2) گويى درست چنين باشد: «گفتند: نه».
(3) در بحار افزوده است: «طولى نكشيد كه توبه كرد».
(4) در مجمع البيان آمده است: «هرگاه اندوهگين مى شد، از نماز وروزه يارى مى جست».
