1 ـ ابن عمر: هرگاه پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در سفر شتاب مى كرد ، يا كارى بر او دشوار مى آمد، نماز مغرب و عشاء را با هم مى خواند[1].
2 ـ حلبى از امام صادق عليه السّلام : هرگاه پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در سفر بود يا نيازى او را وادار مى كرد، نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم مى خواند. و امام صادق افزود: عيبى ندارد كه نماز عشاء آخر را در سفر زودتر و پيش از آنكه شفق ناپديد شود، بخوانى.
3 ـ امام علىّ عليه السّلام : پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در شبهاى بارانى ، نماز مغرب و عشاء را با هم مى خواند، اين كار را بارها انجام داد.
4 ـ معاذ بن جبل: همانا پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در سال (غزوه) تبوك، نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم خواند.
5 ـ ابن عباس: پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در مدينه، نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم مى خواند، بى آنكه وحشتى در كار باشد و يا باران بيايد.
6 ـ امام صادق عليه السّلام : پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله هنگام زوال خورشيد (ظهر) نماز ظهر و عصر را با مردم و به جماعت خواند، بى آنكه دليل خاصى باشد و پيش از فرو رفتن شفق ، نماز مغرب و عشاء را با مردم و به جماعت خواند ، بى آنكه دليل خاصى باشد . پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله اين كار را تنها براى آن كرد كه وقت (نمازها) بر امتش فراخ باشد[2].
7 ـ امام باقر عليه السّلام : همانا پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله نماز ظهر و عصر را با هم و با يك اذان و دو اقامه خواند و نماز مغرب و عشاء را نيز با هم و با يك اذان و دو اقامه خواند.
8 ـ عبدالملك قمى از امام صادق عليه السّلام : گفتم: دو نماز را با هم بى آنكه علتى در كار باشد بخوانم؟ فرمود: پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله اين را انجام داد و مى خواست بر امتش سبك گرداند.
9 ـ عبدالله بن سنان: شبى بارانى، در مسجد پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله به نماز مغرب حاضر شدم . نزديك به شفق نداى اذان دردادند و اقامه را گفته، نماز مغرب را خواندند و سپس به مردم مهلت دادند تا دو ركعت نماز بگزارند . سپس منادى در جايگاهش در مسجد ايستاد و اقامه نماز را گفت ونماز عشاء را خواندند و به خانه هايشان رفتند و من اين را از امام صادق عليه السّلام پرسيدم. امام فرمود: بلى، پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله اينگونه كرد.
10 ـ فضيل بن يسار: علىّ بن الحسين ـ درودهاى خداوند بر آن دو باد ـ فرمان مى داد كودكان نماز عشاء را با نماز مغرب بخوانند و مى فرمود: اين بهتر از آن است كه به خواب روند[3].
11 ـ امام صادق عليه السّلام : همانا فرمان مى دهيم كودكان تا هنگامى كه هنوز وضو دارند و سرگرم چيزى نشده اند، نماز عصر را با ظهر و نماز عشاء آخر را با نماز مغرب بخوانند[4].
12 ـ صفوان جمّال: امام صادق عليه السّلام هنگام زوال خورشيد (ظهر) نماز ظهر و عصر را با يك اذان و دو اقامه، با ما خواند و فرمود: من كار دارم، شما نمازهاى نافله را بخوانيد.
13 ـ امام علىّ عليه السّلام : با هم خواندن دو نماز، بر روزى مى افزايد.
14 ـ عبدالله بن سنان از امام صادق عليه السّلام : همانا پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله در سفر، نماز مغرب و عشاء و ظهر و عصر را با هم مى خواند و اين را تنها هنگامى كه عجله داشت، انجام مى داد .
[امام صادق عليه السّلام ] فرمود: جدا خواندن آن دو، بهتر است.
15 ـ معبد[5] بن ميسره: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: انسان مى تواند هنگامى كه خورشيد زوالش را در طول روز آغاز مى كند، نماز ظهر و عصر را با هم بخواند؟ فرمود: بلى ، ولى دوست ندارم آن را، هر روز انجام دهد.
بيان:
علامه مجلسى ـ رضوان الله تعالى عليه ـ مى گويد: بدان ، كه آنچه از روايات به دست مى آيد اين است كه نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را از هم جدا خواندن بهتر از با هم خواندن است. و پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله گاه به جهت آشكار كردن آن و تخفيف بر امت، با هم مى خواند و براى كودكان و مانند آنان همچون بيماران و گرفتاران اجازه داد، امّا از هم جدا خواندن ، به وسيله نماز نافله خواندن در ميان آن دو نيز تحقق مى يابد و بيش از اين ، لازم نيست. رواست كه در آغاز وقت، نافله (ظهر) بخواند سپس ظهر و پس از آن نافله عصر و نماز عصر را بخواند و اين كار موجب به تأخير انداختن دو نماز واجب «ظهر و عصر» و نافله هاى آن دو نمى شود و قراردادن يك ذراع و دو ذراع براى وقت ظهر و عصر به اين جهت بوده است كه وقت فضيلت آن دو فراخ گردد و نافله خواندن، موجب تأخير نماز واجب از وقت فضيلتش نشود و از اين رو خواندن نماز ظهر و عصر پيش از رسيدن سايه به يك ذراع و دو ذراع اشكالى ندارد، بلكه از برخى روايات به دست مى آيد كه اين بهتر است و در روايت رجاء بن ابى الضحّاك آمده است كه امام رضا عليه السّلام ميان نماز ظهر و عصر جز با نافله و ذكر و دعا، فاصله نمى داد ولى نماز عشاء را تا نزديك به يك سوّم از شب، به تأخير مى انداخت . و رواياتى كه با هم خواندن نمازها را سبب افزونى روزى مى خوانند ، شايد اينگونه با هم خواندن را مى گويند كه دو نماز واجب را همراه با نافله هايشان، يكجا بياورد . سپس به بازار رود تا موجب پراكنده شدن مشتريان و طرف داد و ستدش نشود، يا با هم خواندن را براى كسى روا دانسته اند كه به خاطر عذرى، وضعيتش ايجاب مى كند نافله را نخواند، به دليل روايتى كه كلينى از عباس ناقد با سندى مجهول نقل كرده است. او مى گويد: هر چه در دستم بود پراكنده شد و طرفهاى داد و ستدم رفتند . پس اين مطلب را به ابو محمّد عليه السّلام گفتم، به من فرمود: نماز ظهر و عصر را با هم بخوان، آنچه دوست دارى، مى بينى.
و با سندى كه در آن ابهام و جهل است ، از محمّد بن حكيم روايت شده كه گفت: شنيدم ابوالحسن عليه السّلام مى گويد: با هم خواندن دو نماز در آنجاست كه ميان آن دو، كار مستحبّى نباشد. پس اگر ميان آن دو، مستحبى باشد، با هم خواندن صدق نمى كند.
________________________________________
(1) عبارت «كارى بر او دشوار مى آمد» فقط در منبع نخست موجود است.
(2) در تهذيب ، حديث را تا «به جماعت خواند بى آنكه دليل خاصى داشته باشد» نقل كرده است.
(3) در دعائم الاسلام چنين آمده است: «اين موضوع به حضرت گفته شد. پس فرمود: آن برايشان سبكتر است و زودتر انجامش مى دهند، آن را تباه نمى كنند و به چيزى سرگرم نشده و نمى خوابند».
(4) در قرب الاسناد ، چنين آمده است: «از امام صادق از پدرش: او فرمان مى داد كودكان ...».
(5) گويى همانگونه كه در حاشيه «تهذيب» آمده است ، «معبد» اشتباه و «معاوية» درست باشد.

نوشتن دیدگاه