از گروه‌هایی که در قرآن کریم به آن‌ها اشاره شده است، گروهی است که به اصحاب یمین معروف است.
- معنای لغوی و اصطلاحی
«اصحاب» جمع صاحب و به معنی ملازم است و اصحاب یمین، یعنی سعادتمندان و اهل میمنت، و بر این معنی، همان سخن متعارف مردم عربزبان است که یمین را به سعادت و شِمال را به شومی و بدیمنی تعبیر می‌کنند [۱]
. اصحاب یمین، مومنان درستکار در دنیا و دریافتکنندگان نامه عمل با دست راست در قیامت‌اند [۲]
۲ - تعبیرهای قرآن از اصحاب یمین
۱- اصحاب الیمین [۳]
۲- اصحاب المیمنة [۴] ؛ کلمه «میمنة» از ماده «یمن» مقابل «شوم» است و معنایی برخلاف آن دارد، یعنی اصحاب و دارندگان یمن و سعادت و در مقابل آنان اصحاب المشئمة [۵] هستند که اصحاب و دارندگان شقاوت و شئامتاند [۶] .
۳- کسی که نامه اعمالش به دست راستش داده شود: «مَن أُوتی کِتابَهُ بیَمینِه» [۷]
۳ - ویژگیهای اصحاب یمین در آخرت
۱- داده شدن نامه اعمال به دست راست:
«یَومَ نَدْعُوا کُلَّ اُناسٍ بإمامِهِمْ فَمَنْ اوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ فَاُولئکَ یَقرَئونَ کِتابَهُمْ و لا یُظْلمُونَ فَتیلاً» «(به یاد آورید) روزی را که هر گروهی را با پیشوایشان می‌خوانیم، کسانی که نامه عملشان به دست راستشان داده شود، آن را (با شادی و سرور) می‌خوانند و بقدر رشته شکاف هسته خرمایی به آنان ستم نمی‌شود.»
۲- بازگشت شادمانه اصحاب یمین به سوی اهل خویش در قیامت پس از حسابرسی آسان:
«فَأمّا مَنْ اُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینه•فَسوفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً•وَ یَنقَلِبُ إلی أهْله مسروراً» [۸]
«پس کسی که نامه اعمالش به دست راستش داده شود، بزودی حساب آسانی برای او می‌شود و خوشحال به اهل و خانواده‌اش باز می‌گردد.»
۴ - پاداش اصحاب یمین:
۱- زندگی رضایتبخش:
«فَأمّا مَنْ اُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِه... فَهُوَ فی عیشةٍ راضیةٍ» [۱۰]
«پس آن که کارنامه او به دست راستش داده شود او در زندگانی پسندیده باشد.»
۲- بهشت عالی مرتبه:
«فی جنّةٍ عالیةٍ» [۱۱]
«در بهشتی عالی».
۳- غذای گوارا:
خوردنی و آشامیدنی گوارا و بدون آزار در بهشت، پاداش اعمال نیک دنیوی اصحاب یمین: «کُلُوا و اشْرَبُوا هَنیئاً بِما اَسلَفتُم فی الاَیّامِ الخالیةِ» [۱۲]
«بخورید و بیاشامید، نوش و گوارا به پاداش آن‌چه در روزگار گذشته پیش فرستادید.»
۴- در دسترس بودن میوه‌های بهشتی برای اصحاب یمین:
«فی جَنّةٍ عالیةٍ•قُطُوفُها دانیةٌ» [۱۳]
«در بهشتی عالی که میوه‌هایش در دسترس است.»
۵ - اصحاب یمین در هنگام مرگ
اصحاب هنگامی که در آستانه مرگ قرار می‌گیرند، فرشتگان قبض روح، سلام یارانشان را به آنان می‌رسانند [۱۴]
. «وأمّا إنْ کانَ مِنْ أصحابِ الیَمین•فَسَلام لَکَ مِنْ أصحابِ الیَمین» [۱۵]
«امّا اگر (محتضر) از اصحاب یمین باشد (به او گفته می‌شود) سلام بر تو از سوی دوستانت که از اصحاب یمین هستید».
امام صادق (ع) در ذیل آیات فرموده است: «هم شیعَتُنا و مُحِبّونا» «آنان شیعیان و دوستداران ما هستند» [۱۶]
.
۶ - فضائل اصحاب یمین در دنیا
۱- آزاد کردن برده از صفات پسندیده اصحاب یمین:
«فک رَقَبةٍ» [۱۸] «آزاد کردن بنده‌ای».
۲- اطعام به یتیم خویشاوند یا به بینوای خاکنشین در روزهای سخت و قحطی از خصوصیات اصحاب یمین:
«أوْ إطعامٌ فی یومٍ ذی مَسْغَبَةٍ، یتیماً ذا مَقرَبَةٍ أوْ مِسکیناً ذا مَترَبَةٍ» [۱۹]
«یا غذا دادن در روز گرسنگی، یتیمی از خویشاوندان، یا مستمندی خاکنشین را».
۳- ایمان و توصیه به صبر:
«ثمّ کانَ مِنَ الّذینَ آمَنُوا و تَواصَوا بِالصَبْرِ...» [۲۰]
«سپس از کسانی باشند که ایمان آورده و یکدیگر را به شکیبایی توصیه می‌کنند».
۴- توصیه به مهربانی:
«وَ تَواصَوا بالمَرحَمَةٍ» [۲۱]
«یکدیگر را به رحمت توصیه می‌کنند».
۵- یقین:
یقین اصحاب یمین به حسابرسی در قیامت پس از دریافت نامه عمل؛
«فَأَمّا مَنْ اُوتِی کتابَهُ بِِیمینِه فَیقُولُ هاءُمُ اقْرَئوا کتابَیهِ إنّی ظَنَنْتُ أنّی مُلاقٍٍٍ حِسابِیه» [۲۲]
«پس کسی که نامه اعمالش را به دست راستش دهند (از شدت شادی و مباهات) فریاد می‌زند که: (ای اهل شر!) نامه اعمال مرا بگیرید و بخوانید! من یقین داشتم که (قیامتی در کار است و) به حساب اعمالم می‌رسم!»
۷ - مصونیت اصحاب یمین
اصحاب یمین از اسارت کردار خویش مصون و از بازخواست الهی در امانند:
«کلُّ نفسٍ بِما کسَبَتْ رَهینَةٌ إلّا أصحابَ الیمین» [۲۳]
«هر کسی در گرو اعمال خویش است مگر اصحاب یمین».
۸ - پانویس
۱. راغب اصفهانی، مفردات ماده (صحب) و (یمن)
۲. هاشمی رفسنجانی، اکبر؛ فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۳، ج۳، ص۴۶۴.
۳. واقعه/سوره ۵۶، آیه ۹۰.
۴. بلد/سوره ۹۰، آیه ۱۸.
۵. بلد/سوره ۹۰، آیه ۱۹.
۶. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش. ج،۱۹ ص۱۸۸
۷. انشقاق/سوره ۸۴، آیه ۷.
۸. انشقاق/سوره ۸۴، آیات ۷-۹.
۹. جهت مطالعه بیشتر رجوع شود به فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۶۵.
۱۰. حاقه/سوره ۶۹، آیات ۱۹-۲۱.
۱۱. حاقه/سوره ۶۹، آیه ۲۲.
۱۲. حاقه/سوره ۶۹، آیه ۲۴.
۱۳. حاقه/سوره ۶۹، آیات ۲۲ و ۲۳.
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه، ج ۲۳ ص ۲۸۱ – ۲۸۳ دارالکتب السلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش.
۱۵. واقعه/سوره ۵۶، آیات ۹۰ و ۹۱.
۱۶. بحرانی، سید هاشم؛ البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، تهران، ۱۴۱۶ ق، ج۵، ص۲۷۶.
۱۷. فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۶۵.
۱۸. بلد/سوره ۹۰، آیه ۱۳.
۱۹. بلد/سوره ۹۰، آیات ۱۴-۱۶.
۲۰. بلد/سوره ۹۰، آیه ۱۷.
۲۱. بلد/سوره ۹۰، آیه ۱۷.
۲۲. حاقه/سوره ۶۹، آیات ۱۹ و ۲۰.
۲۳. مدثر/سوره ۷۴، آیات ۳۸ و ۳۹.
منبع سایت پژوهه