ابن اثیر مورخ معروف در تاریخ خود هنگامی که از شکنجه شدگان برای اسلام سخن می گوید و آنها را معرفی می کند، از «لبیبه» که کنیز عمر بود، می نویسد: «أسلمت قبل اسلام عمر بن الخطاب و کان یعذّبها حتی ثفتن، ثم یدعها و یقول: انّی لم أدعک الا سآمه»؛ (آن کنیز قبل از عمر بن خطاب اسلام آورده بود؛ عمر او را شکنجه می داد که از دینش برگردد، سپس [وقتی خسته می شد] او را رها می کرد و به او می گفت: من تو را رها کردم، چون خسته شدم).(1)
لذا ابن اثیر می گوید: عمر نخستین کسی بود که با تازیانه زنان را می زد که به سبب تکرار این عمل مطابق نقل کتب تاریخی، کودکان نیز هرگاه او را می دیدند وحشت زده فرار می کردند.(2)
شاید این جسارت های او ناشی از تندخویی او باشد، چرا که خود عمر مطابق نقل ابن سعد دانشمند معروف اهل سنت در کتاب «الطبقات» پس از رسیدن عمر به خلافت می گوید: عمر نخستین کلماتی که بر فراز منبر گفت این بود: «اللهم اِنّی شدید غیظ فلیّنی»؛ (خدایا من تند خویم، پس مرا نرم و ملایم قرار ده).(3)
ولی از شرح حال او در دوران خلافت و قبل از آن استفاده می شود که وی نتوانست تندخویی و خشونت خود را رها کند، که به مواردی در این موضوع اشاره می کنیم.

الف: حمله به زنان در مرگ ابوبکر

پس از مرگ ابوبکر، بستگان وی نوحه و گریه می کردند که عمر از آنها خواست تا ساکت شوند، ولی آنها گوش نکردند، عمر دستور داد تا آنها را از خانه بیرون کنند! وقتی که امّ فروه خواهر ابوبکر را بیرون کشیدند، او را به نزد خلیفه آوردند که عمر وی را با تازیانه زد (... فعلاها بالدّرهَ، فضربها ضربات).(4)

عمر نیز پس از مرگ یکی ازصحابه، زنانی که در منزل میمونه یکی از همسران رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اجتماع کرده بودند و ناله و گریه می کردند، تازیانه به دست به همراه ابن عباس به آنجا آمد و به ابن عباس گفت: وارد شو و به ام المؤمنین بگو حجاب بگیرد، آنگاه زنان را از آنجا بیرون کن!
ابن عباس داخل شد و آنها را بیرون کرد و عمر نیز آنان را با تازیانه می زد. در این میان که او زنان را می زد، روسری از سر یکی از زنان افتاد (و موهایش پیدا شد) بعضی که آنجا حاضر بودند به عمر گفتند: روسریش افتاد! عمر پاسخ داد رهایش کنید، او احترامی ندارد.(5)

ب: شلاق زدن زنان توسط عمر

مطابق نقل مسند احمد: پس از رحلت رقیه دختر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) زنانی که در فراق او گریه می کردند، عمر که در آنجا حاضر بود آنان را باشلاقش می زد (فجعل عمر یضربنّ بسوطه) این درحالی بود که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به عمر فرمود: « دعهنّ یبکین»؛ (بگذار گریه کنند).
با اینکه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) او را از این عملش منع می کرد، ولی عمر به خشونت خود ادامه می داد.(6)

در چندین کتاب معتبر اهل سنت از اشعث بن قیس نیز نقل شده است که می گوید: من شبی مهمان خلیفه دوم بودم، عمر نیمه های شب برخواست و به سوی همسرش رفت و شروع به کتک زدن او کرد، من برخواستم و مانع او شدم، وقتی عمر به بسترش برگشت، به من گفت: ای اشعث، جمله ای از رسول خدا شنیدم که آن را به خاطر بسپار، پیامبر فرمود: از مرد پرسیده نمی شود که در چه رابطه ای زنش را کتک زده است.(7)

ج: تندخویی عمر نسبت به خانواده

از دیدگاه اسلام و سیره نبوی(صلی الله علیه و اله) مهربانی و محبّت به خانواده از خصلت های برجسته و پسندیده هر مسلمان است، چرا که رسول گرامی اسلام فرمودند: «خیرکم خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلی»؛ (بهترین شما، بهترین نسبت به خانواده اش است و من برای خانواده ام بهترین ام).(8)
درباره آن حضرت از عایشه نقل است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هرگز خادم و زنی را کتک نزد.(9)
طبری و ابن اثیرنقل می کنند که عمر در زمان خلافتش از ام کلثوم دختر ابی بکر خواستگاری کرد، عایشه تقاضای خلیفه را به خواهرش در میان گذاشت، ام کلثوم گفت: من نیازی به او ندارم! عایشه گفت: نسبت به خلیفه بی میلی؟ پاسخ داد: «نعم، إنّه خشن العیش، شدید علی النساء»؛ (بله! زیرا او در زندگی سخت گیر است و نسبت به زنان با تندی وخشونت رفتار می کند).(10)
مطابق نقل ابن عبدالبر، ام کلثوم به خواهرش عایشه گفت: تو می خواهی من به ازدواج کسی درآیم که تندخویی و سخت گیری او در خانواده اش را می دانی؟(11)
تندخویی و خشونت عمر نسبت به خانواده اش به گونه ای زبان زد عام و خاص بود که حتی دختر کم سن و سالی مثل ام کلثوم دختر ابوبکر نیز از آن مطّلع است. این درحالی است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نسبت به زنان و خانواده سفارش می کردند و از مسلمانان می خواستند که خلق وخوی دوران جاهلیت را کنار بگذارند و با زنان با مدارا برخورد نمایند.(12)

ج: خشونت عمر و سقط جنین
فقهای اهل سنت درکتاب الدیات نقل کردند که عمر بن خطاب شخصی را سراغ زن بارداری فرستاد که پیرامون اتهام های از او بازجویی کند، زن باردار با شنیدن باز خواست عمر گفت: «یا ویلها مالها و لعمر»؛ (ای وای بر این زن [اشاره به خودش] او را با عمر چه کار؟) به هرحال او را حرکت دادند تا به نزد عمر بیاورند که در بین راه از ترس و وحشت بچه اش سقط شد و مرد.
عمر از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه وآله) درباره حکم آن سوال کرد؟ که بعضی گفتند چیزی بر تو نیست، آنگاه عمر از علی(علیه السلام) پرسید: نظر تو چیست؟ علی(علیه السلام) فرمود: اگر آنان نظر و رأی شان این بود که گفتند، همگی اشتباه کردند و اگر مطابق میل تو و برای خشنودی تو چنین سخنی گفتند، خیرخواه تو نبوده اند، حکمش این است که دیه آن کودک سقط شده بر عهده توست، زیرا تو آن زن را ترساندی و او بچه اش را سقط کرد.(13)
قطعیت این مطلب از دیدگاه علمای اهل سنت آن چنان است که در کتابهای فقهی به آن استناد کردند. من جمله محی الدین نووی در المجموع می نویسد: اگر از زنی نزد حاکم و فرمانده ای بدگویی شود و وی را متهم کنند، سپس حاکم کسی را نزد وی بفرستد تا وی را احضارکنند و آن زن از ترس، فرزند در رحمش را سقط کند، بر حاکم است که دیه او را بپردازد؛
ابوحنیفه نیز این فتوا را داده. و احمد بن حنبل پیشوای حنابله گفته است: افزون بر طفل برای زن هم باید دیه بدهند؛ چون حاکم او را احضار کرده است؛ پس ضامن حفظ زن هم هست؛ مانند اینکه زن را بزنند و او بمیرد.(14)
و نیز ابن قدامه مقدسی، فقیه مشهور حنابله می نویسد: « إذا بعث السلطان إلی امرأۀ لیحضرها فأسقطت جنیناً میتا ضمنه»؛ (اگر حاکم زنی را إحضار نماید و آن زن جنینش را مرده به دنیا آورد، حاکم ضامن است).(15)

نتیجه:

با توجه به اینکه از دیدگاه اسلام و سیره نبوی مهربانی و محبت به خانواده از فضیلت های برجسته هر مسلمان است، و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هم در همین مورد بارها فرمودند: « خیرکم خیرکم لاهله» بهترین شما بهترین نسبت به خانواده اش است. ولی متأسفانه کسی که خود را خلیفه مسلمین می داند! باخشونت بارترین روش باخانواده و حتی زنان مسلمان برخورد می کند. و در ماجرای رحلت رقیه دختر پیامبراسلام(صلی الله علیه وآله)، زنانی که در فراق او گریه می کردند (که قطعاً از خانواده پیامبر(صلی الله علیه وآله) هم در آنجا بودند) آنان را با شلاق می زند، که این رفتار عمر می رساند که وی خشونت تندی نسبت به زنان داشته است.

پی نوشت:
 (1). کامل ابن اثیر، ج 2، ص69.
(2). الطبقات الکبری، ج3، ص89.
(3). همان، ج8، ص339.
(4). تاریخ طبری، ج3، ص423.
(5). مصّنف، ج3، ص557.
(6). مسنداحمد، ج2، ص110و335.
(7). سنن ابن ماجه، ج1، ص20. ومسند احمد، ج1، ص20.
(8). سنن ابن ماجه، ج1، ص636.
(9). سنن ابن ماجه، ج1، ص636.
(10). تاریخ طبری، ج4، ص199؛ وکامل ابن اثیر، ج3، ص54
(11). الاستیعاب، ج3، ص557.
(12). صحیح بخاری، ج6، ص145.
(13). المجموع نووی، ج19، ص11.
(14). المجموع نووی، ج19، ص11.
(15). المغنی فی فقه الامام احمدبن حنبل الشیبانی، ج8، ص338.

نوشتن دیدگاه