سيد محمد مسعود معصومي
.1 لباس نمازگزار بايد پاك باشد و در مواردى استثنا شده كه با لباس نجس هم نماز صحيح است؛ يكى از آن موارد، لباس زنى است كه پرستار بچه است و همان يك لباس را دارد و يا اگر لباس ديگرى هم دارد مىپوشد كه اگر آن لباس نجس شود و روزى يك بار تطهير شود كفايت مىكند. البته حضرت آيهالله خوئى(ره) فرمودهاند: بايد پرستار، مادر باشد و بچه هم پسر و نجاستش هم بول باشد و براى آن زن نيز تعويض لباس يا تطهير آن سخت و دشوار باشد و حضرت آيهالله سيستانى فرمودهاند: اين مورد داخل در موارد اضطرار است و معيار در بخشودگى، وجود سختى و دشوارى براى شخص است و اين منحصر به اين مورد نيست. و حضرت امام(ره) و حضرت آيهالله فاضل فرمودهاند: يك مرتبهاى كه در روز تطهير مىكند بايد پيش از اولين نمازى باشد كه آن لباس نجس شده است و حضرت آيهالله مكارم نجاست را منحصر به بول دانستهاند.(1)
.2 در نماز، هنگامى كه نامحرم نيست، زن مىتواند قرص صورت و دستها و پاها را تا مچ باز بگذارد ولى پوشيدنِ پاها تا مچ مستحب است؛ اما نسبت به مردها چنين استحبابى نيست.(2)
.3 در جنسِ لباس، هرگاه از ابريشم خالص باشد، زن مىتواند چه در نماز و چه در غير نماز بپوشد؛ اما براى مرد پوشيدن لباس ابريشمىِ خالص، حرام و نماز با آن هم باطل است.(3)
.4 پوشيدنِ لباسِ طلاباف براى زن و مرد، مانند لباسِ ابريشمى است.(4)
.5 براى زن نماز خواندن درخانه، بلكه در صندوقخانه و اتاق عقب بهتر است، ولى اگر بتواند كاملاً خود را از نامحرم حفظ كند بهتر است در مسجد نماز بخواند.(5)
.6 اذان هجده جمله واقامه هفده جمله است، ولى براى زن جايز است كه در اذان فقط به گفتن تكبير و شهادتين و در اقامه نيز به گفتن آن دو اكتفا كند.(6)
.7 مستحب است نمازها را اوّل وقت بخوانند و يكى از مواردى كه استثنا شده؛ يعنى افضليّت آن برداشته شده، نمازِ زنى است كه فرزند كوچكى را تربيت مىكند، (و براى تطهيرِ لباس هايش مشكل دارد) در اين صورت مىتواند نماز ظهر و عصر را آخر وقت بخواند تا بعد از آن بتواند نماز مغرب و عشا را نيز بخواند (كه با يك تطهيرِ لباس، هرچهار نماز را خوانده باشد) و اين حكم براى مردِ مربّى نيست، كه اختلاف اقوال در شماره (1) بيان گرديد.(7)
.8 براى زنها مستحب است كه زيورهاى خود را در نماز همراه داشته باشند.(8)
.9 مستحب است اگر نمازگزار مرد است، هنگام ايستادن، پاها را از سه انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد واگر زن است پاها را به هم بچسباند.(9)
.10 بر زنها مستحب است كه درحالِ ايستادن، كفِ دستهاى خود را روى پستانها بگذارند (چون مطلوبتر آن است كه حجمِ بدن زن در نماز كمتر مشهود باشد) ولى مردها مستحب است دستها را روى رانها بگذارند.(10)
.11 بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند؛ اما زن مىتواند بلند يا آهسته بخواند؛ ولى اگر نامحرم صدايش را مىشنود بنابراحتياطِ واجب بايد آهسته بخواند. و اما در مورد حمد و سوره نماز ظهر و عصر، بر مردها و زنها واجب است آهسته بخوانند.(11)
.12 در مقدار خم شدن براى ركوع بين زن و مرد تفاوتى نيست و بهتر است كه زنها بيش از آن مقدار خم نشوند ولى حضرت آيهالله اراكى(ره) فرمودهاند: اگر زن در ركوع به حدى خم شود كه بتواند دستها را روى رانها بگذارد كافى است.(12)
.13 در ركوع، مستحب است مردها زانوها را به عقب بدهند، ولى زنها مستحب است زانوهارا به عقب ندهند.(13)
.14 مردها در ركوع دستها را روى زانوها مىگذارند، ولى زنها بالاتر قرار مىدهند، و حضرت آيهالله مكارم نسبت به گذاردن دستها احتياط واجب دارند.(14)
.15 مستحب است زنها پس از ركوع، براى رفتنِ به سجده، اوّل راست بنشينند سپس به سجده روند؛ و اما مردها اوّل دستها را به زمين گذارده و سپس زانوها را و بعد از آن به سجده روند.(15)
.16 مستحب است مردها در سجده آرنجها و شكم را بر زمين نچسبانند و بازوها را از پهلوها جدا نگاه دارند؛ ولى زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند و اعضاى بدن را به يكديگر بچسبانند.(16)
.17 مستحب است مردها بعد از سجده بر رانِ چپ بنشينند و روى پاى راست را به كفِ پاى چپ بگذارند؛ اما زنها مستحب است زانوها را بالا آورده و روى قسمتِ بالاى ران بنشينند.(17)
.18 براى مردها مستحب است موقع بلند شدن، اوّل زانوها و سپس دستها را از زمين بردارند؛ ولى زنها به تدريج و راست مىايستند به صورتى كه كمتر حجم بدن ظاهر شود.(18)
.19 اگر زن در نماز، عقبتر از مرد بايستد نماز هر دو صحيح است و همچنين اگر برابر يا جلوتر بايستد ولى بين آن دو حايل و مانعى باشد و اما اگر مانع و حايلى نباشد در بيشتر از ده ذراع مانعى ندارد و كمتر از آن تا حدّى كه نماز را از باطل بودن خارج نمايد (كه بعضى از فقها اين حد را حدود يك وجب فاصله يا عقبتر قرار دادنِ جاىِ سجده عنوان نمودهاند) مكروه است. در غير اين صور (يعنى مساوى بودن يا جلوتر بودن زن با فاصله كم) اگر با هم وارد نماز شدهاند به فتواىحضرت آيهالله خوئى(ره) و حضرت آيهالله فاضل و حضرت آيهالله سيستانى و حضرت آيهالله مكارم نماز باطل است و همچنين نمازِ كسى كه با تأخير شروع كرده است ولى به فتواى حضرت امام(ره) و حضرت آيهالله گلپايگانى(ره) و حضرت آيهالله اراكى(ره) نماز باطل نيست.(19)
.20 مرد، مىتواند براى مردها و زنها، امام جماعت شود؛ ولى زن براى مردان نمىتواند امام جماعت شود؛ اما براى زنان اختلاف است، بعضى از فقها مانند حضرت امام(ره) و حضرت آيهالله فاضل احتياط واجب دارند كه زن براى زنان امام جماعت نباشد.(20)
سؤال: با توجه به اينكه حضرت امام (ره) احتياط واجب فرمودهاند كه امام جماعت بايد مرد باشد و اين مسأله در بعضى از رسالهها اشتباهاً احتياط مستحب ذكر شده است نماز بانوانى كه با امام جماعت زن خوانده شده است چگونه خواهد بود؟
جواب: اگر جاهل به مسأله بودهاند و تقصيرى در ياد گرفتن مسأله نكردهاند نمازشان به طور فرادى صحيح است مگر آنكه ركنى كم يا زياد شده باشد.(21)
.21 در نماز جماعت اگر تعدادى زن و مرد هستند، مستحب است مردها پشتِ سرِ امام و زنها پشتِ سرِ آنها بايستند و همچنين اگر چند مرد يا چند زن باشند مستحب است پشتِ سرِ امام بايستند و اگر يك مرد و يك يا چند زن باشند، مستحب است مرد طرف راستِ امام، و زن يا زنها پشتِ سرِ امام بايستند و اما اگر مأموم يك مرد باشد حضرت آيهالله خوئى فرمودهاند: بنابراحتياط واجب بايد طرف راستِ امام قدرى عقبتر بايستد، و بقيه فقها فرمودهاند: مستحب است چنين كند، و اما اگر مأموم يك زن باشد مستحب است در طرف راستِ امام طورى بايستد كه جاى سجدهاش مساوى با قدم امام باشد، و حضرت آيهالله خوئى (ره) فرمودهاند: يا پشتِ سرِ امام بايستد.(22)
.22 بهتر است زنها نماز عيد فطر و قربان را ترك كنند مگر پير باشند.(23)
.23 زنها مىتوانند در نماز جمعه شركت كنند و نمازشان صحيح است و از نماز ظهر كفايت مىكند؛ولى به تنهايى (بدون شركت مردان) نمىتوانند نماز جمعه تشكيل دهند، همچنين نمىتوانند تكميل كننده عددِ لازم (پنج نفر مرد) باشند؛ زيرا نماز جمعه تنها با شركت حداقل پنج نفر منعقد مىگردد. (به خلاف نماز جماعت كه با حداقل دو نفر كه يكى امام و يكى مأموم باشد تشكيل مىشود.(24»
.24 اگر پدر، نماز و روزه خود را به جا نياورده باشد،(با شرايطش) بر پسر بزرگتر واجب است كه پس از مرگش به جا آورد يا براى او اجير بگيرد، و اما نسبت به مادر، بعضى از فقها فرمودهاند: مانند پدر است و بعضى مانند حضرت امام (ره) و حضرت آيهالله خوئى (ره) و حضرت آيهالله سيستانى فرمودهاند: واجب نيست؛ و اما نسبت به دختر بزرگتر، تمامى اين هفت مرجعى كه فتوايشان در اين كتاب بيان شده است واجب نمىدانند.(25)
.25 اگر زن بخواهد در خواندنِ نماز ميّت به جماعت شركت كند، مستحب است كه پشتِ سرِ مردان بايستد. و اگر زنى حائض در ميان زنان باشد، مستحب است خودش صف جداگانه تشكيل دهد.(26)
________________________________________
1- العروهالوثقى، ج1، فى احكام النجاسات، فصل فيما يعفى عنه فى الصلاه.
2- همان، فيما يستحب من اللباس «التاسع».
3- همان، فى شرائط الباس المصلّى «السادس».
4- همان، فى شرائط الباس المصلّى «الخامس».
5- توضيح المسائل مراجع، مسأله 894.
6- العروهالوثقى، ج 1، فى الاًّ ذان والاًّقامه.
7- همان، فى اوقات الرواتب، مسأله 13 «التاسع».
8- همان، فى القنوت، مسأله 16.
9- توضيح المسائل مراجع، مسأله 977.
10- العروهالوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16، و فى القيام، مسأله 32.
11- توضيح المسائل مراجع، مسأله 992 و 994.
12- العروهالوثقى، ج 1، فى الركوع، مسأله 10.
13- همان، فى القنوت، مسأله 16؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1044.
14- العروهالوثقى، ج 1، مسأله 16، و فى الركوع، مسأله 1؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1044.
15- العروهالوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16 و فى مستحبات السجود «الثالث».
16- العروهالوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1091.
17- العروهالوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16، و فى مستحبات السجود «الخامس عشر».
18- همان؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1091.
19- توضيح المسائل مراجع، مسأله 886 و 887 و 888؛ العروهالوثقى، ج 1، فى مكان المصلى «العاشر».
20- العروهالوثقى، ج 1، فى شرائط امام الجماعه؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1453؛ جامعالمسائل حضرت آيهالله فاضل، ج 2، ص 153، سؤال 327.
21- استفتا از دفتر استفتاى حضرت امام1 كه نزد نويسنده موجود است.
22- توضيح المسائل مراجع، مسأله 1480؛ العروهالوثقى، ج 1، فى مستحبات الجماعه.
23- العروهالوثقى، ج 1، فى صلاهالعيدين، مسأله 4.
24- توضيح المسائل، شرايط نماز جمعه، مسأله 13.
25- العروهالوثقى، ج 2، فى قضأالولى؛ توضيح المسائل مراجع، مسأله 1390.
26- العروهالوثقى، ج 1، فى الصلاه على الميت، مسأله 17.
تفاوتهاى زن و مرد در نماز
(زمان خواندن: 5 - 9 دقیقه)