در قرآن به برپاداشتن نماز تأكيد فراواني شده و آثار فراواني بر آن مترتب گرديده است. براي اقامه كنندگان نماز پاداش بسياري وعده داده است. عليرغم آن كه انسان از فوايد نماز در اين جهان نيز بهره مي برد، انسان هاي ناداني هستند كه از درك لذت ارتباط با خدا عاجز بوده و نه تنها در انجام آن كاهلي و سستي مي كنند بلكه نمازگزاران را نيز مسخره كرده يا نهي مي كنند. اين گروه به شدت مورد انتقاد قرآن قرار گرفته و به عذابي سخت وعده داده شده اند.
مسخره كنندگان اذان بي عقلانند
واذا ناديتم الي الصلوة اتخذوها هزواً و لعباً ذلك بانهم قوم لا يعقلون. (1) و آنها هنگامي كه( اذان مي گوئيد) مردم را به نماز مي خوانيد آن را به مسخره و بازي مي گيرند اين به خاطر آن است كه آنها جمعي هستند كه درك نمي كنند. مردمان سبكسر و بي عقلي كه نمي توانند با نظر محققانه به اعمال ديني و عبادات حقيقي بنگرند و از درك فوايد آنها به خصوص نماز كه همانا نزديكي به ذات لا يزال و تحصيل سعادت دنيا و آخرت است عاجزند، اذان و نماز را به مسخره مي گيرند.
جزاي ضايع كردن نماز
فخلف من بعدهم خلف اضاعواالصلوة واتبعواالشهوات فسوف يلقون غياً. (2) اما بعد از آنها فرزندان ناشايسته اي روي كار آمدند كه نماز را ضايع كردند و از شهوت پيروي نمودند، به زودي( مجازات) گمراهي خود را خواهند ديد. در آيه قبل، از آدم، نوح، ابراهيم و اسرائيل ياد مي كند كه با شنيدن آيات خدا به سجده مي افتادند اما فرزندان آنان چنين نبودند. كساني كه برخلاف نياكان خود كه ارتقاء مقام خود را از ياد خدا شروع كردند و با شنيدن آيات خدا با چشمان گريان به سجده مي افتادند، قدم برداشتند؛ هنگامي كه به مقامات بالايي دست يافتند، از ياد خدا غفلت كردند و انحرافشان اين گونه شروع شد و به دره هاي هولناك شهوات سقوط كردند و البته مجازات آن را خواهند چشيد.
نماز منافقان
ان المنافقين يخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الي الصلوة قاموا كسالي يراون الناس ولا يذكرون الله الا قليلاً. (3) منافقان مي خواهند خدا را فريب دهند در حالي كه او آنها را فريب مي دهد و هنگامي كه به نماز ايستند از روي كسالت مي ايستند، در برابر مردم ريا مي كنند و خدا را جز اندكي ياد نمي كنند.
منافقان كه لذت راز و نياز با خدا را نمي چشند( و اين عذابي در برابر سوء نيت آنان است) وقتي به نماز مي ايستند به حالت كسالت است و هيچ ميلي به آن ندارند و حتي در اين حالت هم در پي آن هستند كه خم و راست شدن خود را به مردم نشان دهند و اين بازيگران( بازي خورده به وسيله خدا)، نماز را كه والاترين عبادت و برترين ذكرخداست به نمايش براي جلب قلوب مردم و فريب آنها بدل مي كنند. آنان عبادات را به منظور قرب به حضرت ربوبي انجام نمي دهند بلكه تنها منظورشان حفظ موقعيت خود در ميان جامعه اسلامي و مصون ماندن از قتل و مصادره اموال است. هر گاه مسلمانان آنان را ببينند، نماز مي خوانند وهرگاه كسي عمل اين افراد متظاهر را ننگرد، از خواندن نماز سرباز مي زنند.
و ما منعهم ان تقبل منهم نفقاتهم الا انهم كفروا بالله و برسوله ولا يأتون الصلوة الا و هم كسالي... (4) و هيچ چيز مانع قبول انفاق هاي آنها( منافقان) نشد جز اين كه آنها به خدا و پيامبرش كافر شدند و نماز به جا نمي آورند جز با كسالت... . و رد انفاق هايشان جزايي ديگر بر آن كه نماز را آن گونه كه مأمور به انجام آن هستند، انجام نمي دهند.
كاهلان نماز
فويل للمصلين- الذين هم عن صلاتهم ساهون. (5) پس واي بر نمازگزاران- كساني كه نماز خود را به دست فراموشي مي سپارند.
واي بر كساني كه نه براي نماز ارزشي قائلند و نه به اوقاتش اهميتي مي دهند و نه اركان و شرايط و آدابش را رعايت مي كنند. كساني كه سهل انگار و غافل از نمازند و اهتمامي به آن نداشته و از فوت شدنش باكي ندارند و اگر چه نماز هم مي خوانند ولي از روي بي اعتقادي است.
جزاي عهدشكنان
واذ اخذنا ميثاق بني اسرائيل لا تعبدون الاالله ... و اقيمواالصلوة و اتواالزكوة ثم توليتم الا قليلاً منكم و انتم معرضون. (6) و( ياد آريد هنگامي را كه) از بني اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداي را نپرستيد... و نماز را به پا داريد و زكات بدهيد پس شما عهد شكسته روي گردانيد جز چند نفري و شمائيد كه از حكم خدا برگشتيد.
در اين آيه، مفاد پيماني را يادآوري مي كند كه از بني اسرائيل گرفته شده كه از جمله آنها اقامه نماز است. اما آنها از آن روي گردانيدند، پس به عذاب الهي گرفتار شدند.
... فلا يخفف عنهم العذاب و لا هم ينصرون... (7) پس عذاب آنها هيچ تخفيف نيابد و كسي آنان را ياري نكند... .
سزاي ترك نماز
ما سلككم في سقر- قالوا لم نك من المصلين. (8) چه چيز شما را به دوزخ فرستاد- مي گويند: ما از نمازگزاران نبوديم.
در اين آيات جواب دوزخيان را به سؤال بهشتيان كه مي پرسند چه چيز شما را به دوزخ فرستاد، بيان مي كند. آنها اولين دليل را، ترك نماز برمي شمارند. زيرا اگر نماز مي خواندند، آنها را به ياد خدا مي انداخت و از فحشاء و منكر نهي مي كرد و به صراط مستقيم الهي دعوتشان مي نمود.
نماز كافران
و ما كان صلاتهم عندالبيت الا مكاء و تصدية فذوقواالعذاب بما كنتم تكفرون. (9) نماز آنها نزد خانه (خدا) چيزي جز سوت كشيدن و كف زدن نبود پس بچشيد عذاب خدا را به خاطر كفرتان.
در اين آيه عملي زشت از كافران و نتيجه آن را بيان مي كند. آنها به كارهاي احمقانه خود مثل نعره زدن و كف زدن در اطراف خانه خدا، نام نماز مي گذاشتند و مدعي بودند كه براي خود، نماز و عبادتي دارند. اما قرآن آن را فقط همان سوت كشيدن و كف زدن مي داند و بيان مي دارد: اكنون كه همه كارهايتان، حتي نماز و عبادتتان، اين چنين ابلهانه، زشت و شرم آور است پس عذاب الهي را بچشيد. فلا صدق ولا صلي (10) ( واي بر آن كه) حق را تصديق نكرد و نماز به جاي نياورد.
بر منافقان، نماز نخوان
ولا تصل علي احد منهم مات ابداً ولا تقم علي قبره انهم كفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون. (11) و بر هيچ يك از آنها( منافقان) كه بميرد نماز نخوان و بر كنار قبرش نايست چرا كه آنها به خدا و رسولش كافر شدند و در حالي كه فاسق بودند از دنيا رفتند. اين دستور مبارزه اي منفي است بر عليه كساني كه از قبول حق اعراض مي كنند. از آن جا كه يك مؤمن حتي پس از مرگ نيز محترم است و بايد با تشريفات خاصي او را به خاك بسپارند و عدم انجام اين مراسم در مورد يك فرد به معني طرد او از جامعه اسلامي است، بايد با منافقاني كه نفاق خود را ظاهر مي كنند، همانند بيگانگان رفتار كرد.
نهي كننده از نماز
ارايت الذي ينهي- عبداً اذا صلي. (12) آيا نديدي كسي كه نهي مي كند- بنده اي را به هنگامي كه نماز مي خواند ( آيا مستحق عذاب الهي نيست).
انجام عمل بد از هر كس كه باشد ناپسند است. زيرا نفس عمل مهم است نه انجام دهنده آن. مخصوصاً اگر مزاحمت براي شخص ثابت بر هدايت و امركننده به تقوي و ناهي از شرك و معاصي باشد. اين عمل در حال نماز قبيح تر بوده و قاعدتاً كيفر شديدتري را سزاوار است. نمازي كه ستون استوار دين بوده و پذيرش ديگر وظايف ديني بسته به آن است و هرگاه رد شود، اعمال ديگر نيز مردود است. پس حال كسي كه او را از نماز و اطاعت خدا نهي مي كند. چگونه است؟
________________________________________
1. مائده/58.
2. مريم/59.
3. نساء/142.
4. توبه/54.
5. ماعون/4و5.
6. بقره/83.
7. بقره/86.
8. مدثر/42 و43.
9. انفال/35.
10. قيامت/31.
11. توبه/84.
12. علق/9و10.

نوشتن دیدگاه