نماز، داعي الي الله و معراج مومن است نماز موجب صعود اخلاق حسنه و رسيدن به اخلاق الله مي باشد نماز عمل بازدارنده از زشتيها و ناپاکيها است نماز مونس انبيا در شبهاي تار است, نماز ميزان اعمال خير و شر است نماز وسيله تقرب به خداوند است و نماز نور چشم انبياء و اولياء الله مي باشد.حضرت جعفر صادق (عليه السلام) در توصيه خويش به جناب عبدالله بن جندب مي فرمايد: اي پسر جندب خداي عزوجل , در بعضي از کلام خويش, که وحي نموده, مي فرمايد: همانا من نماز کسي را که در برابر بزرگواري و عظمتم فروتني کند و خود را براي خاطر من از شهوت باز دارد, و روزش را به ذکر من به سر آورد و بر خلقم بزرگي نکند گرسنه را سير نموده و برهنه را بپوشاند و به آسيب ديده ترحم کند و غريب را پناه دهد چنين بنده اي نورش مثل مي درخشد من براي او در ظلمتها, و تاريکيها و گرفتاريها نور و روشنايي قرار مي دهم و در ميان جهال و نادانان او را او را به زينت حلم و بزرگواري مزينش مي کنم و به عزت و جلالم خود او را حراست مي نمايم و از ملائکه ام خواسته ام که او را محافظت نمايند او اگر مرا مي خواند , من نيز او را لبيک مي گويم , و پاسخش مي دهيم و هر چه سوال کند به او عطا مي نمايم پس مثل اين بنده در نزد من مثل باغهاي بهشت است که ميوه هايش نارس نمي ريزد و تغيير حالت نمي دهد.
حافظ تعادل در مقابل خير وشر
نماز عامل سازنده اي است که مقاومت و ايستادگي آدمي را در نشيب و فرازهاي زندگي حفظ مي نمايد و نماز گزار در مقابل هر خير و شر و هر اقبال و ادباي تحمل خويش را حفظ نموده و به هر بادي نمي لغزد .خداوند مي فرمايد: همانا انسان حريص آفريده شده, چون شري به او برسد, فرياد مي کشد و جزع مي کند, و هر گاه خير و نعمتي به او برسد, بخل مي ورزد. مگر نمازگزاران واقعي که اينان افرادي هستند که بر نماز خويش مداومت مي نمايند و آن اهميت مي دهند.
آثار تربيتي نماز از ديدگاه قرآن
در اوصاف مصلين و نماز گزاران حقيقي, قرآن چنين مي فرمايد:
نماز گزاراني که بر نماز مدامت دارند, و در اموال خود حقوقي معلوم ومسلم براي سائل و محروم مقرر کرده اند , و روز قيامت را باور دارند, و از عذاب پروردگار خود ترسانند چون که عذاب خداوند غير مامون است نمازگزاران مردمي هستند که مسلط بر شهوات و حافظ فروج خويش هستند, مگر از زنان و کنيزان ملکي خويش که در اين صورت ملامتي به هيچ وجه شامل آنان نمي شود و هر کس سواي اين طريقه رابجويد, آنان از حدود الهي و از مرز شريعت متجاوزند نماز گزاراني که رعايت کننده امانات و حافظ پيمان خويشند و آنان که اداي شهادت مي کنند حافظ نمازهاي خود مي باشند, آنان در بهشت گرامي هستند و با حرمت و مکرمت هر چه بيشتر پذيرايي مي گردند.
نماز در تمام اديان بوده است
قبل از حضرت محمد صلى الله عليه وآله در آئين حضرت عيسى هم نماز بوده كه قرآن از زبان او نقل مى كند كه خداوند مرا به نماز سفارش كرده است: «واوصانى بالصلوة» (مريم، آيه 31) وقبل از او موسى بوده كه خداوند به او خطاب مى كند: «اقم الصلوة لذكرى» (طه، آيه 14) و قبل از موسى پدر زن او حضرت شعيب بوده كه نماز داشته است: «يا شعيب اصلاتك تأمرك» (هود، آيه 87) و قبل از همه آنها ابراهيم بوده كه از خداوند براى خود و ذريّه اش توفيق اقامه نماز را مى خواند: «ربّ اجعلنى مقيم الصلوة و من ذريّتى» (ابراهيم، آيه 40)
و اين لقمان است كه به فرزندش مى گويد:
«يا بنىّ اقم الصلوة و أمربالمعروف و انه عن المنكر» (لقمان، آيه 17)
پسر من نماز را بپا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن.
جالب آن است كه معمولاً در كنار نماز سفارش به زكات مى شود ولى از آنجا كه نوجوان معمولاً پول ندارد، در اين آيه در كنار نماز به جاى زكات به امر به معروف ونهى ازمنكر سفارش شده است.
هيچ عبادتى به اندازه نماز تبليغات ندارد
در هر شبانه روز پنج نماز واجب داريم ودر هرنمازى سفارش به اذان واقامه شده است. در اين دو نداى آسمانى جمعاً:
بيست مرتبه «حىّ على الصلوة»
بيست مرتبه «حىّ على الفلاح»
بيست مرتبه «حىّ على خيرالعمل»
و ده مرتبه «قد قامت الصّلوة» مى گوئيم.
با توجّه به اينكه مراد از «فلاح» و «خيرالعمل» در اذان همان نماز است، هر مسلمانى در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با كلمه «حىّ» به خود و ديگران، تلقين شتاب به سوى نماز مى كند و براى انجام هيچ عبادتى اين همه هياهو و تشويق وارد نشده است. به خصوص كه سفارش شده اذان را بلند بگوئيد و با صداى زيبا بگوئيد.
اذان، شكستن سكوت است، اذان، يك دوره ايدئولوژى و تفكّرات ناب اسلامى است،
اذان، سرود مذهبى است با عباراتى كوتاه و پرمحتوا،
اذان، هشدار به غافلان است، اذان، نشانه باز بودن جوّ مذهبى است و اذان، نشانه حيات معنوى است.
نماز در رأس همه عبادات است
در ايام ويژه مثل شب قدر، اعياد اسلامى، و هر شب و روزى كه داراى فضليت و ارزشى است و براى آن دعا و مراسمى مخصوص وارد شده است، مثل شب مبعث، شب ميلاد پيامبر، شب جمعه، معمولاً نمازهاى مخصوصى هم وارد شده است. شايد نتوان ايّام مقدّسى را پيدا كرد كه در آن برنامه نماز نباشد.
نماز پر تنوّع ترين عبادت است
اگر جهاد وحج چند نوع است، ولى نماز صدها نوع است.
با يك نگاه ساده به كتاب مفاتيح الجنان علاّمه محدّث حاج شيخ عباس قمى، مى توان انواع نمازهاى مستحبّى را كه براى مكان و زمان هاى خاص وارد شده است، مرور نمود كه البتّه در يك كتاب مستقل به نام «نمازهاى مستحبّى» جمع آورى و عرضه گرديده است.
نماز و هجرت
حضرت ابراهيم مى گويد:
خداوندا! ذريّه خودم را در منطقه خشك و بى آب و گياه قرار دادم، پروردگارا! براى اقامه نماز. «ربّنا انّى اسكنت من ذريّتى بواد غير ذى زرع ربّنا ليقيمواالصلوة»
آرى، ابراهيم براى اقامه نماز به مكه آمد، تا كعبه را به عنوان قبله نمازگزاران تجديد بنا كند، و سپس مردم را به حج دعوت نمود، گويا نماز به سوى كعبه، بيش از طواف به دور كعبه، در نظر ابراهيم جلوه كرده است!
عظمت نماز و پيامدهاى سبك شمردن آن
با حذف اسناد ، از سرور زنان ، فاطمه ، دختر سرور پيامبران - كه درودهاى خداوند بر او و بر پدر بزرگوار و شوى گرامى و پسران اوصياء او باد! - نقل مى كنم كه وى از پدر بزرگوارش حضرت محمّد (ص) پرسيد :
اى پدر جان ! سزاى هر مرد و زنى كه نماز را سبك بشمارد، چيست ؟
فرمود: اى فاطمه ، هر كس چه مرد باشد و چه زن ، نمازش را سبك بشمارد ، خداوند او را به پانزده مصيبت گرفتار مى نمايد : شش چيز در دار دنيا، و سه چيز هنگام مرگ ، و سه چيز در قبرش ، و سه چيز در قيامت هنگام بيرون آمدن از قبر.
امّا مصيبتهايى كه در دار دنيا بدان مبتلا مى گردد :
نخست اينكه : خداوند، خير و بركت را از عمر او برمى دارد.
دوّم اينكه : خداوند، خير و بركت را از روزى اش برمى دارد.
سوّم اينكه : خداوند - عزّوجلّ - نشانه صالحان را از چهره او محو مى فرمايد.
چهارم اينكه : در برابر اعمالى كه انجام داده اجر و پاداش به او داده نمى شود.
پنجم اينكه : دعاى او به سوى آسمان بالا نمى رود و مستجاب نمى گردد.
ششم اينكه : هيچ بهره اى در دعاى بندگان شايسته خدا نداشته و مشمول دعاى آنان نخواهد بود.
و امّا مصائبى كه هنگام مرگ به او مى رسد :
نخست اينكه : با حالت خوارى و زبونى جان مى دهد.
دوّم اينكه : گرسنه مى ميرد.
سوّم اينكه : تشنه جان مى سپارد، به گونه اى كه اگر آب تمام رودخانه هاى دنيا را به او بدهند، سيراب نگشته و تشنگى اش برطرف نخواهد شد.
و امّا مصيبتهايى كه در قبرش بدان گرفتار مى گردد :
اوّل اينكه : خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا او را در قبر نگران و پريشان نموده و از جايش بركَنَد.
دوّم اينكه : خداوند گور را بر او تنگ مى گرداند.
سوّم اينكه : قبرش تاريك مى شود.
و امّا مصائبى كه در روز قيامت ، هنگام بيرون آمدن از قبر، بدان مبتلا مى شود :
نخست اينكه : خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا در حالى كه مردم به او مى نگرند، او را به رو بر زمين بِكَشَد.
دوّم اينكه : سخت از او حساب مى كشند.
سوّم اينكه : خداوند هرگز نظر [رحمت] به او ننموده و [از بديها] پاكيزه اش نمى گرداند، و براى او عذاب دردناكى خواهد بود. 
شرايط نمازى كه انسان را از كردار و گفتار زشت بازمى دارد
كراجكى در كتاب كنزالفوائد ذكر كرده كه در حديث آمده كه :
ابوجعفر منصور (خليفه عبّاسى) در روز جمعه اى در حالى كه بر دست حضرت صادق جعفر بن محمّد (ع) تكيه زده بود ، بيرون آمد. مردى - كه رزام آزاد شده خالد (يا: خادم) بن عبداللّه ناميده مى شد ، گفت :
اين كيست كه آنقدر در نزد اميرالمؤمنين يعنى منصور ارجمند است كه وى بر دست او تكيه زده است ؟
گفته شد : او ، جعفر بن محمّد صادق - صلّى اللّه عليه - است.
وى گفت : به خدا سوگند ، نمى دانستم [اگر مى دانستم] بى گمان آرزو مى كردم كه گونه ابى جعفر (منصور، بر زير) نعلين و پاى افزار جعفر مى بود. سپس در جلو منصور ايستاد و گفت : اى اميرالمؤمنين ! آيا اجازه هست سوالى بكنم ؟
منصور گفت : از ايشان (يعنى امام صادق (ع)) بپرس. [وى گفت : من مى خواهم از تو بپرسم . منصور گفت : از او بپرس.]
پس رزام رو به امام جعفر بن محمّد(ع ) كرد و گفت : مرا از نماز و حدود و احكام آن خبر ده.
حضرت صادق (ع) فرمود: نماز چهار هزار حد ّو حُكم دارد كه تو نسبت به همه آنها مورد بازخواست قرار نمى گيرى.
گفت : تنها حدود و احكامى را كه ترك كردن آن جايز نيست و نماز جز به آن كامل نمى گردد، بفرما.
امام صادق (ع) فرمود :
نماز كسى تامّ و كامل است كه طهارت كامل داشته و كامل و بالغ بوده (در مدرك اين حديث ، كتاب كنز الفوائد به جاى اين عبارت آمده است : و اهتمام تمام داشته ...) و ساتر داشته باشد، و راست بايستد و نسبت به خدا شناخت و معرفت داشته و [در پيشگاه او] بايستد و آرام گرفته و اظهار خشوع و تواضع نموده و استوار باشد ، آنگاه ميان حالت نوميدى و آزمندى و شكيبايى و بى تابى بايستد ، به گونه اى كه گويى نويد پروردگار تنها متوجّهِ او ، و وعده عذاب تنها براى اوست و تمام اموال و دارايى خويش را در راه خدا بذل نموده و تمام اهداف (يا: وجود و تعلّقات خود را) خيال انگاشته و نَفْس خود و هرچيز ارجمند در نزد خويش را در راه خشنودى خداوند بذل نموده و بدون اينكه انتظار چيزى را بكشد، پيش به سوى او وسط راه و راه راست را طى نمايد و وابستگى هاى اهتمام ورزيدن را با چشمِ توجّه به خداوندى كه قصد سير به سوى او را نموده و مى خواهد به درگاه او وارد شده ، قطع نمايد و از او اجازه ورود بگيرد.
پس هرگاه كسى اين چنين عمل كند ، نمازش همان نمازى خواهد بود كه به خواندن آن امر ، و از آن خبر داده شده است كه : براستى نماز انسان را از كردار و گفتار زشت و ناپسند باز مى دارد. (اشاره به آيه شريفه 45 از سوره عنكبوت (29) كه مى فرمايد : إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشآءِ وَالْمُنْكَرِ)
آنگاه منصور رو به امام صادق (ع) كرده و عرض كرد : اى اباعبداللّه ، ما پيوسته از درياى [علم] تو استفاده نموده و به سوى تو نزديكى مى جوييم ، ما را از كورى باطنى بينا گردانيده و به نور هدايت خويش ، شب تاريك و امور پيچيده را روشن مى نمايى و لذا ما همواره در انوار پاكيزه و درياى لبريز دانش تو شناور هستيم.
(كنزالفوائد، ج 2 ص 223 - تنها با اين تفاوت كه به جاى جمله آخر يعنى : ولذا ، ما همواره در انوار پاكيزه و درياى لبريز دانش تو شناور هستيم آمده است : بدون اينكه از تو جدا و منحرف گرديم.)
كيفيّت نيّت در عبادات :
ناگفته نماند: از آنجا كه در خطبه اين كتاب كيفيّت نيّت را توجّه داديم و به روشنى بيان كرديم كه : بنده بايد خداوند - جلّ جلاله - را تنها از آن جهت كه شايسته عبادت و بندگى است بپرستد ، لذا در موارد بسيارى از عبادات ، چگونگى الفاظ نيّت را ياد آور نمى شوم.
و ديگر اينكه - چنانكه اشاره خواهيم كرد - نيّت ، همان قصد و تصميم انسان براى انجام عبادت است و اين چيزى نيست كه بر او مخفى بماند. آيا نمى بينى كه مولايمان امام صادق (ع) هنگامى كه شروط نماز را برشمرد ، نيازى به ذكر نيّت نديد و جهت آن اين است كه نيّت به خودى خود ، در آنچه آن بزرگوار (ع) بدان اشاره فرمود، داخل است و لذا آن را ذكر نفرمود.

نوشتن دیدگاه