- جزئیات
- می‌خواهیم سفری داشته باشیم به یک قرن و نیم پیش و با لنز دوربین نخستین عکاس ایرانی، بالای سردر شمالی صحن انقلاب بایستیم و منظره‌ای شگفت‌‌انگیز را به نظاره بنشینیم. این تصویر دورنمایی است از ایوان طلا یا همان ایوان نادری
|
|
|
- جزئیات
- عکس هوایی از حریم سبز حرم مطهر خورشید هشتم، حضرت امام رضا علیه السلام - 1354 خورشیدی
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- جزئیات
- نمایی متعلق به سالهای 1330 تا 1332 هجری شمسی که از زاویه جنوب شرقی فلکه حضرت آن سال‌ها ماندگار شده است. در روزگاری که دیگر خبری از کاروان‌های اسب سوار و کاروانسرا نیست، یک کاروانسرای قدیمی را در جوار حرم مطهر رضوی مشاهده می‌کنیم. ربع دایره‌ای که در عکس قدیمی بالا می‌بینید، بخشی از فلکه حضرت امام رضا(علیه السلام) را نشان می‌دهد. فلکه حضرت در فاصله بین سالهای 1308 تا 1312 هجری شمسی بر گرادگرد حرم مطهر به فاصله 30 متر از ساختمان‌های اطراف ساخته شد و تا سال 1353 پا برجا بود و در این سال تخریب شد. این فلکه بعدها به فلکه حضرت شهرت یافت و پس از تخریب و بازسازی‌ها، چمن‌کاری‌های زیبایی جای آن را پر کرد. آن‌هایی که سنین عمرشان بالاتر از 70 سال باشد و مشهد مقدس را دیده باشند، می‌دانند که در مشهد تا قبل از احداث فلکه اول تنها دو خیابان به نام بالاخیابان و پایین‌خیابان در شرق و غرب اماکن مقدسه وجود داشت و بر این اساس قسمت شرقی حرم را پایین خیابان و قسمت غربی آن را بالاخیابان می‌گفتند. علت اطلاق واژه بالا و پایین به این دو سوی نیز جهت آبی بود که از سمت غرب جریان داشت و به سوی شرق می‌رفت. بخشی که در عکس مشاهده می‌کنید هم‌اکنون به هتل‌ها و خیابان‌های میانی بست پایین، یعنی بست نواب صفوی و بست حر عاملی اختصاص یافته است؛ فضاهایی که از داخل حرم مطهر، صحن آزادی و همچنین صحن کوثر(صحنی که موزه در آن واقع شده) را شامل می‌شود. تصویر بالا مربوط می‌شود به زمانی که برج یا سردر کنونی نقاره‌خانه هنوز بنا نشده بود و همچنین ساعت قدیمی صحن عتیق به صحن آزادی منتقل نشده بود و جای خود را به ساعت کنونی صحن انقلاب فعلی نداده بود. علاوه بر صحن‌های انقلاب، آزادی و گوهرشاد و همچنین دورنمایی که از فلکه حضرت در عکس دیده می‌شود، صحن موزه و البته کاروانسرای باباعینی در عکس خودنمایی می‌کنند. درباره این کاروانسرا خوب است نکاتی را بدانیم. این کاروانسرا به همراه یک باب تیمچه به نام دارالزوار که در قسمت جنوب مدرسه قرار داشته، چندین باب مغازه، شش دانگ از مزرعه التیمور واقع در بلوک تبادکان شهر و همچنین نصف سرای قزوینی‌ها که در حاشیه فلکه جنوبی قرار داشته، جزو موقوفاتی است که به مدرسه پایین پا(سعدیه) متعلق بودند و به همراه این مدرسه به آستان قدس رضوی وقف شدند. این مدرسه در پشت مقبره شیخ بهایی واقع شده و سردر این مدرسه به خط ثلث روی کاشی معرق کتیبه شده بوده که تاریخ آن 1086 هجری قمری است. این مدرسه در شمار مدارس دوران صفویان جای می‌گیرد. بنیانگذار آن وزیر کل خراسان (متصدی امور مالی یا پیشکار مالیه خراسان) در عهد سلطنت شاه سلیمان صفوی به نام میرزا سعد الدین است که آن را در سال 1087ق. ساخت؛ از این رو در ابتدا مدرسه معروف به «سعدیه» یا «سعدالدین» بود، اما با گذشت زمان از آنجا که در اطراف مدرسه چند تیمچه و کاروانسرا شامل تعدادی مغازه معروف به پایین پا وجود داشته، این مدرسه در بین مردم به مدرسه پایین پا مشهور شده است. منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
- جزئیات
- نمایی از صحن عتیق که در تصویر می‌بینید و با صحن انقلاب کنونی بسیار متفاوت می‌نماید، متعلق به سالهای 1325 تا 1328 هجری شمسی است. در کانون این تصویر، سقاخانه نادری یا سقاخانه «اسماعیل طلایی» مشاهده می‌شود. در سال 1144 کلنگ احداث این سقاخانه به زمین خورد و در سال 1145 به اتمام رسید؛ تا آبی که از سناباد به حرم منتقل می‌شد در آن ریخته شود. این سقاخانه ابتدا به شکل یک گل بود که در چهار طرف آن چهار حوض قرار داشت و دو آب باریکه از آن به خارج حرم امتداد می‌یافت. آب در آن زمان توسط قاطرها از سناباد به حرم حمل می‌شد. قاطرهایی که به وسیله دربانان آستان قدس با آینه‌بندی و روکش شال ترمه کشمیری زینت می‌شدند. آب‌هایی که با قاطرها حمل می‌شد، درون این حوض‌ها ریخته می‌شد تا به مصرف زائران برسد. این روند ادامه داشت تا سال 1330 که برای ایجاد محلی جهت وضوی زائران در مکان‌های حوض‌های سابق، چهار حوض جدید نیز ساخته شد و چاهی نیز برای این منظور در محوطه موزه احداث کردند. با لوله‌کشی از این چاه و نصب شیرها حوض‌ها همیشه پر آب بودند. در تصویر، چهار باغچه می‌بینید نه چهار حوضچه و حتما برایتان این سوال طرح شده که پس قضیه چیست! مسیر نهر نادری و چهار باغچه دایره شکل اطراف این سقاخانه در سال 1328 هجری خورشیدی کم¬کم تغییر کرد و پروژه پوشش آنها توسط آستان قدس رضوی آغاز شد. جلوی ایوان عباسی، معجری سنگی به صورت یک ایوان وجود داشت و تردد از غرفه‌های طرفین سردرب که به بازار حضرتی و سنگ‌تراش‌ها ارتباط میافت، انجام می‌شد. بعدها این راهروها مسدود شد و در دو مسیر از طرفین گلدسته بالای ایوان باز شد. منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
- جزئیات
- اللهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى الْإِمَامِ التَّقِیِّ النَّقِیِّ وَ حُجَّتِکَ عَلَى مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَى الصِّدِّیقِ الشَّهِیدِ صَلاةً کَثِیرَةً تَامَّةً زَاکِیَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَوَاتِرَةً مُتَرَادِفَةً کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ .
|
|
|
- جزئیات
- این بار می‌خواهیم جلوی پنجره‌های چوبی صحن گوهرشاد بایستیم و از آن منظر به این صحن در سالهای 1300 تا 1328 هجری خورشیدی بنگریم؛ پنجره‌هایی رو به ضریح و مرقد منور حضرت امام رضا(علیه السلام) که زیارتگاه بسیاری در این صحن است. مسجد گوهرشاد یکی از بناهای باشکوه و باستانی عهد تیموری است که در اوایل قرن نهم هجری قمری بنا شده و در جنوب حرم مطهر رضوی قرار دارد. این مسجد به دستور بانو گوهرشاد، دختر یکی از امرای جغتایی و همسر شاهرخ تیموری در سال 821 ق توسط معمار معروف ایرانی، قوام الدین شیرازی، با بکارگیری سبک معماری دوران تیموری ساخته شد. این بنای تاریخی در جنوب حرم مطهر رضوی قرار دارد و به رواق‌‌های دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مرمت‌هایی در بخش‌های گوناگون مسجد صورت گرفته و با مجموعه‌ای از آب نماها و آب‌خوری‌ها در وسط صحن زینت یافته است. این بنای باستانی نمونه کامل و برجسته هنر ایرانی به شمار می‌رود که تمامی ویژگی‌‌های معماری سنتی در آن بکار رفته است. ایوان جنوبی مسجد به نام ایوان مقصوره، با حدود 500 متر مربع مساحت، 37 متر طول و 25/5 متر ارتفاع، از باشکوه‌ترین ایوانهای مسجد است که در این تصویر ستون‌های گلدسته‌های آن در سمت چپ تصویر دیده می‌شود. بنای این مسجد شامل 8 ایوان بزرگ و هفت شبستان است. در تصویر، حوضچه کوچکی دیده می‌شود که در اطراف آن افراد مشغول وضو گرفتن با آب آن هستند. در این زمینه خوب است بدانید که آب شرب مسجد گوهرشاد از قنات سناباد تأمین می‌شد. این آب از ایوان غربی صحن که ایوان آب نام داشت، وارد می‌شد و پس از دور زدن محوطه وسط که به نام مسجد پیرزن معروف بود و سیراب کردن چهار حوض کوچک، از راهرو شمالی ایوان شرقی مسجد خارج می‌شد. اطراف این محوطه، یک داربست سنگی دیده می‌شود که ستون ساعت آفتابی آن همچنان در صحن پابرجاست. مناره‌های مسجد گوهرشاد که به شکل دو قلو در دو طرف ایوان مقصوره قرار گرفته یکی دیگر از شیوه‌های تأکید بر محراب در سبک معماری دوره تیموریان است. مناره‌های زوج از سال 547 هجری قمری به بعد بر سر ایوانهای مساجد ظاهر شده است، لیکن از اوایل قرن هفتم ساختن مناره‌های دوگانه در سردر ایوان مساجد و مقابر معمول شد. منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
- جزئیات
- کار من و ضریح تو بالا گرفته است قلبم میان پنجره اش جا گرفته است اذعان کنند در حرمت کل زائران هر کس که قطره خواسته دریا گرفته است ? السلام علیک یا علی بن موسی الرضا (علیهما السلام) ?
|
- جزئیات
- نمایی متعلق به سالهای 1330 تا 1332 هجری شمسی که از زاویه جنوب شرقی فلکه حضرت آن سال‌ها ماندگار شده است. در روزگاری که دیگر خبری از کاروان‌های اسب سوار و کاروانسرا نیست، یک کاروانسرای قدیمی را در جوار حرم مطهر رضوی مشاهده می‌کنیم. ربع دایره‌ای که در عکس قدیمی بالا می‌بینید، بخشی از فلکه امام رضا(علیه السلام) را نشان می‌دهد. فلکه حضرت در فاصله بین سالهای 1308 تا 1312 هجری شمسی بر گرادگرد حرم مطهر به فاصله 30 متر از ساختمان‌های اطراف ساخته شد و تا سال 1353 پا برجا بود و در این سال تخریب شد. این فلکه بعدها به فلکه حضرت شهرت یافت و پس از تخریب و بازسازی‌ها، چمن‌کاری‌های زیبایی جای آن را پر کرد. آن‌هایی که سنین عمرشان بالاتر از 70 سال باشد و مشهد مقدس را دیده باشند، می‌دانند که در مشهد تا قبل از احداث فلکه اول تنها دو خیابان به نام بالاخیابان و پایین‌خیابان در شرق و غرب اماکن مقدسه وجود داشت و بر این اساس قسمت شرقی حرم را پایین خیابان و قسمت غربی آن را بالاخیابان می‌گفتند. علت اطلاق واژه بالا و پایین به این دو سوی نیز جهت آبی بود که از سمت غرب جریان داشت و به سوی شرق می‌رفت. بخشی که در عکس مشاهده می‌کنید هم‌اکنون به هتل‌ها و خیابان‌های میانی بست پایین، یعنی بست نواب صفوی و بست حر عاملی اختصاص یافته است؛ فضاهایی که از داخل حرم مطهر، صحن آزادی و همچنین صحن کوثر(صحنی که موزه در آن واقع شده) را شامل می‌شود. تصویر بالا مربوط می‌شود به زمانی که برج یا سردر کنونی نقاره‌خانه هنوز بنا نشده بود و همچنین ساعت قدیمی صحن عتیق به صحن آزادی منتقل نشده بود و جای خود را به ساعت کنونی صحن انقلاب فعلی نداده بود. علاوه بر صحن‌های انقلاب، آزادی و گوهرشاد و همچنین دورنمایی که از فلکه حضرت در عکس دیده می‌شود، صحن موزه و البته کاروانسرای باباعینی در عکس خودنمایی می‌کنند. درباره این کاروانسرا خوب است نکاتی را بدانیم. این کاروانسرا به همراه یک باب تیمچه به نام دارالزوار که در قسمت جنوب مدرسه قرار داشته، چندین باب مغازه، شش دانگ از مزرعه التیمور واقع در بلوک تبادکان شهر و همچنین نصف سرای قزوینی‌ها که در حاشیه فلکه جنوبی قرار داشته، جزو موقوفاتی است که به مدرسه پایین پا(سعدیه) متعلق بودند و به همراه این مدرسه به آستان قدس رضوی وقف شدند. این مدرسه در پشت مقبره شیخ بهایی واقع شده و سردر این مدرسه به خط ثلث روی کاشی معرق کتیبه شده بوده که تاریخ آن 1086 هجری قمری است. این مدرسه در شمار مدارس دوران صفویان جای می‌گیرد. بنیانگذار آن وزیر کل خراسان (متصدی امور مالی یا پیشکار مالیه خراسان) در عهد سلطنت شاه سلیمان صفوی به نام میرزا سعد الدین است که آن را در سال 1087ق. ساخت؛ از این رو در ابتدا مدرسه معروف به «سعدیه» یا «سعدالدین» بود، اما با گذشت زمان از آنجا که در اطراف مدرسه چند تیمچه و کاروانسرا شامل تعدادی مغازه معروف به پایین پا وجود داشته، این مدرسه در بین مردم به مدرسه پایین پا مشهور شده است. منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
|
|
- جزئیات
- علاوه بر شمیمی که از مدینه تا مرو، اقامت‌گاه‌های فراوانی را به خود معطر کرده، سه حرف نیز با این شهر گره خورده است؛ ر ض ا. گاهی این حروف را به همین ترتیب به هم می‌چسبانند و مغازه یا فضای تجاری یا حتی مسکن زائران را به آن مزین می‌سازند. گاهی هم از مشتقاتش استفاده می‌کنند. مثل باغی که نامش، بهشت را تداعی می‌کند؛ باغ رضوان. این مقدمه بهانه‌ای بود تا از این عکس بگوییم. عکسی که از روبروی این باغ گرفته شده است. تصویری که محمد صانع آن را ماندگار ساخته، نمای فلکه حضرت را پیش از خراب شدن به نمایش گذاشته است. این تصویر قدیمی در سال 1392 هجری قمری معادل سال 1351 هجری خورشیدی تهیه شده و هم‌اکنون در مدیریت مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است. فلکه حضرت در فاصله بین سالهای 1308 تا 1312 هجری شمسی بر گرادگرد حرم مطهر به فاصله 30 متر از ساختمان‌های اطراف ساخته شد و تا سال 1353 پا برجا بود اما در این سال تخریب شد. این فلکه که در پیرامون حرم مطهر ساخته شد، بعدها به فلکه حضرت شهرت یافت و پس از تخریب و بازسازی‌ها، چمن‌کاری‌های زیبایی در آن صورت گرفت. و اما باغ رضوان و سرگذشتش؛ نام اولیه گورستان قتل‌گاه، «غسل‌گاه»، با سابقه‌ای هزار و 200 ساله و نام بعدی آن «باغ رضوان» است و محل آن هم در شمال حرم مطهر حضرت رضا(علیه السلام) بوده. بنا به روایتی، زمین غسل‌گاه را حضرت رضا(علیه السلام) از محل اُجرت کتابت قرآن‌کریم خریده و وقف بر قبور مؤمنین و مؤمنات کرده‌اند. ظاهرا همان غسل‌گاه، در سده ششم و در زمان درگذشت شیخ طبرسی (سال 548) به قتل‌گاه شهرت داشته. پس از قتل‌عام مردم مشهد توسط لشکریان عبدالمؤمن‌خان ازبک در سال 997 هجری قمری و دفن اجساد ایشان در آن محل نیز «قتل‌گاه» شهرت بیشتری یافته است. نام قبرستان قتل‌گاه برای این گورستان عمدتا از اواخر قرن یازده هجری قمری عمومیت یافته است. این قبرستان پس از احداث میدان پیرامون حرم یا همان فلکه حضرت و خیابان طبرسی، در سالهای 1308 تا 1312 هجری خورشیدی تسطیح شد و بعد در بخشی از آن صحنی به نام رضوان احداث گردید که در مشهد به باغ رضوان شهرت یافت. بنابراین قدمت آن تقریبا 1200 سال است یا دست کم از زمان دفن شیخ طبرسی (سده ششم) در آن، حدود 800 سال می‌گذرد. بدین سبب در این قبرستان، نامداران بسیاری چون شیخ طبرسی، شرف‌الدّین‌ابوطاهر قمی وزیر (مدفون در قرن ششم هجری)، سید فخرالدین (مشهور به قبرسبز، مدفون در قرن هشتم)، علی‌شاه افشار (برادرزاده و جانشین نادرشاه، مدفون در قرن دوازدهم)، آیت‌ا... فقیه سبزواری، فاضل بسطامی و همچنین سید احمد کبیر (از اصحاب کبار حضرت رضا(علیه السلام)) مدفون شده‌اند. با توجه به وجود مدفن شیخ طبرسی در گورستان قتل‌گاه، پس از احداث خیابان شمالی حرم (در زمان رضاشاه پهلوی) خیابان مزبور به نام طبرسی نام‌گذاری شد که یکی از خیابان‌های مهم و مشهور مرکز شهر مشهد است. باغ‌رضوان در میدان شمالی، بین کوچه تکیه حاج‌آقا جان و خیابان طبرسی، در سال 1310 هجری خورشیدی ساخته شد. فائزه موسوی منبع : سایت آستان قدس رضوی
|
|
|
