چرا در زمان بنی امیه و آل عباس آقایان همه جبری شده بودند؟به جهت اینکه قطعی بود این سوالات پیش بیاید که علی بن ابطالب علیهما السلام را چرا کنار زدید؟
میگویند خدا خواست که اینگونه شود و خدا میدانسته...
داستان حسین علیه السلام را به وجود آورده اند,تمام ارزشها را زیر پا گذاشته اند و میگویند این از جبر خدا و به خواسته ی خدا بوده است.
یک جلسه ای علمی چندسال پیش بود که همه اهل علم و خصوصی بود,یک شب یک نفر قاچاقی آمده بود داخل و وارد بحث شد,از اشخاصی بود که مثلا یک میلیون نفر آدم کشته شده باشند او به آن میگفت آمار در صورتی که هر یک نفر جان است و تراژدی,ما به هم نگاه میکردیم مرحوم دکتر حسابی هم بودند , صاحبخانه مارا معرفی کرد و کار بجایی رسید که از بنده سوال کرد.
گفت از نظر شما انسانها مجبور هستند یا اختیار دارند؟
گفتم بله بشر اختیار دارد,گفت این یک احساس است,گفتم یعنی خیالات؟ گفت بله ,گفتم خیالات نمیتواند تاریخ بشر را اینجور پر کند خیال چند روز ,خیال در باره ی یک موضوع,تخیل یک نفر نه اصلا ده نفر...اما تمام تاریخ و اشخاص دارند این احساسات را بیان میکنند؟
شروع کرد چند نفر از متفکران غربی را نام برد که اینها جبری هستند ,منهم بیست سی نفر از متفکران را گفتم با مانور چیزی اثبات نمیشود.
گفتم من عرض میکنم که جبر گرایی مطلق از کجا ناشی میشود,گفتم یک انگیزه ی علمی داریم که جای تردید در ان نیست مخصوصا بحث علیّت,در باره ی جبر طوفانی داریم,یک عده دیگر هستند عمری مشغول جنایت و معصیت میشوند و وقتی دوران پیری رسید شخص میخواهد گذشته را چه کند؟
پس چه بهتر بیا فیلسوف باش,بجای اینکه برگردد جبران کند اگر حق الناس است ادا کند حق الله است توبه کند.
گفتم نمی شود که از درونم احساس میکنم, بعد از 90 سال اگر قتلی را در 15 سالگی مرتکب شده باشم از دست عدالت فرار کردم, بعد از 90 سال یقه ی مرا میگیرند و میگویند قاتل چنان چه خودم به خودم میگویم قاتل..و بحث حرکت و تحول و اینکه من دوبار به یک رودخانه وارد نشدم,این برای فلسفه های تجریدی آپ ستره خوب است, نه برای حقیقت,تو قاتلی ,عذر داری بگو و الا محاکمه باید بشوی.
حتی اگر بگویند 90 سال گذشته پیر شده و از نظر متخصصین چقدر این سلولها عوض شده است , ولی یک حقیقت ثابت در تو هست که دارد حمل میکند ان صفت قاتلیت را ,چه بهتر که جبران کنیم تا اینکه توجیه به وجود بیاوریم.
داستان کربلا را با آن وضع بسیار ناگوار به وجود اورده اند, ومیخواهد این بار را از دوش خود بیاندازد و به گردن هم دیگر می اندازند,بعد هم دیدند کسی قبول نمیکند بگویند خدا این کار را کرده است.
 خداوند ظلم میکند؟إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ(نساء40)خداوند به اندازه ی ذره ای ظلم نمیکند,این حرف در تحلیل تاریخ حسین بن علی علیهما السلام فراموش نشود.
البته همیشه اختیاریون مقدم بودند چون دلایلشان قوی بود,حرف جبریون میتوانست یک سکوت و تامل بیاورد,مثلا :یضِلُّ مَنْ یَشَاءُ وَ یَهْدِى مَنْ یَشَاءُ(93 نحل)آقا تفسیر دارد این آیه در باره ی مشیت خداوند در زمینه ی کاری که من خواسته ام,مثلا من اگر ماده ی محرقی بیاندازم روی این قالی هم خشک است خواهد سوخت قانون طبیعت این است این مشیت خداوند در هستی است که اگر آتش خورد به یک جای خشک بسوزد,تا اینجا درست اما چه کسی گفته بود کبریت را بیاندازی اینجا؟تو که میدانستی میسوزاند چرا انداختی؟مشیت خداوند این نیست که کبریت یباندازی روی قالی بلکه مشیت او این است که اگر کبریت به قالی خورد قالی بسوزد.
قرنهاست چه کرده این عشق و چه آدم ها ساخته,عشقی که حسین بن علی علیهما السلام مجسمه ی آن است,امام حسین علیه السلام فرمودند:ای بزرگ زادگان و فرزندان کریم چند ساعت صبر کنید و متحمل باشید و قرون اعصار در دلهای انسانها رسوخ خواهید کرد,صَبْراً یا بَنِي الْكِرامِ(سخن حضرت در عاشورا)(1)
ای کاش آمار گیری میشد از آن زمانی که این جلسات و دسته های عزاداری  شکل گرفته تا امروز چقدر انسان ساخته شده است,چقدر توبه کرده اند ,چه انسانهایی که نورانیت رسیده اند ,چه انسانهایی که واقعا پشیمان شده اند.
به جهت اینکه حسین علیه السلام روح اینها را گرفت و  داد به بارگاه خداوندی,ما میشینیم ولی کسی آمار نمیگیرد که چه شد ,ولی خدا میداند چه جوانها و حتی افراد مسن از جلسات حسینی برخوردار شدند.
حادثه ی کربلا تلخ تر از آن است که بتوانیم توضیح دهیم,ولی نتیجه را در نظر بگیرید که چه نتیجه ی بزرگی شد,اگر کسی بگوید نبض اسلام حرکتش با دست تشیع حسین علی علیهما السلام است  و بقیه ی فرقه ها از آن استفاده کرده اند این بیهوده و گزافه نگفته است.
---------------------------------------
1-. معانى الاخبار صدوق، ص 288 - 289، ح 3 (باب معنى الموت)