باب فقد العلماء
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي أَيّوبَ الْخَزّازِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ مَا مِنْ أَحَدٍ يَمُوتُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَحَبّ إِلَى إِبْلِيسَ مِنْ مَوْتِ فَقِيهٍ
6 اصول كافى جلد 1 ص :46 رواية: 1
1- امام صادق عليه السلام فرمود: مرگ هيچ كس نزد شيطان محبوب‏ تر از مرگ عالم نيست.

2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ الْفَقِيهُ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدّهَا شَيْ‏ءٌ
اصول كافى جلد 1 ص :46 رواية: 2
2- و فرمود چون مؤمن عالمى بميرد، رخنه‏ اى در اسلام افتد كه چيزى آن را نبندد
شرح :
صدرالمتألهين فرمايد (در اينجا اشكالى هست و آن اين است ممكن است فقيهى بميرد و به جاى او يك يا چند فقيه ديگر آيند كه رخنه اسلام به وجود آنها بسته شود (در صورتى كه در روايت فرمود: چيزى اين رخنه را نبندد) و ممكن است از اين اشكال جواب داد به اينكه الف و لام در (المؤمن الفقيه) جنسى باشد و ثابت است كه ارتفاع طبيعت به رفع تمام افراد آن است هم چنين است حكم مردن زيرا كه آن عدم است ) . بنابر جواب ايشان معنى روايت اين است اگر تمام فقها مردند رخنه جبران ناپذيرى در اسلام افتاده است در صورتى كه انصافا چنين احتمال بسيار ضعيف و از سياق عبارت به دور است، در اين باره با بعضى از فضلاء معاصر گفتگو مى‏ كردم، آن ها با اقرار به ضعف آن احتمال مى‏ گفتند اگر عالمى جانشين عالم ديگر شود او خود وجودى مستقل است و رخنه مرگ فقيه سابق را جبران نكرده است، گفتم بنابراين معنى روايت اين است كه فقيه سابق براى اسلام اثرى داشت با مرگ او آن اثر از بين رفت پس اين كه توضيح واضح است و از دایره احاديث و روايات به دور مى ‏باشد، آنچه به نظر قاصر من مى‏ رسد اين است كه چيزهایى كه سبب بقاء و تقويت اسلام است مانند مسجد و مدرسه مؤذن و سرباز حافظ مرز در تأثير تقويت اسلام به پاى فقيه نرسد يعنى هر يك از آن ها از بين برود ديگرى جانشين آن شود آن رخنه را جبران كند جز وجود فقيه كه رخنه مرگش را جبران آن ها نكند اين روايت تنها در مقام بيان اين معنى است و نظرى به صورت وجود فقيهى سابق ندارد زيرا كه واضح است كه در آن صورت جبران رخنه حتمى است مثلا مهندسى با سنگ و آهن و سيمان سدى مى‏ سازد ولى براى استحكام بيشتر سد فلز و ماده نفيسى هم پيدا مى‏ كند و در آن به كار مى‏ برد اگر آن به نگهبانان سد بگويد: فلزى در اين سد به كار بردم كه اگر از بين رفت چيزى جاى آن را نمى‏ گيرد، معنى سخنش اين است كه مصالح ساختمانى ديگر جاى آن را نمى ‏گيرد مگر اينكه دوباره خود آن پيدا شود.

3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ الّتِي كَانَ يَعْبُدُ اللّهَ عَلَيْهَا وَ أَبْوَابُ السّمَاءِ الّتِي كَانَ يُصْعَدُ فِيهَا بِأَعْمَالِهِ وَ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدّهَا شَيْ‏ءٌ لِأَنّ الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ حُصُونُ الْإِسْلَامِ كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَهَا
اصول كافى جلد 1 ص :47 رواية: 3
3- امام هفتم عليه السلام فرمود چون مؤمن بميرد فرشتگان و صومعه‏ هاى زمينى كه خدا را در آن عبادت مى ‏كرده و درهاى آسماني كه اعمالش از آن ها بالا مي رفته بر او گريه كنند و در اسلام رخنه اى افتد كه چيزى آن را نبندد زيرا مؤمنين دانشمند دژهاى اطراف شهر هستند.

4- وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيّوبَ الْخَزّازِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ مَا مِنْ أَحَدٍ يَمُوتُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَحَبّ إِلَى إِبْلِيسَ مِنْ مَوْتِ فَقِيهٍ
اصول كافى جلد 1 ص :47 رواية: 4
4- امام صادق عليه ‏السلام فرمود: مرگ هيچ يك از مؤمنين نزد شيطان محبوب تر از مرگ عالم نيست.

5- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمّهِ يَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع إِنّ أَبِي كَانَ يَقُولُ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ لَا يَقْبِضُ الْعِلْمَ بَعْدَ مَا يُهْبِطُهُ وَ لَكِنْ يَمُوتُ الْعَالِمُ فَيَذْهَبُ بِمَا يَعْلَمُ فَتَلِيهِمُ الْجُفَاةُ فَيَضِلّونَ وَ يُضِلّونَ وَ لَا خَيْرَ فِي شَيْ‏ءٍ لَيْسَ لَهُ أَصْلٌ
اصول كافى جلد 1 ص :47 رواية 5
5- امام صادق عليه ‏السلام فرمود: پدرم مى‏ فرمود: خداوند پس از آن كه علم را فرو فرستاد بر نمى‏ گرداند، ليكن عالم كه بميرد علمش برود جاى خود را به مردم خشك و خشنى دهد كه گمراهند و گمراه كننده و چيزي كه بتون و ريشه ندارد خير ندارد. (مجلسى عليه الرحمه (تليهم) را از ماده ولايت گرفته و چون به نظر درست نيامد از ماده ولى گرفتيم).

6- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَمّنْ ذَكَرَهُ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَ عَلِيّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ إِنّهُ يُسَخّي نَفْسِي فِي سُرْعَةِ الْمَوْتِ وَ الْقَتْلِ فِينَا قَوْلُ اللّهِ أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها وَ هُوَ ذَهَابُ الْعُلَمَاءِ
اصول كافى جلد 1 ص :48 رواية: 6
6- امام زين العابدين عليه‏ السلام مى ‏فرمود: زود مردن و كشته شدن ما خانواده را ، گفتار خدا بر من گوارا مى‏ كند (41 سوره ‏13) (مگر نمى ‏بينند كه ما بر زمين در آیيم و از اطرافش كاهش دهيم) كاهش اطراف زمين همان از دست رفتن علما است.

نوشتن دیدگاه