مشهور بين مفسرين حتى مفسرين شيعه ، مانند صاحب تبيان و مجمع البيان و غير آن ها اين است كه باء (بسم الله) «باء ابتدائيه» است و تقدير اين است كه «ابتدئ بسم الله الرحمن الرحيم» و به اخبار متقدّمه كه مى فرمودند در ابتداى هر كارى بسم الله بگوييد استشهاد كرده اند . و گفته اند كه باء براى استعانت نيست ; زيرا استعانت را در آيه شريفه بعد (إِيّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيّاكَ نَسْتَعِينُ)صريحاً ذكر فرموده ; ولى آنچه به نظر مى رسد باء بسم الله براى استعانت است ، براى اينكه اولاً ، در صريح اخبار به استعانت تفسير شده ، چنانچه در خاصيّت هشتم از خواصّ بسم الله در ضمن حديثى كه از اميرالمؤمنين(عليه السلام)نقل شد ، فرمود : «أي أستعين على هذا الأمر بالله»(29) .
و در لآلى از حضرت امام حسن عسكرى(عليه السلام) روايت كرده كه فرمود :
«أي أستعين على اُموري كلّها بالله»(30) .
و از حضرت امام صادق(عليه السلام) نقل كرده كه فرمود :
«أي أستعين على هذا الأمر بالله»(31) .
و ثانياً ، اگر غرض از ابتدا ، ابتداى به آيه شريفه (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم)باشد ، بايد يك باء بر او زياد شود و تقدير «ابتدئ بسم الله» باشد و اگر مقصود اين است كه باء بسم الله باء ابتدائيّه است ، اخبار از خارج است ; يعنى كسى كه در خارج در آغاز كارش گفته باشد : (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ) صدق مى كند كه به اسم خدا ابتدا كرده ; ولى باء استعانت افاده انشا مى كند ; يعنى گوينده طلب استعانت به اسم خدا مى كند و همين معنى در موارد متقدمه ظاهر است ، بلكه مناسب با استعاذه قبل از قرائت نيز همين معنى است . و «اسم» مأخوذ از «سموّ» به معنى رفعت و بلندى است ، به دليل مشتقّات آن ; مانند اسماء و سمّى و تسمية و غير اين ها ، نه اينكه مأخوذ از «وسم» به معنى داغ و علامت باشد ، چنانچه بعضى توهّم كرده اند ، و مراد لفظى است كه بر مسمّى دلالت مى كند .
___________________________________________
[29] .  يعنى در اين كار از خدا كمك مى خواهم . توحيد صدوق : ص226 و وسائل الشيعة : ج7 ، أبواب الذكر ب17 ، ص169 ، ح1 .
[30] .  يعنى در تمام كارهايم از خدا يارى مى جويم . لآلى الأخبار : ج3 ، باب7 ، ص343 و توحيد صدوق : ص226 .
[31] .  توحيد صدوق : ص226 .

نوشتن دیدگاه