آیه 57 : ( وَظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَأَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوى كُلُوا مِنْ  طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَما ظَلَمُونا وَلكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ )
ترجمه:
57 . و ابر را سايبان شما قرار داديم، و بر شما غذاى «منّ» و «سلوى» فرود آورديم، بخوريد از چيزهاى پاكيزه اى كه ما به شما روزى داديم، و به ما ستم ننمودند، ولى به خودشان ستم مى نمودند.
داستان گرفتارشدن قوم موسى (عليه السلام) در بيابان تيه و نزول منّ و سلوى
بنابرآنچه مفسرين نقل نموده اند و در روايات وارد شده، بعد از آنكه حضرت موسى(عليه السلام) بنى اسرائيل را به جنگ با عمالقه(1) و دخول بيت المقدس امر فرمود، چنانچه در سوره مائده است: (يا قَوْمِ ادْخُلُوا الاَْرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَكُمْ...)(2) الى قوله: (فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفاسِقِينَ)(3) و بنى اسرائيل امتناع نمودند، خداوند بر آن ها غضب نمود و آنان چهل سال در «تيه»(4) سرگردان و گرفتار شدند و هر مقدار مسافت كه در شب طى مى نمودند، صبح سر جاى اول بودند و از شدت حرارت آفتاب و گرسنگى و تشنگى شكايت نمودند. خداوند ابرى بر سر آن ها قرار داد كه مانع از تابش آفتاب باشد و «منّ» و «سلوى» براى آن ها نازل فرمود كه طعام خود قرار دهند و سنگى همراه خود داشتند كه حضرت موسى عصاى خود را بر آن مى زد، دوازده چشمه آب از آن جارى مى شد، چنانچه در دو آيه بعد از اين در همين سوره اشاره مى فرمايد: (اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً)(5)
و از تفسير قمى(رحمه الله) از حضرت باقر (عليه السلام)روايت شده كه فرمود: هارون قبل از موسى در «تيه» از دنيا رفت و موسى بعد از او نيز در همان تيه بدرود حيات گفت(6).
و نيز در تفسير قمى(رحمه الله) است كه وقتى حضرت موسى از دريا گذشت، به بيابانى فرود آمد، بنى اسرائيل گفتند: اى موسى! ما را هلاك كردى و از آبادى بيرون آوردى و در بيابانى كه نه سايه و نه درخت و نه آب دارد داخل نمودى، خداوند ابرى را فرستاد كه بر آن ها سايه اندازد و در شب براى آن ها «منّ» نازل فرمود و در عصر مرغ بريانى بر سفره آن ها مى نشست، و سنگى همراه موسى بود كه با عصا به آن مى زد و دوازده چشمه آب از آن جارى مى شد(7).
و در اينكه «منّ» و «سلوى» چه بوده بين مفسرين و اخبار اختلاف است، مشهور اين است كه «منّ» ترنجبين(8) و «سلوى» مرغى بوده كه آن را «سمانى»(9) مى گويند و در آلاء الرحمن مى گويد: «مستند صحيحى در اخبار نداريم كه مراد از منّ، ترنجبين باشد»(10) و ممكن است منّ طعامى بوده كه به انعام و انزال آن، خداوند بر آن ها منت گذارده و از اين جهت «منّ» ناميده شده و ممكن است متعدد بوده و به اين بيان مى توان جمع بين اقوال و اخبار نمود; و الله العالم.
و در مجمع البيان و البرهان از حضرت صادق(عليه السلام)روايت شده كه نزول منّ و سلوى بين الطلوعين بوده و هر كه در خواب بود از آن محروم مى شد و لذا خواب در اين موقع مذموم شمرده شده و بيداريش موجب جلب رزق مى گردد.(11)
(وَما ظَلَمُونا) اشاره به اين است كه معصيت گناهكاران ضررى براى خدا ندارد، چنانچه طاعت مطيعان نفعى عايد او نمى كند، بلكه ضرر معصيت، عايد خود عاصى و نفع طاعت، عايد خود مطيع مى شود.
(وَلكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ) آنچه از معصيت و گناه و كفر و شرك مرتكب شوند، ضررش متوجه خودشان مى گردد.
_______________________________________________
[1] .  عمالقه; برخىْ آنان را همان جبابره اى مى دانند كه درعهد موسى(عليه السلام) در شام بودند.
[2] .  اى قوم من (بنى اسرائيل)! داخل شويد زمين مقدّس را كه خدا براى شما مقرّر فرموده. سوره مائده: آيه 21.
[3] .  پسْ محزون نباش برهلاكت آن ها. سوره مائده، آيه 26.
[4] .  تيه: زمينى است ميان ايله و مصر و درياى قلزم و كوه هاى سرات از سرزمين شام كه موسى(عليه السلام) با دوازده سبط بنى اسرائيل كه هر سبط پنجاه هزار نفر بودند در آن بيابان به مدت چهل سال سرگردان بودند. (معجم البلدان).
[5] .  بزن با عصايت به سنگ، پس دوازده چشمه آب از آن سنگ جارى شد. سوره بقره: آيه  60 .
[6] .  تفسير قمى: ج 2، ص 114; تفسير البرهان: ج 2، ص 426، ح 15 و نورالثقلين: ج 2، ص  216، ح 118.
[7] .  تفسير قمى: ج1، ص58 و البرهان: ج1، ص225، ح 7.
[8] .  ترنجبين: ترشحات و شيرابه هاى برگ و ساقه هاى گياه خارشتر كه از لحاظ شيميايى نوعى از منّ است.
[9] .  سمانه: بلدرچين. فرهنگ بزرگ سخن: ج5، ص 4244.
[10] .  تفسير آلاء الرحمن: ج1، ص191.
[11] .  مجمع البيان: ج 1، ص 244;  تفسير البرهان: ج1، ص 225، ح 5 و التهذيب: ج2، ص 139 ، ح 308.

نوشتن دیدگاه