«فَمَن حاجَّکَ فيهِ مِن بَعدِ ما جاءَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدعُ اَبناءَنا وَ اَبناءَکُم وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُم وَ اَنفُسَنا وَ اَنفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهِل فَنَجعَل لَعنَةَ اللّهِ عَلي الکاذِبينَ؛ پس هرگاه بعد از علم و دانشي که (درباره مسيح) به تو رسيده، (باز) کساني با تو به مجادله برخيزند، به آنان بگو: بياييد ما و شما، فرزندان، زنان و نفوس خود را فرا خوانيم، آنگاه مباهله کنيم و لعنت خدا را بر دروغ‌گويان قرار دهيم.» (سوره آل عمران، آيه 61)
اين آيه شريفه که به آيه مباهله مشهور است در اين شماره مورد استفاده و استناد قرار گرفته و معرفي مي‌شود.
معناي مباهله
مباهله در کتاب‌هاي لغت به معناي نفرين کردن به يکديگر است1؛ از دير باز، هرگاه فردي مي‌خواست حقانيت خود را به اثبات برساند و طرف مقابل خود را (دشمنش را) محکوم نمايد، پيشنهاد مباهله مي‌داد. آنگاه يکديگر را نفرين مي‌کردند، هر کدام که نفرينش اثر مي‌کرد، قطعاً حقانيت خود را ثابت کرده بود.
کيفيت مباهله
براي انجام مباهله، دو طرف مباهله، پنجه در پنجه يکديگر مي‌اندازند، به طوري‌که انگشتان هر دو نفر بصورت شبکه در مي‌آيد. سپس چنين مي‌گويند:
«اللّهمّ رَبَّ السمواتِ السَّبع وَ الأرَضينَ السَّبع وَ رَبّ العَرش العَظيم، إن کان فلان جَحَدَ الحقّ وَ کَفَرَ بهِ فَأنزِل عليه حُسباناً من السماءِ و عَذاباً أليماً؛ بار الها! اي پروردگار هفت آسمان و زمين! و اي خداي عرش بزرگ! چنانچه فلاني منکر حق است و به آن کافر مي‌باشد، پس عذابي دردناک و آتشي سوزاننده از آسمان بر او فرو فرست.»2
زمان خاص مباهله
انجام مباهله از هنگام طلوع فجر تا طلوع خورشيد مي‌باشد.3
رابطه آيه مباهله با اهل بيت(ع)
ترديدي نيست که رسول خدا(ص) در حادثه تاريخي مباهله، حضرت علي(ع)، فاطمه زهرا(س) و امام حسن و امام حسين(ع) را فرا خواند تا به همراه آنان، مباهله با مسيحيان نجران را انجام دهد.
عالمان و مفسّران شيعه و سنّي در کتاب‌هاي تفسير، حديث و تاريخ خود نقل کرده‌اند که: رسول خدا(ص) اهل بيت خود را امام علي(ع)، حضرت فاطمه زهرا(س)، امام حسن و امام حسين عليهم‌السلام معرفي فرموده است.
اين مطلب از سوي شش امام معصوم (امام علي، امام حسن، امام صادق، امام کاظم، امام رضا و امام هادي عليهم‌السلام) و نُه شخصيت از اصحاب پيامبر خدا(ص) و پنج نفر از تابعين روايت شده است.4
به عنوان نمونه در کتاب صحيح مسلم و کتاب سنن ترمذي چنين روايت شده است:
هنگامي‌که آيه مباهله نازل گرديد، پيامبر خدا(ص) علي، حسن، حسين(ع) و فاطمه(س) را فرا خواند و فرمود: «اَللّهُمَّ هؤُلاءِ أَهلي؛ خدايا! اينان اهل من و خانواده من هستند.»5
مرحوم بلاغي در کتاب تفسيرش پيرامون علت انتخاب حضرت زهرا(س) به عنوان نساءنا و حضرت امام علي(ع) به عنوان أنفسنا مي‌گويد:
مقصود از نساءنا با اهمّيت‌ترين فرد از زنان مي‌باشد که سزاوار معرفي است، به طوري‌که رابطه خانوادگي‌اش، نا گسستني باشد، مانند: مادر، خواهر و دختر؛ نه همسر که با ازدواج، داخل حوزه خانواده مي‌شود و با طلاق از حوزه خانواده دور مي‌گردد.
بر همين اساس، پيامبر خدا(ص) دخترش، حضرت زهرا(س) را انتخاب فرمود و هيچ‌يک از همسرانش را بر‌نگزيد.
انتخاب امام علي(ع) هم براين اساس بوده است که أنفسنا (نفوس خود) مي‌بايست شخصيتي گران‌سنگ و مهم باشد تا وجودش در تأثير گذاري و فضيلت، به‌سان وجود پيامبر و يا نزديک‌ترين انسان‌ها از نظر قرب معنوي و الهي به او باشد، تا گفتن: «هذا نفسي؛ اين انسان، خود من است.» صحيح باشد.6
از اين رو خداوند متعال به پيامبرش دستور مي‌دهد که امام علي(ع) را نفس خود بنامد تا براي همه مردم روشن شود که امام علي(ع) يک فرد عادي نيست و نه تنها پس از پيامبر، بهترين و با فضيلت‌ترين فرد امت است، بلکه شايستگي کامل ولايت و امامت بر مسلمين را داراست.7
آيا اکنون مي‌توان باور کرد که خدا به پيامبرش دستور داده باشد تا فردي را بدون چنين شرايطي، نفس خود معرفي کند و او را به ميدان مباهله بياورد؟! هرگز!
1 . مجمع البحرين، ج 1، ص 258، ريشه: بَ هَ لَ.
2 . همان
3 . همان
4 . آلاء الرحمن في تفسير القرآن؛ ج 1، ص291.
5 . احقاق الحق؛ ج 30،صفحه 21.
6 . آلاء الرحمن؛ ج 1،ص 290.
7 . همان؛ ص 291.
