محورهاى قابل توجه در علل انحراف جامعه عصر امام حسین(ع)
1. علل محیطى و جمعیتى الف) افزایش جمعیت و مهاجرپذیرى آن ب) رواج و گسترش نابرابرى هاى اجتماعى ج) نظامى بودن شهر کوفه 2. علل سیاسى الف) حاکمیت یافتن سیاست مداران اموى ب) ارعاب مردم کوفه ج) تهدید و تطمیع اشراف از سوى ابن زیاد 3. علل اقتصادى الف) ثروت اندوزى اعراب در جریان فتوحات و گرایش به تجمل گرایى و خوش گذرانى ب) وضعیت بد اقتصادى مردم ج) افزایش حرص و آز مردم د) حرام خوارى 4. علل شخصیتى و روانى الف) از خود بیگانگى ب) بى ارادگى ج) داشتن روحیه ذلت پذیرى و انفعال د) داشتن روحیه تسلیم در برابر حاکمان فاسد اموى 5. علل فرهنگى الف) تحریف باورهاى دینى مانند علاقه و اعتقاد به اهل بیت و غیرت دینى ب) بازگشت به ارزش هاى جاهلى و برترى روحیه قومى و قبیله اى به ارزش هاى اسلامى و به فراموشى سپردن سیره پیامبراعظم صلى الله علیه و آله ج) کم رنگ شدن نظارت اجتماعى و فقدان جدیت در امر به معروف و نهى از منکر د) لغزش هاى خواص یک ـ دور شدن از ذکر و یاد خدا دو ـ ترجیح دنیا بر آخرت سه ـ پذیرش حکومت فاسد اموى چهار ـ عملکرد ناصحیح در موارد حساس و سرنوشت ساز پنج ـ بى تفاوتى در برابر منکرات لغزشگاههاى خواص در جامعه امروز از دست دادن اخلاص و بروز ریاکارى نادیده گرفتن دشمن درونى و نفس اماره و گرفتار شدن در دام خودستایى نادیده گرفتن دشمن بیرونى احساس پایان یافتن کار و گرفتار شدن در دام خودستایى، غرور و خودرأیى رواج ملاحظات خویشاوندى و قوم گرایى و حاکمیت روابط اعتماد بى جاى کارگزاران تحمل نکردن دیگران علم بى عمل و اکتفا کردن به شعار براى اصلاحات کتمان حقایق به واسطه ملاحظات سیاسى و احتیاط کارى تمایل به برقرارى واسطه با دشمنان انقلاب 11 پیام عاشورایى عاشورا، روز عملیاتى بزرگ و شگفت آور در تاریخ اسلام است که در میان تمام رویدادها، مهم ترین و مؤثرترین عامل بقاى اسلام به شمار مى رود. عاشورا، روز اوج از جان گذشتگى کامل ترین انسان ها براى احیاى دین، میراندن بدعت و افشاى ماهیت پلید حاکمان فاسد اموى است. عاشورا، اسوه اى بى نظیر براى تمامى جوامع اسلامى و در بردارنده پیام هایى به امت اسلامى است که با حفظ هوشیارى کامل، از تکرار فجیع ترین جنایت تاریخ مشرق زمین جلوگیرى کنند و از عبرت هاى آن درس بگیرند و براى تقویت بالندگى حکومت اسلام و انجام صحیح وظیفه خود استفاده کنند. برخى از این پیام ها عبارتنداز: 1. احیاى فریضه امر به معروف و نهى از منکر امر به معروف و نهى از منکر در آموزه هاى اسلامى از جایگاه والا و اهمیت زیادى برخوردار است. در قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام نیز هرجا سخن از ایمان به میان آمده، در کنار اقامه نماز و پرداخت زکات، مسئله امر به معروف ذکر شده است. براى نمونه، آیات 104 و 110 سوره آل عمران و آیات 71 و 72 سوره توبه، وجوب امر به معروف و نهى از منکر بر مردان و زنان مؤمن را بیان مى کند. بررسى متون معتبر تاریخ قیام عاشورا، بیانگر این حقیقت است که آن حضرت در تمامى دیدارها، نامه ها و خطابه هاى خویش، هدف از قیام خود را امر به معروف و نهى از منکر و احیاى وجدان بیدار جامعه اسلامى معرفى مى کند. حضرت در بخشى از سخنان خود مى فرماید: «همانا من براى خودخواهى، خوش گذارنى، فساد و ستمگرى قیام نکرده ام، بلکه انگیزه من، سامان دادن به اوضاع نابسامان امت جدم است. مى خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و سیره و سنت جدّم، رسول خدا صلى الله علیه و آله و روش پدرم، على علیه السلام را احیا کنم...». 2. احیاى فرهنگ نماز نماز، رکن اصلى دین است و قرآن کریم در سوره مبارکه هود آیه 114 به طور آشکار و صریح به اقامه این رکن اصلى دین دستور مى دهد و در دیگر آیات، نماز موجب ذکر و یاد خداى عزوجل و باز دارنده از فحشا و منکر، نجات دهنده مؤمنان در دنیا و آخرت معرفى شده است. در سخنان معصومین علیهم السلام نیز نماز جایگاه ویژه اى دارد. امام صادق علیه السلام فرموده است: «محبوب ترین کارها نزد خداى عزوجل، نماز است و آن، آخرین وصیت و سفارش پیامبران است». اهمیت نماز در نظر امام حسین علیه السلام تا آنجا بود که در گرماگرم جنگ، هنگام فرا رسیدن ظهر شرعى، یکى از فرماندهان سپاه کوفه درخواست آتش بس موقت براى اقامه نماز را نپذیرفت. در اینجا بود که دو صحابى حضرت، حماسه اى ولایى و عرفانى آفریدند و عاشقانه پیش روى امام ایستادند و جان و سر خود را سپر بلا کردند تا امام بتواند نماز خود را به پایان برساند. هم زمان با اقامه نماز، تیرهاى عناد و ستیزه جویى با اسلام، یکى پس از دیگرى پرتاب شد و آن دو صحابى وفادار، باده شهادت نوشیدند. 3. عدالت خواهى یکى از مفاسد حکومت اموى، ستم به مردم و نادیده گرفتن حقوق آنان بود و پیام عاشورا نیز عدالت خواهى و ستم ستیزى است. تکلیف اسلامى هر مسلمان ایجاب مى کند که با ستم مبارزه کند. به ویژه کسى همچون اباعبدالله علیه السلام که در موضع «امام حق»، تکلیف سنگین تر و بیشترى دارد. پیام عاشورا، دعوت از انسان ها براى تلاش در راه اقامه عدل و قسط است که بدون حیات اجتماعى مبتنى بر عدل، همه ارزش ها تباه مى شود و زمینه مرگ دستورهاى دین فراهم مى آید. 4. صبر و استقامت صبر و استقامت و پایدارى شهیدان کربلا و بازماندگان آنان، مهم ترین پیام تاریخى براى همه آزادگان جهان است. صبر از فضایل اخلاقى است و اهمیت آن تا آنجاست که امام سجاد علیه السلام مى فرماید: «لا اِیمانِ لمَنْ لا صَبْرَ لَه؛ کسى که شکیبایى ندارد، ایمان ندارد». صبر در ماجراى عاشورا، نمود بسیار برجسته اى دارد؛ زیرا در راه انجام طاعات الهى، هنگامى که به سخت ترین مصیبت هاى فردى و اجتماعى گرفتار شد، کامل ترین شکل و صبر و شکیبایى را به نمایش گذاشت. 5. تبیین عملى ارزش دین انسان به طور فطرى به خیلى چیزها مانند فرزند، پدر و مادر، همسر و... عشق ورزیده و احترام قائل است و حاضر است براى حفظ جان خود یا خانواده اش به راحتى زیان مالى را تحمل کند یا حتى به خاطر عزیزانش، جان خود را از دست بدهد. از آنجا که در فرهنگ اسلامى، ارزش دین فراتر از همه چیز است، امام حسین علیه السلام نیز براى حفظ دین، با اخلاصى مافوق تصور بشرى از جان پاک خود و فرزندان و برادران و برادرزادگانش گذشت و با یقین به این حقیقت جاوید که در کلام نورانى اش موج مى زند، به شکل عملى ثابت کرد: «همانا مردم بنده دنیا هستند و دین، کلام سرزبانى آنهاست که تا زمانى که زندگى خوشى دارند، آن را بر زبان مى آورند و زمانى که با بلا و گرفتارى سخت امتحان شوند، دین داران کم مى شوند». 6. عشق به شهادت در قاموس معارف اسلامى، شهادت، برترین انواع مرگ، مایه حیات جاویدان و دست یابى به رضوان الهى و برخوردارى از نعمت هاى بى پایان است. یکى از درس هاى ماندگار کربلا، احیاى فرهنگ شهادت طلبى است. در مکتب حسینى، مرگ در راه خدا جز خوش بختى نیست. در نگاه دانش آموخمتگان دانشگاه عاشورا، مرگ، شیرین تر از عسل به شمار مى آید. به نظر امام حسین علیه السلام ، مرگ براى مؤمنان آزاده چیزى جز یک پل نیست که انسان را از سختى و رنج عبور مى دهد و به بهشت پهناور و نعمت هاى همیشگى آن مى رساند. 7. آزادگى از جمله درس هاى ماندگار و بسیار ارزنده عاشوراى حسینى که آن را مکتبى فرامعنوى ساخته است و همه آزادگان گیتى در جهان شیفته سرور و سالار شهیدان کرده است، درس آزادگى و آزاده زیستن است. امام حسین علیه السلام در کلامى سرشار از غیرت و آزادمردى، در آخرین لحظه هاى عمر شریف خود فرمود: «اى پیروان آل ابى سفیان، اگر دین ندارید و از روز قیامت نمى ترسید، دست کم در زندگى دنیایى تان، آزاده باشید و صاحب شخصیت. تا من زنده ام، لشکریان سرکش و لجوجتان را از تعدى و حمله به خیام اهل و عیال من بازدارید». 8. اخلاص اخلاص، گوهر گران مایه و بسیار مهم در قبولى عمل و توفیق راه یافتن به جنت و رضوان الهى است. اخلاص اباعبداللّه در تمامى مراحل نهضت عاشورا موج مى زند و روح اخلاص بر تک تک اقدامات عاشوراییان حاکم است. بهترین گواه بر این مطلب آنجاست که حضرت، صورت آغشته به خون خود را روى خاک گذاشت و عرض کرد: «بسم اللّه و بالله و فى سبیل الله و على ملة رسول الله»؛ با نام خدا و با کمک خدا و در راه خدا و شریعت رسول خدا جان به جان آفرین تسلیم مى کنم». حسین علیه السلام حتى در سجده گاه خونین خود با جسمى صد چاک، جز خدا را در نظر نداشت و اسوه بى نظیر اخلاص بود. 9. نفى نژاد پرستى از همان ابتداى بعثت پیامبراعظم صلى الله علیه و آله ، دین مبین اسلام هرگونه تفاخر به رنگ پوست، زبان و ملیت را مردود دانست و یگانه معیار سنجش و برترى میان انسان ها را پرهیزکارى معرفى کرد: «گرامى ترین شما نزد خداوند، پرهیزکارترین شماست.» امام حسین علیه السلام ، ستیز همه جانبه با نژادپرستى را یکى از اهداف قیام خود معرفى کرد و در روز عاشورا نیز هنگامى که جنگ به اوج خود رسید، جون بن حرى، غلام سیاه چرده خود را آزاده گذاشت تا از مهلکه جنگ بگریزد، ولى وى از امام خواست تا در جنگ شرکت کند. هنگامى که وى به شهادت رسید، حضرت بر بالینش آمد و در حق او دعا فرمود. 10. ضرورت مقابله با تهاجم فرهنگى بیگانگان معاویه در دوران ننگین حکومت خود از ابزارها و شیوه هاى مختلفى براى از بین بردن اسلام استفاده مى کرد. تهدید، شکنجه و ارعاب، احیاى تعصب هاى قبیله اى و ارزش هاى نژادپرستانه عصر جاهلیت، تخدیر افکار عمومى به نام دین، به خدمت گرفتن علماى دربارى و حدیث سازان دین فروش، جنگ روانى گسترده علیه اهل بیت علیهم السلام و تلاش گسترده براى تبلیغ وارونه از ارزش هاى اسلامى از جمله شیوه هاى وى بود. امام حسین علیه السلام نیز با قیام خویش در مقابل شبیخون گسترده فرهنگى حکومت بنى امیه ایستاد و از جان خود و عزیزان و یارانش گذشت تا کارآمدترین مبارزه را با تبلیغات منفى دستگاه معاویه انجام داده باشد. 11. دیگرخواهى و مشارکت درونى مدرسه حسینى، مدرسه دوستى انسان هاست. مدرسه گذر از خودخواهى هاى فردى و جمعى و رسیدن به مرز دیگرخواهى. انسان تربیت شده در این مدرسه از مرزهاى حیوانیت فردى و جمعى مى گذرد و در مرزهاى انسانیت گام مى نهد. حسین علیه السلام به اقتضاى فطرت و آموزش هاى دین، نمونه بى مانندى در زمینه دیگردوستى است. مدرسه حسینى مى آموزد که انسان چگونه از مرزهاى تنگ وجود خود فرا رود و به دیگر دوستى راه یابد. حسین علیه السلام چون باران رحمتى است که بر همگان مى بارد و مؤمن و کافر و دوست و دشمن را مشمول برکت خود مى سازد و هر که استعداد رویش و بالندگى داشته باشد، در پرتو او مى روید و بالنده مى شود.
محورهاى قابل توجه در علل انحراف جامعه عصر امام حسین(ع)
1. علل محیطى و جمعیتى الف) افزایش جمعیت و مهاجرپذیرى آن ب) رواج و گسترش نابرابرى هاى اجتماعى ج) نظامى بودن شهر کوفه 2. علل سیاسى الف) حاکمیت یافتن سیاست مداران اموى ب) ارعاب مردم کوفه ج) تهدید و تطمیع اشراف از سوى ابن زیاد 3. علل اقتصادى الف) ثروت اندوزى اعراب در جریان فتوحات و گرایش به تجمل گرایى و خوش گذرانى ب) وضعیت بد اقتصادى مردم ج) افزایش حرص و آز مردم د) حرام خوارى 4. علل شخصیتى و روانى الف) از خود بیگانگى ب) بى ارادگى ج) داشتن روحیه ذلت پذیرى و انفعال د) داشتن روحیه تسلیم در برابر حاکمان فاسد اموى 5. علل فرهنگى الف) تحریف باورهاى دینى مانند علاقه و اعتقاد به اهل بیت و غیرت دینى ب) بازگشت به ارزش هاى جاهلى و برترى روحیه قومى و قبیله اى به ارزش هاى اسلامى و به فراموشى سپردن سیره پیامبراعظم صلى الله علیه و آله ج) کم رنگ شدن نظارت اجتماعى و فقدان جدیت در امر به معروف و نهى از منکر د) لغزش هاى خواص یک ـ دور شدن از ذکر و یاد خدا دو ـ ترجیح دنیا بر آخرت سه ـ پذیرش حکومت فاسد اموى چهار ـ عملکرد ناصحیح در موارد حساس و سرنوشت ساز پنج ـ بى تفاوتى در برابر منکرات لغزشگاههاى خواص در جامعه امروز از دست دادن اخلاص و بروز ریاکارى نادیده گرفتن دشمن درونى و نفس اماره و گرفتار شدن در دام خودستایى نادیده گرفتن دشمن بیرونى احساس پایان یافتن کار و گرفتار شدن در دام خودستایى، غرور و خودرأیى رواج ملاحظات خویشاوندى و قوم گرایى و حاکمیت روابط اعتماد بى جاى کارگزاران تحمل نکردن دیگران علم بى عمل و اکتفا کردن به شعار براى اصلاحات کتمان حقایق به واسطه ملاحظات سیاسى و احتیاط کارى تمایل به برقرارى واسطه با دشمنان انقلاب 11 پیام عاشورایى عاشورا، روز عملیاتى بزرگ و شگفت آور در تاریخ اسلام است که در میان تمام رویدادها، مهم ترین و مؤثرترین عامل بقاى اسلام به شمار مى رود. عاشورا، روز اوج از جان گذشتگى کامل ترین انسان ها براى احیاى دین، میراندن بدعت و افشاى ماهیت پلید حاکمان فاسد اموى است. عاشورا، اسوه اى بى نظیر براى تمامى جوامع اسلامى و در بردارنده پیام هایى به امت اسلامى است که با حفظ هوشیارى کامل، از تکرار فجیع ترین جنایت تاریخ مشرق زمین جلوگیرى کنند و از عبرت هاى آن درس بگیرند و براى تقویت بالندگى حکومت اسلام و انجام صحیح وظیفه خود استفاده کنند. برخى از این پیام ها عبارتنداز: 1. احیاى فریضه امر به معروف و نهى از منکر امر به معروف و نهى از منکر در آموزه هاى اسلامى از جایگاه والا و اهمیت زیادى برخوردار است. در قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام نیز هرجا سخن از ایمان به میان آمده، در کنار اقامه نماز و پرداخت زکات، مسئله امر به معروف ذکر شده است. براى نمونه، آیات 104 و 110 سوره آل عمران و آیات 71 و 72 سوره توبه، وجوب امر به معروف و نهى از منکر بر مردان و زنان مؤمن را بیان مى کند. بررسى متون معتبر تاریخ قیام عاشورا، بیانگر این حقیقت است که آن حضرت در تمامى دیدارها، نامه ها و خطابه هاى خویش، هدف از قیام خود را امر به معروف و نهى از منکر و احیاى وجدان بیدار جامعه اسلامى معرفى مى کند. حضرت در بخشى از سخنان خود مى فرماید: «همانا من براى خودخواهى، خوش گذارنى، فساد و ستمگرى قیام نکرده ام، بلکه انگیزه من، سامان دادن به اوضاع نابسامان امت جدم است. مى خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و سیره و سنت جدّم، رسول خدا صلى الله علیه و آله و روش پدرم، على علیه السلام را احیا کنم...». 2. احیاى فرهنگ نماز نماز، رکن اصلى دین است و قرآن کریم در سوره مبارکه هود آیه 114 به طور آشکار و صریح به اقامه این رکن اصلى دین دستور مى دهد و در دیگر آیات، نماز موجب ذکر و یاد خداى عزوجل و باز دارنده از فحشا و منکر، نجات دهنده مؤمنان در دنیا و آخرت معرفى شده است. در سخنان معصومین علیهم السلام نیز نماز جایگاه ویژه اى دارد. امام صادق علیه السلام فرموده است: «محبوب ترین کارها نزد خداى عزوجل، نماز است و آن، آخرین وصیت و سفارش پیامبران است». اهمیت نماز در نظر امام حسین علیه السلام تا آنجا بود که در گرماگرم جنگ، هنگام فرا رسیدن ظهر شرعى، یکى از فرماندهان سپاه کوفه درخواست آتش بس موقت براى اقامه نماز را نپذیرفت. در اینجا بود که دو صحابى حضرت، حماسه اى ولایى و عرفانى آفریدند و عاشقانه پیش روى امام ایستادند و جان و سر خود را سپر بلا کردند تا امام بتواند نماز خود را به پایان برساند. هم زمان با اقامه نماز، تیرهاى عناد و ستیزه جویى با اسلام، یکى پس از دیگرى پرتاب شد و آن دو صحابى وفادار، باده شهادت نوشیدند. 3. عدالت خواهى یکى از مفاسد حکومت اموى، ستم به مردم و نادیده گرفتن حقوق آنان بود و پیام عاشورا نیز عدالت خواهى و ستم ستیزى است. تکلیف اسلامى هر مسلمان ایجاب مى کند که با ستم مبارزه کند. به ویژه کسى همچون اباعبدالله علیه السلام که در موضع «امام حق»، تکلیف سنگین تر و بیشترى دارد. پیام عاشورا، دعوت از انسان ها براى تلاش در راه اقامه عدل و قسط است که بدون حیات اجتماعى مبتنى بر عدل، همه ارزش ها تباه مى شود و زمینه مرگ دستورهاى دین فراهم مى آید. 4. صبر و استقامت صبر و استقامت و پایدارى شهیدان کربلا و بازماندگان آنان، مهم ترین پیام تاریخى براى همه آزادگان جهان است. صبر از فضایل اخلاقى است و اهمیت آن تا آنجاست که امام سجاد علیه السلام مى فرماید: «لا اِیمانِ لمَنْ لا صَبْرَ لَه؛ کسى که شکیبایى ندارد، ایمان ندارد». صبر در ماجراى عاشورا، نمود بسیار برجسته اى دارد؛ زیرا در راه انجام طاعات الهى، هنگامى که به سخت ترین مصیبت هاى فردى و اجتماعى گرفتار شد، کامل ترین شکل و صبر و شکیبایى را به نمایش گذاشت. 5. تبیین عملى ارزش دین انسان به طور فطرى به خیلى چیزها مانند فرزند، پدر و مادر، همسر و... عشق ورزیده و احترام قائل است و حاضر است براى حفظ جان خود یا خانواده اش به راحتى زیان مالى را تحمل کند یا حتى به خاطر عزیزانش، جان خود را از دست بدهد. از آنجا که در فرهنگ اسلامى، ارزش دین فراتر از همه چیز است، امام حسین علیه السلام نیز براى حفظ دین، با اخلاصى مافوق تصور بشرى از جان پاک خود و فرزندان و برادران و برادرزادگانش گذشت و با یقین به این حقیقت جاوید که در کلام نورانى اش موج مى زند، به شکل عملى ثابت کرد: «همانا مردم بنده دنیا هستند و دین، کلام سرزبانى آنهاست که تا زمانى که زندگى خوشى دارند، آن را بر زبان مى آورند و زمانى که با بلا و گرفتارى سخت امتحان شوند، دین داران کم مى شوند». 6. عشق به شهادت در قاموس معارف اسلامى، شهادت، برترین انواع مرگ، مایه حیات جاویدان و دست یابى به رضوان الهى و برخوردارى از نعمت هاى بى پایان است. یکى از درس هاى ماندگار کربلا، احیاى فرهنگ شهادت طلبى است. در مکتب حسینى، مرگ در راه خدا جز خوش بختى نیست. در نگاه دانش آموخمتگان دانشگاه عاشورا، مرگ، شیرین تر از عسل به شمار مى آید. به نظر امام حسین علیه السلام ، مرگ براى مؤمنان آزاده چیزى جز یک پل نیست که انسان را از سختى و رنج عبور مى دهد و به بهشت پهناور و نعمت هاى همیشگى آن مى رساند. 7. آزادگى از جمله درس هاى ماندگار و بسیار ارزنده عاشوراى حسینى که آن را مکتبى فرامعنوى ساخته است و همه آزادگان گیتى در جهان شیفته سرور و سالار شهیدان کرده است، درس آزادگى و آزاده زیستن است. امام حسین علیه السلام در کلامى سرشار از غیرت و آزادمردى، در آخرین لحظه هاى عمر شریف خود فرمود: «اى پیروان آل ابى سفیان، اگر دین ندارید و از روز قیامت نمى ترسید، دست کم در زندگى دنیایى تان، آزاده باشید و صاحب شخصیت. تا من زنده ام، لشکریان سرکش و لجوجتان را از تعدى و حمله به خیام اهل و عیال من بازدارید». 8. اخلاص اخلاص، گوهر گران مایه و بسیار مهم در قبولى عمل و توفیق راه یافتن به جنت و رضوان الهى است. اخلاص اباعبداللّه در تمامى مراحل نهضت عاشورا موج مى زند و روح اخلاص بر تک تک اقدامات عاشوراییان حاکم است. بهترین گواه بر این مطلب آنجاست که حضرت، صورت آغشته به خون خود را روى خاک گذاشت و عرض کرد: «بسم اللّه و بالله و فى سبیل الله و على ملة رسول الله»؛ با نام خدا و با کمک خدا و در راه خدا و شریعت رسول خدا جان به جان آفرین تسلیم مى کنم». حسین علیه السلام حتى در سجده گاه خونین خود با جسمى صد چاک، جز خدا را در نظر نداشت و اسوه بى نظیر اخلاص بود. 9. نفى نژاد پرستى از همان ابتداى بعثت پیامبراعظم صلى الله علیه و آله ، دین مبین اسلام هرگونه تفاخر به رنگ پوست، زبان و ملیت را مردود دانست و یگانه معیار سنجش و برترى میان انسان ها را پرهیزکارى معرفى کرد: «گرامى ترین شما نزد خداوند، پرهیزکارترین شماست.» امام حسین علیه السلام ، ستیز همه جانبه با نژادپرستى را یکى از اهداف قیام خود معرفى کرد و در روز عاشورا نیز هنگامى که جنگ به اوج خود رسید، جون بن حرى، غلام سیاه چرده خود را آزاده گذاشت تا از مهلکه جنگ بگریزد، ولى وى از امام خواست تا در جنگ شرکت کند. هنگامى که وى به شهادت رسید، حضرت بر بالینش آمد و در حق او دعا فرمود. 10. ضرورت مقابله با تهاجم فرهنگى بیگانگان معاویه در دوران ننگین حکومت خود از ابزارها و شیوه هاى مختلفى براى از بین بردن اسلام استفاده مى کرد. تهدید، شکنجه و ارعاب، احیاى تعصب هاى قبیله اى و ارزش هاى نژادپرستانه عصر جاهلیت، تخدیر افکار عمومى به نام دین، به خدمت گرفتن علماى دربارى و حدیث سازان دین فروش، جنگ روانى گسترده علیه اهل بیت علیهم السلام و تلاش گسترده براى تبلیغ وارونه از ارزش هاى اسلامى از جمله شیوه هاى وى بود. امام حسین علیه السلام نیز با قیام خویش در مقابل شبیخون گسترده فرهنگى حکومت بنى امیه ایستاد و از جان خود و عزیزان و یارانش گذشت تا کارآمدترین مبارزه را با تبلیغات منفى دستگاه معاویه انجام داده باشد. 11. دیگرخواهى و مشارکت درونى مدرسه حسینى، مدرسه دوستى انسان هاست. مدرسه گذر از خودخواهى هاى فردى و جمعى و رسیدن به مرز دیگرخواهى. انسان تربیت شده در این مدرسه از مرزهاى حیوانیت فردى و جمعى مى گذرد و در مرزهاى انسانیت گام مى نهد. حسین علیه السلام به اقتضاى فطرت و آموزش هاى دین، نمونه بى مانندى در زمینه دیگردوستى است. مدرسه حسینى مى آموزد که انسان چگونه از مرزهاى تنگ وجود خود فرا رود و به دیگر دوستى راه یابد. حسین علیه السلام چون باران رحمتى است که بر همگان مى بارد و مؤمن و کافر و دوست و دشمن را مشمول برکت خود مى سازد و هر که استعداد رویش و بالندگى داشته باشد، در پرتو او مى روید و بالنده مى شود.
1. تکلیف شناسى جامعه انسانى به ویژه جامعه دینى، بستر حضور متعهدانه و تکلیف شناسانه شهروندان در عرصه مشارکت جویى هاى مثبت و مفید اجتماعى است. این حقیقت، در زبان پیامبراعظم صلى الله علیه و آله به زیبایى تبیین شده است: «کُلُّکُم راعٌ وَکُلُّکم مَسئُولٌ عَن رَعیِّتِهِ.» اگر شهروندان این حقیقت را با همه وجود احساس کنند و تکلیف اجتماعى افراد در جامعه نهادینه شود، آن جامعه از آفات مصون مى ماند. امام حسین علیه السلام نیز که هادى بشرى است، با شناخت کاملى که از تکلیف و مسئولیت خویش داشت، در میدان اداى تکلیف قدم گذاشت و براى نجات مردم از ستم، بزرگ ترین هزینه را پرداخت. 2. ولایت مدارى از نگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام ، جهان بر مدار ولایت مى گردد و هیچ امرى در نظام تکوین، از دایره ولایت حق، خارج نیست. در نظام تشریع نیز شرط نجات و هدایت حقیقى، قرار گرفتن در قلمرو هدایت ولىّ خدا و امام است. امام زین العابدین علیه السلام نیز تمام عزت را در پیروى از زمام داران شایسته مى داند. 3. صبر و استقامت جامعه دینى، جامعه اى است با اهدافى بلند و ارزشمند که دست یابى به آن، سختى ها و مشکلات بزرگى را به همراه دارد. قرآن، عالى ترین نتیجه صبر و استقامت را عزت و سرافزارى مى داند. انقلاب عاشورا، درخشان ترین تابلوى صبر و پایدارى است. از رهگذر استقامت و پایدارى امام حسین علیه السلام ، حضرت زینب علیهاالسلام و اهل بیت و یارانش، ترفند دشمنان در حذف خاندان عصمت و طهارت نقش بر آب شد. ملت ما نیز این حقیقت را در انقلاب اسلامى ایران به ویژه دفاع مقدس تجربه کرده است و همین ویژگى بود که استکبار جهانى و سرسپردگانش را در برابر ملت ما به زانو درآورد. 4. شجاعت جامعه عزت مند، جامعه اى شجاع و دلیر است؛ زیرا یکى از ابزارهاى مستکبران براى تسلط بر مستضعفان، تهدید بوده است. امام حسین علیه السلام و یارانش با شجاعت با جبهه استضعاف روبه رو شدند و با شجاعت و نهراسیدن، سدّى نفوذناپذیر در برابر دشمن ایجاد کردند و سرمشقى ماندگار براى تمامى زمان ها شدند. امام خمینى(قدس سره) نیز این مطلب را به زیبایى بیان مى کند، آنجا که مى گوید: «امریکا هیچ غلطى نمى تواند بکند». بدون شک، کسانى که مى ترسند و زمزمه شوم مذاکره را سر مى دهند، ناخواسته تن به زندگى ذلت بار خواهند داد. 5. آگاهى و زمان شناسى آگاهى و زمان شناسى تا آنجا اهمیت دارد که مى توان آن را یکى از شناسه هاى جامعه دینى ذکر کرد. با توجه به این که یکى از ابزار سلطه گران، در جهل نگاه داشتن جوامع اسلامى است، تنها کسانى مى توانند توطئه هاى مستکبران را شناسایى کنند که اهل بصیرت، آگاهى و درایت باشند. حسین بن على علیه السلام نیز همان طور که در زیارت اربعین آمده است، جان خود و یارانش را براى نجات مردم از جهالت فدا کرد. در آن زیارت مى خوانیم: «گواهى مى دهم و باور دارم که او خون باکش را در راه تو (خداوند) نثار کرد تا بندگانت را از جهالت و وادى گمراهى برهاند». از مهم ترین رهیافت هاى انقلاب اسلامى ایران نیز بیدارى فرا گیر مردم است که عنصرى لازم و اجتناب ناپذیر براى تمامى مستعضفان جهان در مسیر مقابله با استکبار جهانى به شمار مى رود. منابع پیشنهادى 1. آذرخشى دیگر از آسمان کربلا مصباح یزدى، محمد تقى، قم، موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، چاپ سوم، 1379، 239صفحه. 2. انقلاب عاشورا مهاجرانى، سید عطااللّه ، تهران، اطلاعات، چاپ پنجم، 1378، 229 صفحه. 3. انگیزه قیام امام حسین علیه السلام ضیائى بیگدلى، محمد حسین، قم، انتشارات دارالعلم، چاپ اول، 1374، 213 صفحه. 4. امام حسین علیه السلام از زبان استاد شهید مرتضى مطهرى عزیزى، عباس، قم، انتشارات صلاة، چاپ اول، 1381، 415 صفحه. 5. انگیزه هاى قیام عاشورا دشتى، محمد، قم، موسسه تحقیقاتى امیر المؤمنین، چاپ اول، 1376، 250صفحه. 6. امام حسین علیه السلام ، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت محمد تقى جعفرى تبریزى، تهیه و تنظیم: على جعفرى، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفرى، چاپ اول، 1381، 638صفحه. 7. امام حسین علیه السلام و واقعه کربلا در آثار علامه شهید مطهرى مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى (پژوهشگاه) دفتر تبلیغات اسلامى، قم [بى تا]، 48 صفحه. 8. بررسى اثرات قیام امام حسین علیه السلام در فقه سیاسى شیعه شیرکش، هیثم، پایان نامه کارشناسى ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامى، 1379، 178صفحه. 9. بررسى و تحقیق پیرامون نهضت حسینى فرحى، سید على، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ اول، 1375، 536صفحه. 10. زمینه هاى قیام امام حسین علیه السلام عبدالمحمدى، حسین، تهیه و تنظیم مرکز تحقیقات اسلامى تحقیقات عاشورا نمایندگى ولى فقیه در سپاه، قم، منبع، چاپ اول، 1379، 344صفحه. 11. فلسفه عاشورا از دیدگاه اندیشمندان مسلمان قنبرى، بخشعلى، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، شرکت چاپ و نشر بین المللى، چاپ اول، 1379، 228صفحه. 12. نظریه هاى عاشورا علیزاده سورکى، مهدى، قم، پارسایان، چاپ اول، 1378، 63صفحه. 13. پیام آوران کربلا، خطبه هاى امام سجاد علیه السلام (در کوفه، شام و نزدیکى مدینه) زینب کبرا علیهاالسلام (در کوفه و شام)... بابائى آملى، ابراهیم، قم، نجبا، چاپ اول، 1380، 64صفحه. 14. پیام آور عاشورا: بررسى سیر زندگى، اندیشه و جهاد زینب کبرا علیهاالسلام مهاجرانى، عطا الله، تهران، اطلاعات، چاپ دوم، 1374، 358صفحه. 15. پیام عاشورا حاوى بیش از 160 پیام از حسین بن على علیه السلام نجفى، محمد صادق، قم، حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1377، 136صفحه. 16. پیام هاى عاشورا محدثى، جواد، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامى نمایندگى ولى فقیه در سپاه - مدیریت تحقیقات عاشورا- چاپ اول، 1377، 255صفحه. 17. پیام هاى عاشورا و جایگاه آن در نهج البلاغه دشتى، محمد، قم، موسسه تحقیقاتى امیرالمؤمنین علیه السلام ، چاپ دوم، 1376، 181صفحه. 18. معارف عاشورا (درس ها و پیام ها) سعیدى، على، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم، 1380، 220صفحه. 19. جام عبرت: بررسى عملکرد عوام و خواص در حادثه عاشورا با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبرى اسحاقى، سید حسین، قم، بوستان کتاب قم، چاپ اول، 1380، 240صفحه. 20. درس ها و عبرت هاى عاشورا ایمانى یامچى، حسین، قم، عصر ظهور، چاپ اول، 1377، 288صفحه. 21. درس ها و عبرت ها از قرآن و کربلا محمدى نیا، اسد الله، جلد اول، قم، سبط اکبر علیه السلام ، چاپ اول، 1380، 416صفحه. 22. رسالت خواص و عبرت هاى عاشورا: نگاهى به بیانات مقام معظم رهبرى در ضمیمه متن سه سخنرانى معظم له. خاتمى، سید احمد، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ پنجم، 1377، 344صفحه. 23. عاشورا و عبرت ها: نگاهى به عاشورا از روزن زمان و مکان (ج 1 و 2) تدوین: موسسه فرهنگى قدر ولایت، تهران، قدر ولایت، چاپ اول، 1377، ج 1، 64 صفحه، ج 2، 104 صفحه. 24. عبرت هاى عاشورا خاتمى، سید احمد، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول، 1379، 196صفحه. 25. عبرت هاى عاشورا شمس الدین، مهدى، قم، موسسه توسعه فرهنگى قرآن، چاپ اول، 1378، 64صفحه.
