161   «وَما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِما غَلَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ ثُمَّ تُوَفّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ»
ترجمه:
161. و چنين نيست كه پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله غل و خيانت كند در اموال ديگران و هر كس غل كند مى‏آيد فرداى قيامت با آنچه غل نموده، پس از آن هر نفْسى را سزاى خود را در آنچه عمل كرده خواهند داد، محسن را چيزى از آن كم ندهند و مسى‏ء را چيزى زايد بر استحقاقش عذاب نمى‏كنند و به آن‏ها ظلم نخواهد شد.
[ در معناى « غل » ]
«غلّ» اخذ مال است به طور خفيةً [= پنهانى] و اين يك نوع خيانت است و در بر دارد معاصى بزرگ را، عنوان غصب و سرقت و غش و تقلب و خيانت بر آن صادق آيد و از حضرت باقر  عليه‏السلام در سفينه روايت كرده فرمود: «ومن غلّ شيئاً رآه يوم القيامة في النار، ثم يُكلّف أن يدخل إليه فتخرجه من النار»[1].
و حديث مفصلى از حضرت صادق  عليه‏السلام روايت فرموده كه حضرت بر سفيان ثورى[2] كه يكى از اكابر عامه است، خطبه حضرت رسالت را كه در مسجد خيف انشا فرمودند كه يك جمله آن اين است:
«ثلاث لا يغلّ عليهن قلب امرئٍ مسلم: إخلاص العمل للّه‏، والنصيحة لأئمة المسلمين، واللزوم لجماعتهم...» الحديث[3] .
و غل را تفسير كرده «الغُلول: أخذ الشيء من المغنم خفيةً»[4]، لكن ظاهر اين است كه غل به معنى عام است، چنانچه از خطبه مسجد خيف استفاده مى‏شود . بلى ، اغلب موارد استعمالش چنانچه بعيد نيست كه مورد آيه هم باشد در اخذ مال است خفيةً، لكن مورد مخصص نيست، و كيف كان «ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ»؛ زيرا به ضرورت دين و برهان عقل ثابت كه انبيا  عليهم‏السلام معصوم هستند، بالاخص نبيّنا  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله كه حتى ترك اولى هم از او صادر نمى‏شود، چه رسد يك همچه معصيت بزرگى كه در بردارد معاصى كبار بسيارى.
[در مورد قطيفه حمراء]
و البته اين آيه نازل شده در موردى كه بعض جهال ناقص الايمان در توهّم بودند در غزوه بدر نسبت به قطيفه حمراء، چنانچه از حضرت صادق  عليه‏السلام مروى است فرمود: «إنّ رضا الناس لا يُملك، وألسنتهم لا تُضبط، ألم ينسبوا يوم بدرٍ إلى أنـّه  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آخذ لنفسه من المغنم قطيفةً حمراء، حتى أظهره اللّه‏ على القطيفة، وبرّأ نبيّه من الخيانة، وأنزل في كتابه «وَ ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ...»؟! الآية»[5]. «وَ مَنْ يَغْلُلْ» «من» موصوله عام است ، شامل تمام افراد مى‏شود، و كلمه « يَغْلُلْ » مطلق است ، تمام اقسام غل و خيانت را مى‏گيرد.
«يَأْتِ بِما غَلَّ»؛ يعنى آن چيزى را كه غلّ نموده با آن مى‏آيد، و در سفينه است: «قالوا: يحمله على عنقه»[6] و گذشت در خبر حضرت باقر  عليه‏السلام كه فرمود: «رآه يوم القيامة في النار...» الخبر.
«يَوْمَ القِيَامَةِ» ، چنانچه در كليه اعمال مى‏فرمايد: «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ...» الآية[7]، گذشت تفسير آن. «ثُمَّ تُوَفّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ»؛ به طور وافى و كافى جزا داده مى‏شود؛ يعنى عامل خير را چيزى از مثوباتش كم نمى‏گذارند و عامل شرّ را چيزى بر مقدار استحقاقش نمى‏افزايند و شاهد بر اين معنى كلمه «وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ» است؛ زيرا اگر عامل خير را چيزى از حق او را ندهند به او ظلم شده و عامل شرّ را اگر ما فوق استحقاقش عذاب كنند به او ظلم شده . بلى، مقام تفضل و عفو آن است كه عامل خير را ما فوق استحقاقش به او عنايت شود و عامل شرّ را از مقدار استحقاقش عفو نمايند.
------------------------------------------------------
[1] .  هر كس درباره چيزى خيانت بكند، در روز قيامت آن را در آتش جهنم مى‏بيند، آن گاه او را مجبور مى‏كنند كه وارد آتش شده آن را بيرون بياورد. سفينة البحار : ج3 ، ص809 ؛ تفسير قمى: ج1، ص134 و تفسير البرهان: ج2، ص128، ح3.
[2] .  سفيان بن سعيد بن مسروق، مشهور به سفيان ثورى: از بزرگان علما و فقيهان مشهور قرن دوم هجرى است. در سال 97 هجرى به دنيا آمد. پدر بزرگ او از سپاهيان امام على  عليه‏السلامدر جنگ جمل بود. خود وى نيز در شمار اصحاب امام صادق  عليه‏السلام و راويان حديث ايشان مى‏باشد. سفيان از جمله افرادى بوده كه بر اساس نظر و رأى خود اجتهاد مى‏كرده است. هر چند وى از اهل سنت است ، امّا گفته شده كه امام على  عليه‏السلام را بر عثمان ترجيح مى‏داده است. كتاب‏هايى با عنوان الجامع الكبير والجامع الصغير در موضوع حديث تأليف كرده است. وى در سال 161 هجرى از دنيا رفت. موسوعة طبقات الفقهاء: ج2، ص241.
[3] .  سه چيز هست كه دل فرد مسلمان درباره آن خيانت نمى‏كند: اخلاص در كارها براى خدا، خير خواهى و نصيحت كردن به رهبران مسلمان‏ها و همراهى با جماعت آن‏ها. كافى: ج1، ص403، ح1؛ الخصال: ص177، ح182 و بحار الأنوار: ج27، ص68، ضمن ح3.
[4] .  غلول ؛ يعنى گرفتن چيزى از كسى به صورت پنهانى .
[5] .  رضايت و خشنودى مردم هيچ‏گاه حاصل نمى‏شود و دهان آنان هيچ وقت بسته نمى‏شود . مگر در جنگ بدر به پيامبر تهمت نزدند كه ايشان جامه‏اى ابريشمى و قيمتى از غنايم را براى خودش برداشته است؟ تا آنكه خداوند پيامبرش را  در مورد تهمت برداشتن آن جامه براى خويش يارى كرد و او را از خيانت تبرئه كرد و اين گونه در قرآن فرمود كه هيچ پيامبرى را نَسِزَد كه خيانت كند. سفينة البحار: ج3، ص809؛ امالى صدوق: ص164، ضمن ح163 و بحار الأنوار : ج67، ص3، ضمن ح4.
[6] .  آن را بر گردنش گذاشته است. سفينة البحار: ج3، ص809.
[7] .  روزى كه مى‏يابد هر نفسى آنچه خير كرده، حاضر و موجود و همچنين هر عمل شرّى. سوره آل عمران: آيه 30.

نوشتن دیدگاه