162   «أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللّه‏ِ كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللّه‏ِ وَمَأْواهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ»
ترجمه:
162. آيا كسى كه متابعت كند خشنودى خدا را، مثل كسى است كه موجبات غضب او را فراهم كند و حال آنكه جايگاه او جهنم است و بد بازگشتى است براى او.
تفسير:
«أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللّه‏ِ» استفهام تقريرى است؛ يعنى اين چنين نيست، مثل «أَفَمَنْ كانَ مُؤمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً»[1] و مثل «قُلْ هَلْ يَسْتَوِى الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ»[2].
و «اتّباع» به معنى پيروى است.
و «رِضْوانَ اللّه‏ِ» ؛ يعنى «ما يوجب رضى اللّه‏»[3] و معنى عام است، شامل عقايد حقّه و اخلاق فاضله و اعمال حسنه مى‏شود، و تفسير به موردى از باب بيان مصداق است.
[موجبات رضا و سخط]
امّا از حيث عقايد نصّ آيه شريفه «وَ رَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلامَ دِيناً» و اخبار مرويه از كافى و تفسير عياشى از حضرت صادق  عليه‏السلام كه به عمار[4] فرمود: «الذين اتّبعوا رضوان اللّه‏ هم الأئمة، وهم واللّه‏ يا عمار درجات للمؤنين، وبولايتهم إيّانا يضاعف اللّه‏ لهم أعمالهم، ويرفع اللّه‏ لهم الدرجات العُلى، وأمّا قوله يا عمار: «كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللّه‏ِ...» إلى قوله: «الْمَصِيرُ» فهم واللّه‏ الذين جحدوا حق علي بن أبي طالب وحق الأئمة منّا أهل البيت، فباؤوا بذلك بسخطٍ من اللّه‏»[5].
و امّا از حيث اخلاق فاضله و اعمال حسنه اخبار بسيارى در موارد مختلفه در باب اخلاق و عبادات داريم كه فلان صفت يا فلان عبادت موجب رضاى الهى است؛ مثل «اول الوقت رضوان اللّه‏»[6] و «رضانا رضى اللّه‏»[7] و غير اين‏ها كه احتياج به نقل نداريم، و در قرآن مجيد مى‏فرمايد: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّه‏ِ أَكْبَرُ»[8]، كه در شأن مؤنين و مؤنات وارد شده. و در باب تقوا مى‏فرمايد: «لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنّاتٌ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّه‏ِ»[9].
و در باب مهاجرين و مجاهدين مى‏فرمايد: «يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ»[10]، و غير اين‏ها از آيات.
و معناى رضاى الهى ؛ يعنى معامله مى‏كند با بنده معامله رضا، و البته به مقدار سر سوزنى عذاب نخواهد فرمود. و امّا خشنودى كه به معنى قلبى باشد در او راه ندارد؛ زيرا محل حوادث نيست.
«كَمَنْ باءَ بِسَخَط  مِنَ اللّه‏ِ»، اين جمله شامل مى‏شود جميع عقايد باطله را كه از روى تقصير باشد، نه از روى قصور. و امّا اخلاق رذيله و اعمال سيئه اگر باعث زوال ايمان باشد مورد آيه است، و الاّ قابل عفو و مغفرت و شفاعت هست و موجب سخط نمى‏شود. «وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ» مكررا تفسير آن بيان شده.
--------------------------------------------------
[1] .  آيا پس كسى كه بوده باشد مؤمن، مثل كسى است كه بوده باشد فاسق؟ سوره سجده: آيه 18.
[2] .  بگو: آيا مساوى هستند كسانى كه مى‏دانند و كسانى كه نمى‏دانند؟ سوره زمر: آيه 9.
[3] .  آنچه كه باعث خشنودى و رضايت خداوند مى‏شود.
[4] .  عمار بن موسى الساباطى: از اصحاب وراويان احاديث امام صادق و امام كاظم  عليهماالسلام است. ساباط محله‏اى مشهور در شهر مدائن آن زمان بوده است. هر چند برخى علماى رجال وى را فطحى مذهب مى‏دانند، امّا به احاديث و گفته‏هاى وى اعتماد كرده و او را توثيق كرده‏اند، چرا كه از شاگردان امام و فردى عالم و فقيه بوده و بيش از چهارصد روايت از او در كتب حديثى شيعه نقل شده است. موسوعة طبقات الفقهاء: ج2، ص409.
[5] .  كسانى كه به دنبال جلب خشنودى خدا هستند، امامان مى‏باشند، به خدا سوگند اى عمار كه آن مقامات براى مؤمنان است و به خاطر داشتن ولايت و محبت ما، خداوند اعمال آنان را چند برابر مى‏كند و آنان را به مقامات عالى مى‏رساند. امّا اين آيه كه فرمود كسانى دچار خشم خدا شدند، به خدا قسم آن‏ها كسانى هستند كه حق على  عليه‏السلام و ما اهل بيت را انكار كرده و به همين خاطر به خشم خداوند گرفتار شدند. كافى: ج1، ص430 ، ح84 و تفسير عياشى: ج1، ص229، ح167.
[6] .  خواندن نماز اول وقت باعث خشنودى خداست. من لايحضره الفقيه: ج1، ص217، ح651 و بحار الأنوار: ج79، ص351.
[7] .  رضايت و خشنودى ما، خشنودى خداست. بحار الأنوار: ج44، ص367.
[8] .  و خشنودى خداوند از آن‏ها بزرگ‏تر از بهشت و آن منازل است. سوره توبه: آيه 72.
[9] .  خداوند اختصاص داده آن‏ها را به اهل تقوا در آخرت، بهشت‏هايى كه باغستان‏هايى است كه در آن‏ها نهرها جارى است و هميشه در آن‏ها هستند و زن‏هايى كه پاك و پاكيزه‏اند و خشنودى پروردگار از آن‏ها. سوره آل عمران: آيه 15.
[10] .  پروردگار آن‏ها بشارت مى‏دهد آن‏ها را به رحمت غير متناهيه خود و اينكه از آن‏ها راضى وخشنود است. سوره توبه: آيه 21.

نوشتن دیدگاه