وَ حَفَفْتَهُ بِجَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ، وَالْمُسَوِّمینَ مِنْ مَلائِکَتِکَ
ترجمه : و به جبرئيل و ميكائيل و فرشتگان علامت دار (و با اسم و رسم )) گرداگرد او را احاطه دادى
شرح : از جمله ايمان و معتقدات شخص موحد و مؤ من ؛ ايمان به ملائكه است كه فرمود: و المومنون كل آمن بالله و ملائكته بقره : 285 - ايمان به ملائكه و تصديق به وجودشان و اينكه آنان هم بندگان خدايند، و واسطه هائى هستند بين خالق و مخلوقات ووسيله رساندن فيض خالق به مخلوقند از جمله اعتقادات شخص مؤ من است ، و اينكه هر كدام مقام و مرتبه اى دارند و ما منا الا له مقام معلوم - صافات 164-(1)
و بعضى از آنان هم واسطه بين خدا و پيغمبران و رساندن وحى و پيام الهى و آوردن كتاب از طرف حضرت احديت هستند، و چنانكه در دعاى سوم صحيفه سجاديه امام سجاد عليه السلام در طلب رحمت بر حاملين عرش و فرشتگان مقرب آمده است كه بعضى از آنان افضل از بعضى ديگرند. قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله : ان الله اختار من الملائكة اربعة : جبرئيل ، و ميكائيل ، واسرافيل ، و عزرائيل : ملك الموت .(2)
و در دعاى سوم صحيفه سجاديه درباره جبرئيل مى گويدو جبريل الامين على وحيك المطاع فى اهل سمواتك ، المكين لديك . المقرب عندك و جبرئيل امين وحى تو كه در ميان اهل آسمانهايت مطاع ، و در پيشگاه تو ارجمند و به درگاهت مقرَّب است . و در حديث آمده است كه رسول خداصلى اللّه عليه و آله (3) به جبرئيل فرمود: چقدر پروردگارت تو را در اين كلام نيكو ستايش كرده كه مى فرمايد: ذى قوة عند ذى العرش مكين ، مطاع ثم امين - تكوير: 20 و 21 - فرشته اى كه است كه پيش صاحب عرش ، ارجمند است ، و خود در ميان فرشتگان فرمانروا و با امانت است ((و در وحى كم و زياد نمى كند.)) سپس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله از او پرسيد: اين قوت و امانت تو چيست ؟ گفت : اما قوت و نيروى من آنست كه چون موقعى كه براى خراب و ويران كردن سرزمين لوط پيغمبر انتخاب شدم و ماءموريت پيدا كردم ، در آن سرزمين چهر شهر بود، و در هر شهرى به جز اطفال و كودكان حدود چهار صد هزار نفر آماده كارزار داشت و من آنها را چنان از طبقه پست زمين برداشتم كه حتى اهل آسمانها صداى مرغان و سگان آنجا را مى شنيدند و آنجا را زير و رو و وارونه كردم . و اما امانت من اين است كه هيچ ماءموريتى نيافتم كه چيزى از آن كم يا زياد كنم .
و از جمله ملائكه مقرَّبين مييكائيل است كه درباره آن امام سجاد عليه السلام در صحيفه سجاديه مى فرمايد و ميكائيل دوالجاه عندك و المكان الرفيع من طاعتك و بر ميكائيل كه پيش تو صاحب جاه و مقام بلند است در اطاعت و انجام فرمانت .
و ديگر اسرافيل است كه درباره آن در صحيفه سجاديه چنين آمده است : و اسرافيل صاحب الصور الشاخص الذى ينتظر منك الاذن و حلول الامر فينبه بالنفخة صرعى رهائن القبور و اسرافيل صاحب صور كه در انتظار صدور دستور و حلول امر تو است كه به دميدن در آن صور درافتادگان به زندان قبور را بيدار و آگاه مى سازد.
و به موجب آيات و اخبار عداوت با ملائكه خصوصاً با جبرئيل و ميكائيل عداوت با خدواند است و شخص كافر است هم چنانكه در قرآن آمده است : من كان عدوالله و ملائكته و رسله و جبريل و ميكان فان الله عدو للكافرين - بقره : 98- كسى كه دشمن خدا و ملائكه خدا و رسولانش و جبرئيل و ميكائيل ((دو فرشته مقرب )) باشد ((اينها كافرند)) و خدا هم دشمن كافران است
و طبق آيات قرآن خداوند متعال در جنگ ها و غزوات پيغمبر اكرم با كفار و مشكرين به وسيله فرشتگانش ، او و همراهانش را يارى نموده از جمله در آيات 123 و 124 و 125 سوره آل عمران است كه مى فرمايد: محققاً خدا شما را ((به وسيله ملائكه )) در غزوه بدْر يارى نمود.. هنگامى كه تو (اى پيغمبر) به مؤ منين گفتى : آيا بس نميشود كه پروردگارتان شما را به سه هزار ملائكه اى كه از آسمان فرود آيند يارى نمايد. آرى اگر صبر و پايدارى پيشه گيريد و تقوى طلب كنيد و دشمنان شما به شتاب بر شما بتازند پروردگارتان نيز شمارا به پنج هزار ملائكه علامت و نشاندار، يارى مى كند.(4)
در 6 بحار ص 467(5) از امام محمد باقر عليه السلام روايت شده كه فرمود: ((فرشتگانى كه در جنگ بدْر پيغمبر را يارى كردند دوباره برنگشتند و بر نمى گردند و هستند تا صاحب امر ((حضرت ولي عصر)) را يارى نمايند و عده آنها پنج هزار نفر است )) و در همان مجلد بحار ص 447(6) روايتى از ابن عباس نقل شده گويد: ((فرشتگان جز در غزوه بدر جنگ نكردند و در غزوات ديگر نيروى نفراتى و امدادى بودند.))
البته وقتى كه حضرت ولى عصر عليه السلام قيام كند خداوند متعال هم او را به وسيله ملائكه اش يارى مى كند. در مجلد 13 بحار ص 179(7) از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: ((گويا مى بينم قائم آل محمد صلى اللّه عليه و آله در بيرون نجف كه بر اسبى تيره رنگ ، سياه و سفيدى كه جلوى پيشانيش تا پائيين گلو سفيد است سوار است و چون اسب به جولان درآيد و حركت كند در همه جا مشهود ميشود)) و اهل هر شهرى گمان كنند كه حضرت با آنها و در سرزمين آنان است ، و چون پرچم رسول خدا را برافرازد سيزده هزار و سيصد و سيزده فرشته به يارى او آيند واين فرشتگان همانهائى هستند كه با نوح پيغمبر در كشتى ، و با ابراهيم خليل موقعى كه در آتش افكنده شد، و با موسى وقتى كه از دريا عبود كرد، و با عيسى بن مريم هنگامى كه عروج كرد بودند، و چهار هزار فرشته كه براى يارى امام حسين عليه السلام آمده بودند ولى اجازه نيافتند و در اطراف قبر امام پريشان وغبار آلوده هستند (و انتظار ظهور ولى عصر را دارند
-----------------------------------------------
1- مرحوم مؤ لف در حاشيه نوشته خود گفتار مرحوم مجلسى را كه درباره ملائكه در مجلد 59 بحار الاءنوار چاپ حديد ص 202 آمده است بطور اختصاص نقل مى كند.
2- خصال صدوق چاپ مكتبة الصدوق ص 225.
3- اين روايت در تفسير مجمع البيان ذيل آيه 20 و 21 سوره تكوير آمده است .
4- مرحوم مؤ لف در حاشيه يادداشت خود از مجلد 6 بحار ص 470كه چاپ جديد مجلد 19 ص 297 است از كتاب كافى - روايتى از امام ابوالحسن موسى كاظم عليه السلام نقل مى كند كه آن بزرگوار درباره كلمه ((مسومين )) كه در قرآن آمدهاست فرمود: ((يعنى دستار بندان هم چنانكه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله دستارى بسر مى بست و دامنه آن را به جلو و پشت سر آويزان مى كرد، هم چنين جبرئيل .)) اصل كلمه ((مسوم )) اسم فاعل باب تفعيل از ((سوم )) به معناى علامت و نشانه است . و كلمه ((سيم )) به معناى قيافه هم از اين لغت است .
5- 19 چاپ جديد ص 284 نقل از تفسير عياشى .
6- 19 چاپ جديد ص 208 نقل از تفسير مجمع البيان .
7- 52 چاپ جديد ص 325 نقل از كمال الدين صدوق ، و ص 328 نقل از كامل الزياره ابن قولويه قمى ، و نيز در ص 321 همان مجلد روايتى از غيبت نعمانى با كم و زيادى از راوى ((اءبان بن تغلب )) از امام نقل شده و مولف هم مقدارى از آن را در متن آورده است .
----------------------------------------
مرحوم حجت الاسلام والمسلمين سيد محيى الدين العلوى طالقانى