بخش دوم: فاطمه سلام الله عليها از ديدگاه روايات ((9))
اشتراك حضرت صديقه سلام الله عليهاست با اميرالمؤ منين (ع) و يازده فرزند معصومش، در محدث بودن (شنيدن حديث فرشتگان).
منصبهاى الهى سه قسم است: نبوت - رسالت - و امامت (كه محدث بودن، يكى از شئون آن است).
دانشمندان شيعه و سنى همگى قائل به اين مطلب معتقد به صاحب اين منصب هستند كه بعد از پيامبر اكرم (ص) يقينا بشرى ((محدث))، الهام گيرنده، و گوش فرا دهنده به حديث فرشتگان، بايد وجود داشته باشد، انسانى كه تمام گفتار و كردارش مطابق با فرامين الهى و مورد تصديق تصويب خدائى است.
هم صحبت و همراز چنين فردى، آن فرشته اى است كه واسطه فيض از جانب خداست و شخص محدث آنچه دستور مى گيرد، با كمال فرمان پذيرى، به آنها عمل مى كند، و اعتقاد ما شيعيان اين است كه ائمه اطهار(ع) همگى محدث مى باشند.
دانشمندان سنى نيز قائلند بر اين كه بعد از پيامبر اكرم (ص) بشرى ((محدث)) بايد وجود داشته باشد تا فرشتگان به او حديث گويند، و از جانب خداى تعالى راههاى حق و باطل را به او نشان دهند، با اين تفاوت كه علماء عامه مى گويند: كسى را كه هم صحبت فرشتگان (محدث) بعد از رسول خداست خود پيامبر اكرم (ص) معين فرموده است و آن شخص ((عمر)) است!.
ليكن ما شيعيان معتقديم كه آن شخص ((محدث)) بعد از پيغمبر(ص) وجود مقدس على سلام الله عليه است.
در اينجا چند روايت از كتب اهل سنت كه در آنها به كلمه ((محدث)) اشاره شده است ذكر مى كنيم.
((بخارى)) در ((صحيحش)) در مناقب ((عمربن الخطاب)) مى گويد:
((قال النبى (صلى الله عليه وآله) لقد كان فى من كان قبلكم من بنى اسرائيل رجال يكلمون من غير ان انبياء فان يكن من امتى منهم احد فعمر.)) ((پيامبر اكرم (ص) فرمود: در دوران قبل از اسلام مردانى از بنى اسرائيل ((محدث)) بوده اند، بدون اينكه از انبيا باشند، و از امت من ((عمر)) محدث مى باشد)). ((مسلم)) در ((صحيحش)) در فضائل ((عمر))، تقريبا با همين مفهوم، از رسول خدا(ص) چنين روايت مى كند:
((قد كان فى الامم قبلكم محدثون، فان يكن فى امتى منهم احد فان عمر بن الخطاب منهم)) موضوع ((محدث)) بودن يك مسئله اسلامى است نه مذهبى، زيرا فريقين (شيعه و سنى) در اين مطلب هم راى و هم سخن هستند، و طبق رواياتى كه ذكر شد، و احاديث ديگر بوجود شخص ((محدث)) از طرف علماء سنى نيز كاملا تصريح شده است، ولى آنچه بسيار شايان توجه و دقت است، اين كه به پايان تمام اين روايات، راويان سنى، نام عمر بن خطاب را ملحق و اضافه نموده اند. تشخيص اينكه آيا عمر محدث است يا على (ع)، كار بسيار سهل و آسانى است، زيرا نمونه گفتار هر يك از آنان كه در تاريخ ضبط است روشنگر اين مسئله مى باشد.
كسى كه در بستر احتضار پيغمر(ص) به رسول خدا مى گويد:
((ان الرجل ليهجر))
يعنى اين مرد (مقصود پيامبر است) هذيان مى گويد، گفتارش بخوبى نشان مى دهد كه آيا استاد او فرشته است يا شيطان؟
كلينى رحمة الله عليه در كتاب كافى مسئله را چنين عنوان مى كند كه فرق ميان رسول، و نبى و محدث چيست؟ و سپس رواياتى را كه روشنگر و مشخص كننده اين سه منصب الهى است، ذكر مى كند.
((رسول)) كسى است كه فرشته واسطه نزول وحى الهى با او سخن مى گويد، و او ملك را مى بيند و مى شناسد، و با فرشته گفتگو مى كند و اين رتبه بسيار عالى است.
بعد از مقام والاى رسالت، رتبه نبوت است، و پس از آن مقام محدث است. محدث كسى است كه هنگام گفتگو با فرشتگان آنها را نمى بيند، و در اين مورد روايات بسيار از حضرت باقر و حضرت صادق سلام الله عليهما نقل شده است كه چند حديث براى نمونه ذكر مى شود:
((ان وصياء محمد، محدثون))
((بدرستيكه اوصياء محمد(ص) همگى محدث بوده اند))
((الائمه علماء صادقون، مفهمون، محدثون)) ((امامان همگى دانشمند، راستگو، داراى فهم بسيار خداداد، و محدث مى باشند))
((المحدث، يسمع الصوت ولا يرى الشخص)) ((محدث، آن كسى است كه صداى فرشتگان را مى شنود، ولى او را نمى بيند))
((كان على عليه السلام محدثا)) ((على عليه السلام داراى مقام محدث بودند))
از حضرت صادق سؤ ال مى شود، مقصود از ((محدث)) چيست
آن حضرت فرمود:
((ياتيه ملك فينك فى قلبه كيت كيت)) ((محدث كسى است كه فرشته بر او نازل مى شود، و نكات وحى را بر او عرضه مى دارد بدون اينكه ملك را مشاهده كند.))
رواياتى كه ذكر شد از جمله احاديث مسلم و قطعى است كه از ائمه اطهار(ع) وارد شده است و مقصود ما از نقل آنها، اثبات اين مطلب است كه روشن شود در اين منصب، در اين منقبت، حضرت صديقه سلام الله عليها با على (ع) و اولاد معصومين او شريك است و او نيز محدثه بوده، چنان كه امامان دوازده گانه محدث بوده اند. حضرت صادق (ع) مى فرمايد:
((فاطمه بنت رسول الله صلى الله عليه وآله كانت محدثه و لم تكن نبية، انما سميت فاطمة محدصة، لان الملائكة تهبط من السماء كما تنادى مريم بنت عمران، يا فاطمة ان الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك على نساء العالمين، يا فاطمه اقتى لبك واسجدى و اركعى مع الراكعين فتحدثهم و يحدثونها.)) ((فاطمه (ع) دختر رسول خدا(ص) محدثه بود، نه پيامبر، فاطمه ع را از اين جهت محدثه ناميده اند كه فرشتگان از آسمان بر او نازل مى شدند و با او سخن مى گفتند همان گونه كه با مريم بنت عمران گفتگو داشتند كه يا فاطمه بدرستى كه خداى تعالى ترا پاك و منزه گردانيد و از تمام زنان عالم ترا برگزيد))
حضرت صادق (ع) به سخن چنين ادامه مى دهند.
((فقالت لهم ذات ليلة اليست المفضلة على نساء العالمين مريم بنت عمران؟ فقالوا لا، ان مريم كانت سيدة نساء عالمها و ان الله عزوجل جعلك سيدة نساء عالمك و عالمها و سيدة نساء الاولين و الآخرين)) ((شبى حضرت صديقه سلام الله عليها به فرشتگان هم صحبت خويش فرمود:
آيا آن زن كه از جميع زنان عالم برتر است، مريم بنت عمران نيست؟ جواب دادند، زيرا مريم فقط سيدة زنان عالم در زمان خودش بود، ولى خداى تعالى ترا هم در زمان مريم، و هم در بين زنان اولين و آخرين (در تمام زمانها) بانوى بانوان جهان قرار داده است.))
اين روايت را عده اى از دانشمندان نقل كرده اند، با اين اختلاف كه در برخى از احاديث جبرئيل را هم صحبت حضرت صديقه سلام الله عليها ذكر كرده اند، و در بعضى از اخبار فرشتگان ديگر را.
روايات وارده در اين موضوع صريحا حاكى از اين است كه بعد از رحلت پيامبر اكرم (ص) خداوند متعال براى تسلى خاطر حضرت زهرا عيلهاسلام، فرشتگان را هم صحبت و ماءنوس او گردانيد، و در اين مورد حضرت صادق (ع) مى فرمايد:
((ان فاطمه مكنت بعد رسول الله خمسة و سبعين يوما و قد كان دخلها حزن شديد على ابيها، و كان جبرئيل ياتيها فيحسن عزاها على ابيها، و يطيب نفسها، و يحبرها عن ابيها و مكانه و يخبرها بما يكون بعدها فى ذريتها، و كان على يكتب ذلك فهذا مصحف فاطمة)) ((فاطمه (ع) بعد از رحلت پيامبر اكرم (ص) بيش از 75 روز زنده نماند، و غم جانسوز داغ پدر قلب او را لبريز كرده بود، به اينجهت جبرئيل پى در پى به حضورش مى آمد، و او را در عزاى پدر سلامت باد مى گفت، و تسلى بخش خاطر غمين زهرا(ع) بود، و گاه از مقام و منزلت پدر بزرگوارش سخن مى گفت، و گاه از حوادثى كه بعد از رحلت او بر ذريه اش وارد مى گرديد خبر مى داد، و اميرالمؤ منين سلام الله عليه نيز آنچه جبرئيل املا مى كرد همه را به رشته تحرير در مى آورد، و مجموعه اين سخنان است كه به مصحف فاطمه موسوم گرديد. روايت ديگرى در كتاب كافى، از حضرت صادق سلام الله عليه به اين شرح نقل شده است:
((ان الله تبارك و تعالى لما قبض نبيه دخل على فاطمة من وفاته من الحزن مالا يعلمه الا اله عزول فارسل اليها ملكا يسلى منها غمها و يحدثها فاخبرت بذلك اميرالمؤ منين فقال لها اذا احسست بذلك و سمعت الصوت، قولى لى، فاعلمته فجعل يكتب كل ما سمعت حتى اثبت من ذلك مصحفا، قال ثم قال اما انه ليس من الحلال والحرام ولكن فيه علم ما يكون)) ((هنگامى كه خداى تعالى پيامبرش را قبض روح فرمود، از غمهاى گرانبارى كه قلب زهرا(ع) را در مصيبت پدرش فرا گرفت، جز خداى عزوجل كسى آگاه نبود به اين جهت حق تعالى فرشته اى را مونس زهرا سلام الله عليها فرمود كه تسلى بخش غمهاى او، و هم صحبت در تنهائى او باشد.
فاطمه سلام الله عليها اين مطلب را به على عليه السلام بازگو نمود، و حضرت فرمود هر گاه احساس كردى كه فرشته به حضورت آمد، و صداى او را شنيدى مرا خبردار كن، و از املاء جبرئيل و فرشتگان ديگر كه اميرالمؤ منين كاتب آنها بود، ((مصحف فاطمه (ع) فراهم آمد، كه على (ع) درباره آن فرمود:
در اين مصحف مسائل شرعى از حلال و حرام مطرح نيست، بلكه دانشى است از آنچه واقع شده و يا به وقوع خواهد پيوست.))
محدثه بودن فاطمه سلام الله عليها از مسلمات است، به طوريكه در زيارت آن حضرت نيز وارد شده است:
((السلام عليك ايتها التقية النقيه، السلام عليك ايتها المحدثة العليمة)) در نتيجه، حضرت صديقه سلام الله عليها در مقام محدثه بودن (هم صحبت فرشتگان بودن) با اميرالمؤ منين و يازده معصوم ديگر شريك مى باشد، و احراز اين مقام جز براى آنكس كه ولى است امكان پذير نيست، و چون فاطمه سلام الله عليها ولية الله است، در سايه مقام ولايتش، فرشتگان با او سخن مى گويند، پيامبر اكرم (ص) و اميرالمؤ منين، مقام ولايت را توام با محدث بودن، بيان كرده اند. هر نبى بعد از خودش يك ولى را جانشين قرار داده است، رسول خدا(ص) در اين باره مى فرمايد:
((اولياء بعد از من، اميرالمؤ منين، فاطمه، و حسنين و اولاد معصومين آنانند و دارا بودن اين مرتبه والاى محدث بودن در امت رسول خدا(ص) جز براى اين سيزده معصوم براى هيچ يك از افراد امت معقول نيست)) و تمام حركت، اطوار، گفتار و كردار حضرت صديقه سلام الله عليها نمايانگر مقام محدثه بودن آن حضرت است.
---------------------------------
گفتار علامه امينى
به كوشش: حبيب چايچيان

نوشتن دیدگاه