زسوز غم، پر پروانه ميسوخت
ز داغ لاله اى، گلخانه ميسوخت
ز اواى جواد، عليه السلام ان جا زهرا عليها السلام
نهال گلشن جانانه ميسوخت
شهادت امام جواد عليه السلام
امامت شط جارى نور است در بستر حيات. امتداد هدايت الهى است در زمين. چراغى كه از فراز آسمان اويخته است و ادميان در پرتو تابش ان به سمت سراپرده قدس گام مى سپرند. تاريخ حيات عقلى و عملى شيعه اكنده از حضور خردمندانه و آسمانى امت در ساحت نورانى امامت است. امام، صراطى است كه ادميان را از هوت خشك زندگى، به وادى سبز بندگى مى كشاند. تكامل در گرو اقتدا به نور است. بشريت اگر به امام ايمان بياورد از قفس خسارت رها مى شود و در هوايى بيكران عبادت بال مى گشايد.
انديشه امامت در تاريخ شيعه، در زمينه هاى گوناگون عرفانى، فكرى، فلسفى و سياسى تجلى يافته است.
و بررسى تاريخ زندگى پيشوايان و امامان كتابى است گشاده فراروى مشتاق هدايت. اگر تكرار وقايع و رويدادهاى تاريخى ممكن نباشد، اموختن از تاريخ ممكن است. تاريخ زندگى امامان معصوم پنجره اى است كه به سمت حقيقت و نور باز مى شود. باشد كه اين مختصر از ملالت بكاهد و بر درايت بيفزايد.
حضرت امام محمد تقى عليه السلام در ماه مبارك رمضان سال 195 هزاده شد و در ماه ذيقعده سال 220، در بيست و پنج سالگى به شهادت رسيد. زندگى حضرتش اگر چه بر اثر شقاوت ظالمان روزگار، ديرى نپائيد. اما در ان مقطع زمان، روشنى بخش روح و جان شيعيان بود.
قرن دوم و سوم هجرى، برهه اى حساس و پر تلاطم در تاريخ شيعه است. شيعيان، پس از روزگارى دشوار در مسير پر تلاطم جريانهاى فكرى و عقيدتى قرار داشتند و در برابر هجوم ظالمانه دشمنان پايدارى مى كردند از آنجا كه اراده الهى بر آن بود كه رشته امامت نگسلد، حضرت امام جواد پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام رضا عليه السلام در خردسالى به تقريب در هشت سالگى زمام قافله امت را به دست گرفت و به امامت رسيد. حضرت امام جواد ع نخستين امام شيعه است كه در خردسالى به امامت رسيد. اين مساله - بر اثر طعن مخالفان و توطئه ظالمان - مايه حيرت و سرگردانى برخى از شيعيان بود. آنان كه از دسترسى به ساحت حضور امام محروم بودند، با تنش و اضطراب فكرى مواجه شدند. اما بر اثر خردگرايى شيعه و ايمان ژرف به مفهوم سترك امامت اندك اندك از حجم ابرهاى تيره ترديد و تزلزل كاسته شد.
ماءمون خليفه عباسى با زيركى و جسارت تمام، بر آن شد تا از مساءله خردسالى حضرت، بهانه اى براى درهم ريختن نظام تفكر شيعه بيابد و شكست خويش را در مبارزه با حضرت امام رضا عليه السلام جبران سازد. او كه براى تيره ساختن چهره روشن امام رضا عليه السلام در ابعاد علمى، سياسى و... توفيقى نيافته بود، اينك در پى يافتن راه براى محو كرامت و قداست مقام حضرت امام جواد عليه السلام به نيرنك هاى تازه اى دست مى يازيد.
ماءمون براى آگاهى يافتن از حركتها و تلاش هاى حضرت در رهبرى امت، دخترش را به اجبار به همسرى حضرت در آورد، تا شايد از اين راه خدشه اى در كيان امامت بيفكند و بر مراقبت و اطلاع خود از روابط و فعاليت هاى حضرت بيفزايد. البته اين ازدواج تحميلى - كه بنابر تاءئيد برخى نصوص تاريخى، در زمان حيات حضرت امام رضا عليه السلام نيز از آن سخن رفته بود، گونه اى نيرنگ براى پوشاندن جنايت مامون نسبت به امام رضا عليه السلام و اظهار ارادت منافقانه به مقام رفيع امامت محسوب مى گرديد.
توطئه ديگرى كه مامون به زعم باطل خود براى اهانت به حريم عصمت امام بكار گرفت، تشويق و ترغيب عالمان و دانشمندان روزگار به بحث و جدل علمى با حضرت بود، تا خرد سالى امام مانع پاسخ درست و جامع شود و در كار روش ‍ اعتقاد شيعيان به امام شكستى وارد شود.
ماءمون كه بارها، علم و معرفت ربانى حضرت امام رضا عليه السلام را در مجالس  بحث و مناظره دريافته بود اينبار گمان مى برد كه شايد امام جواد عليه السلام در پاسخ مسائل علمى فرومانده و مردم از گرد وجود آسمانى آن حضرت پراكنده شوند. اما تمامى بحث ها و مناظره هاى علمى عاقبت به برترى و درخشش مقام سترك امام عليه السلام پايان مى گرفت. در روايت هاى تاريخى برخى از اين مناظره ها به تفصيل نقل شده است يحيى بن اكثم كه در آن روزگار از بزرگان و متفكران بود در مجلسى خواست تا پرسشى طرح كند كه امام از پاسخ گفتن به آن درماند. از امام پرسيد: فدايت گردم آيا رخصت مى دهى سؤ الى كنم؟ حضرت فرمود:
آنچه مى خواهى بپرس يحيى گفت: درباره كسى كه در احرام باشد و شكارى را بكشد چه نظرى داريد؟ امام فرمود: آيا شكار كننده هنگام شكار داخل حرم بود يا خارج حرم؟ آگاه بود يا جاهل؟ به عمد آن را كشت يا به سهو؟ آزاد بود يا بنده؟ صغير بود يا كبير؟ آغازكننده به قتل بود يا در مقام دفاع، شكار از پرندگان بود؟ يا غير پرنده يحيى بن اكثم شگفت زده شد، و چندان در چهره اش ناتوانى ديده مى شد كه اهل مجلس همه بدان پى بردند. به هر حال، دسيسه دشمنان كارگر نيفتاده و بيش از پيش بر جلالت، حضرت افزوده گشت.
بديهى است كه مساله اعجازآميز خردسالى امام، مبتنى بر بنيادهاى پوشيده و غيبى جهان است. آن كس كه بتواند در چنين سن و سالى رهبرى قومى را - كه در سرزمين هاى دور و نزديك گسترده بودند - عهده دار شود و در برابر تهاجم انبوه دشمنان از جاى نلغزد و پايدار بماند، هاله اى از الهام غيبى را بر گرد وجود خويش دارد اين بود كه شيعيان به وجود حضرتش دلگرم مى شدند و در طريق حق جويى و عدالت طلبى گام مى زدند.
آخرين سال زندگى حضرت، مصادف با حكومت معتصم عباسى برادر مامون بود. معتصم بر خلاف برادرش به آزار آشكار حضرت پرداخت و سعى در خاموش كردن فروغ زندگى امام عليه السلام نمود.
درباره شهادت حضرت امام جواد عليه السلام روايت هاى گوناگونى وجود دارد. اما آنچه از تفحص متون روايى برمى آيد اين است كه آن حضرت بدست همسرش ام افضل دختر مامون و به نيرنگ و فرمان معتصم عباسى مسموم گشت و به شهادت رسيد.
مرحوم علامه محمد حسين مظفر آورده كه، خليفه، علما را گرد مى آورد تا با آن حضرت بحث و مناظره نمايند، به اين گمان كه در او لغزشى بيابد و از مقام و منزلت او بكاهد. يك بار نامه هايى را جعل كرد كه مردم را به بيعت آن حضرت فرامى خواند، تا بهانه اى براى هتك حريم امامت باشد، اما اين توطئه ها عاقبتى جز افزونى مرتبت امام عليه السلام در پى نداشت. از اين رو كينه و خشم معتصم افزونى گرفت. يك بار او را به زندان افكند و زمانى كه تصميم به قتل آن حضرت گرفت او را از زندان آزاد كرد و همسر آن حضرت - دختر مامون - را وادار كرد تا حضرت را با زهر به شهادت برساند. پس از شهادت حضرت، شيعيان اطراف خانه او اجتماع كردند و چون معتصم در صدد بود كه آنان را از تشييع پيكر آن حضرت باز دارد با شمشيرهاى آخته، براى پايدارى تا پاى مرگ هم پيمان شدند.
نكته اى كه ذكر آن شايسته است، اين است كه دوران زندگى حضرت امام جواد عليه السلام و نيز دوران حيات امام هادى عليه السلام و مام عسكرى عليه السلام، دوره حفظ و حراست از كيان رفيع و منبع امامت و استمرار بخشيدن به خط سرخ ولايت بود. مرحله اى بسيار حساس در تاريخ شيعه، كه خود زمينه اى براى امامت حضرت مهدى (عج) و تداوم انديشه شيعى در تفكر مهدويت و غيبت، بشمار ميرود.
برخى نا اگاهان، گمان مى برند كه اگر در متون روايى، روايت هاى فقهى و... از، امام جواد عليه السلام كمتر يافت مى شود، نشانه تفاوت شان و مرتبت ان حضرت با امام صادق عليه السلام است.
بى خبر از اينكه، رسالت دشوار امام جواد عليه السلام و دو امام پس از او حافظ تداوم انديشه شيعى است.
اينك انچه از وارى دوازده قرن پس از شهادت امام عليه السلام، به دست ما رسيده، خون ملتهبى است كه در رگهاى پيكر پر صلابت انديشه شيعى مى جوشد و اخگرى فروزان است كه در جان مشتاقان حقيقت دين نشسته است. آيا كدام كس است كه امروز - در تلاطم ژرفناى انديشه و عمل - خود را از فيض جارى حضور امام بى نياز بداند و اگر هست، ذهن و جانش، اواره كوچه هاى تشويق و ملالت نباشد.
بر خيز تا بر شكوه پر فروغ سوگ امام عليه السلام نماز بياوريم...
جواد اهل بيت
زاده موسى امام راستان
آن بلند انديششه عرش استان
كان تقى خصلت جواد اهل بيت
آنكه در وصفش فرو ماند كميت
از هجوم رنجها خون شد دلش
همسر نامهربان شد قاتلش
همچو شمعى كشته محراب شد
سوخت كم كم تا وجودش اب شد
سوختند از غم ولى الله را
با كه گويم اين غم جانكاه را
كز گل زهرا گلابى مانده است
پرتوى از آفتابى مانده است
و آنكه با اسرار حق محرمتر است
عمر او از عمر گل هم كمتر است
دشمنى چون خار راهش مى شود
خانه او قتلگاهش مى شود
بسته بر رويش همه درها كنند
سايه بر جسمش كبوترها كنند
اين جواد است آنكه محبوب خداست
لطف عامش دستگير ماسوى است
اين تقى مهر سپهر ارتضاست
نور چشم فاطمه ابن الرضاست
مرثيه اى در شهادت امام جواد عليه السلام
گلهاى زهرا شد همه پرپر ز بيدار
در كربلا و سامرا، در طوس و بغداد
نالد هميشه بلبل، از داغ اين همه گل
بقيه الله، اجرك الله
بغداد يكبار ديگر در غم نشسته
با ناله هاى دجله در ماتم نشسته
شراره در نهاد است غمزده جواد است
بقيه الله، اجرك الله
با آنكه همچون غنچه بر خون شد دل او
شريك زندگانيش شد قاتل او
شكوفه ولايت، پرپر شد از جنايت
بقيه الله، اجرك الله
در حجره در بسته مى سوزد تمامى
جانش ز زهر و پيكرش از تشنه كامى
رمق به جان ندارد، لب تشنه جان سپارد
بقيه الله، اجرك الله
-------------------
محمد عسكرى

نوشتن دیدگاه