والدين و چند اصل مهم در تربيت فرزندان
اصل توجه به تفاوتهاى فردى فرزندان
انسانها به گونهاى آفريده شدهاند كه هر يك از آنها يك فرد مستقل هستند و هيچ دو نفرى را نمىتوانيم بيابيم كه از همه جهت شبيه هم باشند. آدميان با يكديگر برابر نيستند و از نظر توان جسمى، قدرت انديشه، هوش و استعداد و زيركى متفاوتند. از اين رو، والدينى كه با صرف هزينه فراوان مىكوشند فرزندانشان را آنگونه كه خود مىخواهند پرورش دهند، به نتيجه دلخواه نمىرسند. بايد توجه داشت كه كودكان با هم تفاوتهاى زيادى دارند و والدين و مربيان آگاه بايد پيش از آنكه از آنان انتظار تربيتى ويژهاى داشته باشند، به شناخت واقعبينانهاى از آنها برسند تا برنامههاى تربيتى موفقى را به پيش ببرند. «توجه كردن به تفاوتهاى فردى، در سيره معصومان عليهمالسلام نيز رعايت مىشد و معصومين عليهمالسلام امر شده بودند كه با مردم به اندازه عقلشان سخن بگويند؛ زيرا از تفاوتهاى ميان انسانها، تفاوت در عقل و تفاوت در استعداد ذهنى و قدرت فهم است كه بايد بسيار به آنها توجه كرد.» هر يك از اين تفاوتها، روش آموزشى خاص خود را مىخواهد و اگر به آنها توجهى نشود، در فرآيند پرورش اختلال به وجود خواهد آمد.
بر اين اساس، نمىتوان از همه فرزندان انتظار يكسان داشت و از آنان خواست كه در يك سطح از رشد و كمال قرار گيرند، بلكه وظيفه والدين آن است كه زمينه شكوفايى و رشد استعدادهاى فرزندانشان را فراهم آورند تا هر كدام از آنها به اندازه توانايى و شايستگى خويش به كمال مطلوب دست يابد.
پيام متن
والدين در تربيت فرزندانشان بايد توجه كنند كه:
هر كسى را بهر كارى ساختند***ميلِ آن را در دلش انداختند
اصل پرورش تدريجى فرزندان
هيچ انسانى جز بر اساس توانايىاش و جز با حركت تدريجى و درست، به كمال دلخواه نمىرسد. تربيت بايد هماهنگ با طاقت، توان و گنجايش افراد و به صورت تدريجى و آهسته صورت گيرد. منظور از پرورش تدريجى، هماهنگى روند تربيت با رشد تدريجى فرزندان است. بنابراين، والدين در تربيت و نگهدارى فرزندان بايد به تدريجى بودن ويژگىها و توانمندىهاى آنها توجه داشته باشند؛ زيرا شخصيت انسان كم كم ساخته مىشود و گفتار و رفتار به مرور در او اثر مىگذارد و در عمق جانش نفوذ مىكند. از اين رو، توجه به اصل تدريجى و هميشگى بودن در امر تربيت و پرورش، مهم و ضرورى است. انسان فقط با چند رفتار و كردار نيك، به شخصيت عالى دست نمىيابد، بلكه با تداوم، تكرار و به تدريج، شخصيت او قالب مىخورد و شكل مىگيرد.
پيام متن
آنچه به شتاب برآيد، ديرى نپايد، ولى آنچه به تدريج حاصل آيد، سرسخت شود و به آسانى زوال نيابد.
اصل آسانگيرى
نرمى و مدارا كردن بهترين شيوه براى نرمكردن دلها و همراه ساختن جانها با امر تربيت است و هيچ چيزى همچون مدارا و آسانگيرىِ بهنگام در تربيتِ دل انسانها و رشد درست عواطف انسانى مؤثر نيست. اين مسئله در سالهاى نخستين زندگى و دوران كودكى انسان، اهميت بيشترى دارد؛ زيرا وجود انسان لطيفتر است و به سهلگيرى و چشمپوشى بيشترى نياز دارد و بايد آسانگيرى سرلوحه همه رفتارهاى تربيتى قرار گيرد. در برنامه تربيتى بايد اصل را بر انتخاب و تعيين تكليفهاى آسان قرار دهيم؛ زيرا اين روش، يكى از زمينههاى درونى و انگيزشى لازم براى فرزندان را فراهم مىآورد و آنها را به سوى انجام دادن كارهاى شايسته و دلخواه تشويق مىكند. رسول اكرم صلىاللهعليهوآله مىفرمايد: «بُعِثْتُ عَلَى الحَنيفةِ السَهْلَةِ السَمْحَه؛ من به آيين فطرى آسان و چشمپوشنده برانگيخته شدهام».
از آنجا كه كودكان ما به دليل ضعف نفس، در برابر به دوش كشيدن تكليفها فرو مىشكنند، اصل گذشت يا آسانگيرى در تربيت و تشويق آنان به رعايت برنامههاى دينى بايد به نيكى رعايت شود. در اجراى اين اصل مىتوان از روش مرحلهاى كردن تكليفها و تجديدنظر در مسئوليتها استفاده كرد؛ زيرا فرزندان تكليفهاى سخت را نمىتوانند انجام دهند و در مرحله نخست نمىتوان از آنها انتظار داشت كه بدون آمادگى و زمينه قبلى، آنها را دقيق و مناسب انجام دهند. بنابراين، بايد يك تكليف مشكل را به صورت مرحله به مرحله از آنها بخواهند تا توانايى انجام دادن آن را پيدا كنند و چنانچه تكليفى از حد توان فرزندان خارج بود، در آن تجديدنظر كنند و بنا بر اصل آسانگيرى، تكليف ديگر و سادهترى به آنها بدهند.
پيام متن
والدين بايد قدرت فراگيرى فرزندان را در نظر گيرند و از آموزش زود هنگام و آنچه فراتر از درك آنهاست، بپرهيزند تا در نتيجه، در امر تربيت فرزند سختگيرى كنند.
اصل ايجاد شرايط
بر اساس اين اصل، افزون بر آنكه بايد زمينههاى فراهمآورنده و رشددهنده كجروىها و انحرافها را از بين برد، بايد شرايط پرورش هر چه بيشتر و بهتر انسانها را پديد آورد.
براى نمونه، در دوران كودكى به ويژه زمانى كه كودك در رحم مادر زندگى مىكند، جنين در انتخاب سرنوشت خود نقشى ندارد و اين پدر و مادرند كه با چگونگى رفتار خود خوشبختى يا بدبختى نوزاد را رقم مىزنند. در دوران خردسالى كه فرزندان در سطح آگاهى كمترى به سر مىبرند، براى والدين بهترين فرصت است كه با جاذبهها و راهكارهاى بسيار ظريف و دقيق، فرزندان را بر انجام دادن كارها و ارزشهاى اخلاقى وا دارند و بدينگونه، زمينه رشد اخلاقى و پرورش درست را در او فراهم آورند.
پيام متن
پرورش فرزند بايد اساسى و ريشهاى باشد، به اين معنا كه از همان زمان كودكى فرزند، سنگ بناى آينده كودك به شكل درست نهاده شود تا كودك، ناخودآگاه و ناخواسته به سوى انجام دادن نيكىها گام بردارد و از لغزش بپرهيزد
پدیدآورنده:فاطمه رجبى
