بسم اللّه الرحمن الرحيم
در ربيع الاول سال 1345 هجرى قمرى در حالى كه مرحله سى ام عمر خود را طى مى نمودم، پس از تشرف به عتبات عاليات و فراغت از زيارت قبول ائمه طاهرين ـ سلام اللّه عليهم اجمعين ـ از طريق هندوستان عازم عتبه بوسى امام هشتم مولانا ابوالحسن الرضا حضرت على بن موسى ـ عليه و على آبائه و اولاده أئمّه الهدى آلاف التحيّة والثناء ـ گرديده.
پس از ورود به كراچى (1) و بمبئى كه دو شهر مهم بندرى هندوستان بود و برخلاف انتظار، خبر ورود داعى را جرايد مهمه نشر دادند. دوستان قديمى و احباب صميمى و ايمانى از اقصى بلاد هند مطلع [شده] داعى را دعوت بدان صوب نمودند. به حكم اجبار، اجابت دعوات نموده، به دهلى و آگره و لاهور پنجاب و سيالكوت و كشمير و حيدرآباد بهار و لپور و كويته و ساير شهرها رفته و در هر كجا كه وارد مى شدم، با تجليلات بى سابقه ملى مورد استقبال واقع [مى شدم] و در غالب اين شهرهاى مهم از طرف علماى اديان و مذاهب باب مناظرات باز [مى گشت].
از جمله مجالس مهم، مناظره اى بود كه با علماى هنود و براهمه در شهر دهلى با حضور گاندى پيشواى ملى هند واقع شد كه در جرايد مفصلاً درج گرديده، به حول و قوه پروردگار متعال و توجهات خاصه حضرت خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله موفقيت با داعى [بود] و حقانيت دين مقدس اسلام و مذهب حقه جعفريه را ثابت نمودم.
آن گاه از طرف انجمن اثناعشريه شهر سيالكوت به رياست جناب ابوالبشير سيد عنايت عليشاه نقوى، مدير محترم نامه هفتگى درّ نجف دعوت شده بدان صوب حركت نمودم.
از حسن اتفاق، دوست قديمى صميمى داعى جناب سردار محمد سرورخان رسالدار فرزند مرحوم رسالدار محمد اكرم خان و برادر كلنل محمد افضل خان كه از سرداران نامى خاندان قزلباش هندوستان در پنجاب مى باشند كه در سال هاى 1339 و 1340 قمرى در كربلا وكاظمين و بغداد حكومت داشتند و از مردان شريف با نام و مؤمنين متعصب پاكدامن خاندان قزلباش در شهر سيالكوت رئيس اداره عدليه و مورد احترام عموم اهالى بودند با جمعيت بسيارى از طبقات مختلفه استقبال شايان از داعى نمودند و در منزل جناب ايشان وارد گرديدم.(2)
چون خبر ورود داعى به پنجاب به وسيله جرايد منتشر شد، با جديت و اصرارى كه براى حركت به سمت ايران داشتم، از اطراف و اكناف پيوسته نامه هاى دعوت مى رسيد، مخصوصاً از طرف حجت الاسلام جناب آقاى سيد على رضوى لاهورى مفسر سى جلد تفسير معروف لوامع التنزيل از شهر لاهور كه از مفاخر علماى شيعه در پنجاب [و] ساكن لاهور مى باشند، داعى را وادار [كرد] كه پيوسته در حركت [بودم] و به زيارت اخوان مؤمنين نايل مى گرديدم.
از جمله از طرف مؤمنين و برادران خاندان محترم قزلباش كه از رجال مهم شيعه در پنجاب هندوستان هستند، به پيشاور كه آخرين شهر مهم سرحدى پنجاب به افغانستان مى باشد، دعوت شدم.
به اصرار جناب محمد سرورخان پذيرفته و در چهاردهم رجب بدان صوب حركت [كردم]. پس از ورود و احترامات فوق التصور تقاضاى منبر نمودند (چون زبان هندى را كاملاً نمى دانستم، در هيچ يك از بلاد هند منبر نرفتم، ولى چون اهالى پيشاور عموما زبان پارسى را به خوبى مى دانند) اجابت نموده، عصرها در امامباره (حسينيه) مرحوم عادل بيك رسالدار مجلس مهمى تشكيل [مى شد] و با حضور جمعى كثير از صاحبان اديان و مذاهب مختلفه اداى وظيفه مى نمودم.
چون اكثريت اهالى پيشاور مسلمان و از برادران اهل تسنن هستند، لذا در مدت سه ساعت كه منبر بودم، روى سخن با آنها [بود] و در اثبات امامت بيشتر دقت و صرف وقت مى نمودم. لذا محترمين علماى آنها كه حاضر [در] مجلس تبليغ مى شدند، تقاضاى مجلس خصوصى [مى]نمودند، چند شبى تشريف مى آوردند در منزل و ساعاتى به مباحثات مى گذشت.
يك روز كه از منبر فرود آمدم، خبر دادند كه دو نفر از اكابر علماى كابل از ضلع ملتان به نام حافظ محمد رشيد و شيخ عبدالسلام وارد [شدند] و تقاضى ملاقات نمودند. وقت داديم، ده شب پى در پى بعد از نماز مغرب مى آمدند و در هر شبى ساعات ممتد كه غالبا شش و هفت ساعت مى كشيد (و بعضى شب ها تا مقارن طلوع فجر مشغول بوديم) وقتمان به مباحثات و مناظرات مى گذشت و در پايان شب آخر، شش نفر از رجال ملاكين و اصناف محترم اهل تسنن مذهب حقه تشيع را اختيار نمودند.
و چون چهار نفر از مخبرين جرايد و مجلات مهمه با حضور قريب دويست نفر از رجال محترمين فريقين (شيعه و سنى) مناظرات و مقالات طرفين را مى نوشتند و روز بعد در جرايد و مجلات نشر مى دادند، داعى از روى جرايد و مجلات و مقالات، گفتارهاى شبانه را يادداشت نموده، اينك آن مقالات و مناظرات است به نظر قارئين محترم مى رسد. فلذا اين كتاب را موسوم نمودم به شب هاى پيشاور.
آنچه به نظر محترم اهل ادب مى رسد، خرده بداعى نگيرند، چه آن كه در موقع مناظره احدى توجه به الفاظ و زيبايى گفتار ندارد، بلكه تمام توجه به معنا و حقايق است. تغييرى در رونوشت جرايد نداده[ايم]، بلكه عين آنچه نوشته شده به نظر محترمتان مى رسد:
آنچه در اين مناظرات مورد بحث و گفتگو است، مستنبط از آيات قرآن و اخبار معتبره و بيانات مهمه محققين و اساتيد سخن و دانشمندان بزرگ و رؤساى دين و افاضات غيبى بوده است.
من به سرمنزل عنقا نه به خود بردم راه
*************************
1-«كراچى» در اين تاريخ، مركز حكومت اسلامى پاكستان و بمبئى شهر بندرى هندوستان مى باشد.
2-در تاريخ نشر اين كتاب به رحمت ايزدى پيوستند، رحمه اللّه عليه.
