7  «وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى»
ترجمه:
7. و اگر بلند كنى صدا را و بلند بگويى، پس محققاً خداوند مى‏داند سرّ و پنهانى را و مخفى‏تر از آن را.
تفسير:
[در بيان سر و اخفاى سر و شرايط آن و آنچه مطابق با شريعت است]
در ميان مفسرين اقوال زيادى است در معناى سرّ و در اخفاى از سرّ، ولى در حديث از حضرت باقر و حضرت صادق عليهماالسلام روايت شده كه فرمودند:
«ألسِّرُّ ما أخفَيْتَهُ في نَفسِكَ، و أخفى ما خَطَرَ بِبالِكَ ثُمَّ أُنسِيْتَهُ»[1].
و در باب صلوات يوميه در قرائت حمد و سوره در ظهرين، اِخفات واجب است و در عشائين و صبح جَهر واجب است. و ميزان جهر و اخفا را گفته‏اند: اگر صدا جوهر داشته باشد، جهر است و اگر جوهر نداشته باشد، اخفات است.
و تحقيق كلام اين است كه مراتب جهر بسيار است تا برسد به اعلا صوت كه فريادش گويند. و مستحب است در اذانِ اِعلامى كه دارد صدا به هر سنگ و كلوخى برسد، براى او استغفار مى‏كنند و هر كه صداى او را بشنود و برخيزد و نماز كند، در نامؤ عمل او نوشته مى‏شود و نيز مستحب است در صلوات بر محمّد و آل [او] و نيز اخفات هم مراتبى دارد تا برسد به حديث نفس و خطورات قلبى و خيالات نفسانى و در باب صلوات جهريه مى‏فرمايد به حد فرياد نرسد و در اخفات به حدى نرسد كه خود هم نشنود و اين آيه شريفه در مقام اين است كه لازم نيست صدا را بلند كنى، خداوند عالِم به خفيّات هم هست حتى به خطورات نفسانى و خيالات قلبى. حتى ولو فراموش كنى كه چه خيالى و خطورى بوده چون علم حق محدود نيست و چيزى از علم او بيرون نيست، عالم السرّ و الخفيّات، از باطن و ظاهر هر كس خبر دارد. لذا مى‏فرمايد: «وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ»؛ به هر مرتبه جهر كه باشد براى دعا و مناجات و دعوت و قرائت و بيان احكام لزوم ندارد. مخفىِ او هم مكشوف عنداللّه‏ است «فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ»؛ از اسرار و بواطن بندگان با خبر است و مى‏داند.
«وَ أَخْفى»؛ و از سر خفى‏تر، كه همان خيالات باشد و خطورات قلبى هم دانا است «لا يَخْفى عَلَيْهِ شَىْ‏ءٌ»[2].
------------------------------------
[1]. راز آن است كه در خويشتن نهان كردى و نهان‏تر آنكه به قلبت گذشت و سپس فراموشش كردى. مجمع البيان: ج 7، ص8،؛ بحار الأنوار: ج88، ص28 و تفسير الآلوسى: ج16، ص162.
[2]. بر او چيزى مستور و پنهان نيست. سوره آل عمران: آيه 5.

نوشتن دیدگاه