گروهى از مورخین گفته‏اند که در هنگام مراجعت از این جنگ دو حادثه ناگوار پیش آمد که یکى را پیغمبر اسلام با تدبیر و مهارتى خاص بخوبى حل نمود و دیگرى را وحى الهى حل کرد و اندوه آن را از دل پیغمبر و مسلمانان برطرف ساخت.
نخستین حادثه،برخورد یکى از مهاجر با یک نفر از انصار و زدوخوردى که میان آن دو اتفاق افتاد بود که داشت به دو دستگى و اختلاف عمیقى منجر مى‏شد.
داستان مزبور از اینجا آغاز شد که یکى از مهاجرین به نام جهجاه براى آوردن آب بر سر چاهى رفت و هنگام برداشتن آب دلو او به دلو مردى از انصار به نام سنان بن وبر گیر کرد و در نتیجه نزاعشان در گرفت و جهجاه سیلى محکمى به گوش سنان زد و سنان نیز انصار را به یارى طلبید و جهجاه هم از مهاجرین استمداد کرد و چیزى نمانده بود که مهاجر و انصار در آن بیابان به جان یکدیگر بریزند و جنگ خونینى برپا شود که با میانجیگرى برخى از اصحاب برطرف شد.
عبد الله بن ابى که با گروهى از منافقان مدینه به امید غنیمت و پیدا کردن مالى همراه مسلمانان آمده بودند،وقتى سروصدا را شنید پرسید:چه خبر است؟و چون ماجرا را براى او گفتند با ناراحتى و خشم گفت:
این بدبختى است که شما خودتان به سر خود آوردید،اینان را به خانه‏ها و شهر و دیار خود آوردید و اموال و دارایى خود را بى‏ریا در اختیارشان گذاردید،خود را سپر آنها ساختید و جان خود را فداى ایشان کردید!و به دنبال این سخنان جمله زیر را که خداى تعالى در قرآن از او نقل کرده گفت:
«لئن رجعنا الى المدینة لیخرجن الاعز منها الاذل...»! (1)
[اگر به مدینه بازگشتیم آن کس که عزیزتر است خوارترین و ذلیل‏ترین افراد را بیرون خواهد کرد]و مقصودش از«عزیزترین افراد»خودش بود،و از«خوارترین افراد»رسول خدا و مسلمانان را منظور داشت.
زید بن ارقم یکى از جوانان انصار که این سخن را شنید پیش رسول خدا آمده و آنچه را از عبد الله شنیده بود براى آن حضرت نقل کرد.پیغمبر بدو فرمود:اى پسر شاید اشتباه کرده‏اى؟گفت :نه فرمود:شاید بر او تندى کرده‏اى؟گفت:نه به خدا سوگند.
در این وقت رسول خدا(ص)در زیر درختى نشسته بود و جمعى از اصحاب نیز اطراف او بودند و هنگام ظهر بود،پیغمبر که این سخنان را از زید شنید دستور حرکت داد و بى‏درنگ خود بر مرکب سوار شده دیگران نیز حرکت کردند.
در این وقت سعد بن عباده و به قولى اسید بن حضیرـکه هر دو از سرکردگان انصار بودندـبه نزد آن حضرت آمده عرض کرد:اى رسول خدا رسم شما نبوده که هیچ گاه در چنین وقتى حرکت کنید آیا اتفاقى افتاده؟
فرمود:مگر نمى‏دانى صاحب شما چه گفته است؟
عرض کرد:ما جز شما صاحبى نداریم!
فرمود:عبد الله بن ابى.
پرسید:مگر چه گفته است؟
فرمود:گفته است:اگر به مدینه بازگردیم عزیزترین افراد ذلیلترین را از شهر بیرون مى‏کند !
عرض کرد:عزیزترین افراد شما هستى و خوارترین اوست و اگر بخواهى مى‏توانى او را از شهر بیرون کنى!و سخن خود را ادامه داده گفت:
اى رسول خدا با او مدارا کنید،زیرا هنگامى که شما به مدینه آمدید مردم مى‏خواستند او را به ریاست خود انتخاب کنند و با ورود شما برنامه ریاست او به هم خورده و خیال مى‏کند شما باعث این کار شده‏اى!
پیغمبر خدا همچنان به راه خویش ادامه داد و مسلمانان نیز حرکت کردند و آن روز را تا به شب و شب را نیز یکسره تا به صبح راه رفتند و فردا نیز تا هنگام چاشت به‏راه خود ادامه دادند،چنانکه وقتى نزدیک ظهر در جایى فرود آمدند همه سپاه از خستگى به خواب عمیقى فرو رفتند و رسول خدا با این تدبیر جریان روز گذشته را از یاد آنها برد و خشم و کینه‏اى را که در اثر برخورد میان مهاجر و انصار شعله‏ور شده بود خاموش کرد و نقشه منافقان را به هم زد،و پس از ساعتها که از خواب برخاستند آثار خشم و کینه از دلها بیرون رفته بود .
عبد الله بن ابى که از جریان مطلع شد به نزد رسول خدا آمده و زبان به عذر خواهى گشود و قسم خورد که من چنین حرفى نزده‏ام،و زید بن ارقم به شما دروغ گفته است.برخى از انصار نیز که حضور داشتند به طرفدارى او سخنانى گفته و اظهار داشتند زید بن ارقم جوان نورسى است و حتما اشتباه شنیده و عبد الله چنین سخنى نگفته است و جریان بدین ترتیب خاتمه پیدا کرد،ولى به دنبال آن سوره منافقین بر پیغمبر نازل شد و گفتار زید بن ارقم را خداى تعالى تصدیق کرده و عبد الله بن ابى رسوا گردید.
عمر بن خطاب به پیغمبر پیشنهاد کرد خوب است کسى را بفرستید تا عبد الله را بکشد ولى پیغمبر با پیشنهاد او مخالفت کرده و او را ساکت نمود.
این ماجرا سبب شد تا انصار مدینه از عبد الله تنفر پیدا کنند و از قدر و منزلت او کاسته شود،تا آنجا که پسر عبد الله بن ابى که نام او نیز عبد الله و از مسلمانان پاک سرشت بود به نزد رسول خدا(ص)آمده عرض کرد:شنیده‏ام قصد کشتن پدر مرا دارید اگر براستى چنین تصمیمى دارید این کار را به خود من واگذار کنید تا من سر او را براى شما بیاورم،زیرا مى‏ترسم اگر شخص دیگرى این کار را انجام دهد من نتوانم قاتل پدرم را ببینم و در نتیجه او را بکشم و مستحق آتش دوزخ گردم!
پیغمبر بدو فرمود:نه ما چنین قصدى نداریم و تا وقتى که عبد الله زنده است ما با وى همانند یک دوست رفتار مى‏کنیم!و همین عفو و اغماض پیغمبر وسیله دیگرى براى تنفر مردم از عبد الله گردید و سبب شد تا مورد ملامت و سرزنش مردم قرار گیرد،تا به حدى که چون به دروازه مدینه رسیدند همین پسرش عبد الله پیش آمد و سر راه پدر را گرفته گفت:به خدا سوگند تا پیغمبر اجازه ندهد نمى‏گذارم داخل شهر شوى و امروز خواهى دانست عزیزترین مردم کیست و خوارترین افراد کدام است!عبد الله بن‏ابى که چنان دید کسى را نزد رسول خدا فرستاده شکایت فرزند خود را به آن حضرت کرد،و پیغمبر اسلام(ص)براى فرزند او پیغام داد که مانع او نشود و بدین ترتیب عبد الله به مدینه در آمد.

- پینوشتها -

1.سوره منافقون،آیه .8

نوشتن دیدگاه