سال نهم هجرت رو به اتمام بود و ماه ذى حجه و ایام حج فرا مى‏رسید.شهر مکه پس از اینکه به دست پیغمبر اسلام فتح شد در برابر اسلام تسلیم و خاضع گردید و بتها در هم شکسته شد و حاکم شهر مکه نیز از طرف پیغمبر اسلام تعیین مى‏شدـچنانکه پیش از این گذشتـو خلاصه از نظر سیاسى و ادارى به دست مسلمانان اداره مى‏شداما با تمام این احوال هنوز افراد مشرک و بت‏پرست در مکه و اطراف آن بسیار بودند که به همان آیین شرک و بت پرستى روزگار به سر مى‏بردند و حتى در انجام مراسم حج و طواف و غیره آزادانه طبق آیین خود آنها را انجام مى‏دادند،در این سال آیات سوره برائت که متضمن دستور نقض قرارداد با مشرکان و رسوا کردن منافقان و متخلفان جنگ تبوک بود بر پیغمبر اسلام نازل شد و رسول خدا(ص)مأمور شد به وسیله‏اى آنها را بر مشرکین ابلاغ کند و جلوى مراسم غلط و عادات زشت آنها را که به عنوان حج و طواف انجام مى‏دادند بگیرد و شهر مکه و مراسم حج را از آلودگى به شرک و بت پرستى پاک سازد و اساسا مشرکین جزیرة العرب و کسانى که با پیغمبر پیمانى ندارند تکلیف خود را از آن تاریخ تا چهار ماه دیگر براى انتخاب مذهب حق و پذیرفتن حکومت اسلام روشن کنند... (23)
رسول خدا(ص)ابو بکر را با گروهى که برخى شماره آنها را تا سیصد نفر نوشته‏اند،مأمور کرد به حج برود و آیات مزبور را در اجتماعات حاجیان بر مردم قرائت کند.
ابو بکر براى انجام مأموریت خود حرکت کرد ولى پس از رفتن آنها چیزى نگذشت که جبرئیل بر پیغمبر نازل شد و این فرمان را از جانب خداى تعالى در مورد ابلاغ آیات برائت به آن حضرت ابلاغ نمود که خدا مى‏فرماید:
«لا یؤدى عنک الا أنت أو رجل منک».
[این آیات را کسى از سوى تو جز خودت یا مردى که از تو باشد شخص دیگرى نباید ابلاغ کند !]
رسول خدا(ص)به دنبال نزول این فرمان على(ع)را طلبید و به او دستور داد بر شتر مخصوص خود سوار شود و به دنبال ابو بکر برود و آیات را از او بگیرد و این مأموریت مهم و خطرناک را خود او انجام دهد.
على(ع)با چند تن که از آن جمله جابر بن عبد الله بود به دنبال ابو بکر حرکت کرد و به اختلاف نقل در«ذى الحلیفه»یا در«روحاء»و یا در«جحفه»به او رسید و آیات رااز او گرفت تا به مکه ببرد و آنها را که به عنوان قطعنامه‏اى از طرف پیغمبر اسلام براى مشرکان و کافران بود بر حاجیان ابلاغ کند.در اینجا روایات از طریق شیعه و اهل سنت به اختلاف نقل شده و در بسیارى از روایات که از اهل سنت نیز روایت شده و سیوطى در کتاب در المنثور و دیگران در کتابهاى خود نقل کرده‏اند این گونه است که على(ع)به ابو بکر فرمود:
پیغمبر تو را مخیر ساخته که همراه من به مکه بیایى و یا از همین نقطه به سوى مدینه بازگردى ولى ابو بکر که ترسیده بود مبادا در مذمت او آیه‏اى نازل شده باشد ترجیح داد به مدینه باز گردد و چون به شهر رسید با کمال ناراحتى به نزد رسول خدا(ص)رفته و گفت:
آیا درباره من چیزى بر تو نازل شده(که مرا از این مأموریت معزول و على(ع)را به جاى من منصوب داشتى)؟
فرمود:نه،بلکه جبرئیل به نزد من آمد و به من گفت:خداى تعالى فرموده این آیات را نباید کسى از سوى تو جز خودت یا کسى که از تو باشد ابلاغ کند!ابو بکر که این سخن را شنید نگرانیش برطرف شد.
و در پاره‏اى از روایات اهل سنت آمده که ابو بکر به عنوان امارت حج در آن سال به حج رفت و على(ع)نیز به همراه او براى ابلاغ آیات برائت و سایر دستوراتى که مأمور به ابلاغ آنها بود برفت.ولى نقل اول از جهاتى که برخى از آنها در ذیل مى‏آید معتبرتر و به صحت نزدیکتر است که بر اهل فن و تحقیق پوشیده نیست.
مطلب دیگرى که روایات این داستان به دست مى‏آید آن است که امیر المؤمنین(ع)علاوه بر ابلاغ آیات برائت مأمور به ابلاغ چند دستور دیگر نیز شده بود که در آیات برائت نبود،چنانکه در روایتى از آن حضرت نقل شده که فرمود:
من مأمور به ابلاغ چهار چیز شده بودم:
1.کسى جز افراد با ایمان نباید داخل کعبه شود.
2.کسى حق ندارد با بدن برهنه طواف کند.
3.از این به بعد هیچ مشرکى حق ندارد به مسجد الحرام وارد شود..هر کس با رسول خدا(ص)عهد و پیمانى دارد تا پایان مدت،عهد و پیمانش محترم و پابرجاست و هر کس پیمانى و عهدى ندارد چهار ماه مهلت دارد تا تکلیف خود را روشن کند.
در حدیث دیگرى است که این مواد را پیش از قرائت آیات برائت ابلاغ مى‏کرد و سپس آیات برائت را بر آنها مى‏خواند.
و بدین ترتیب معلوم مى‏شود که دایره مأموریت على(ع)وسیعتر از ابلاغ خصوص آیات برائت بود،زیرا از موضوع داخل نشدن افراد بى‏ایمان در کعبه و جلوگیرى از طواف کردن با بدن برهنه،در آیات برائت ذکرى نشده بود گذشته از آنکه در خود روایت بالا و وحى الهى که درباره مأموریت مزبور فرموده بود:«لا یؤدى عنک الا انت أو رجل منک»این مأموریت مقید به ابلاغ آیات برائت بالخصوص نشده و نامى از مأموریت خاصى به میان نیامده است،و به هر صورت یکى دیگر از دلایل قطعى و مسلم خلافت بلافصل على(ع)بدین ترتیب در کتابهاى اهل سنت و جماعت آمده و بدان اعتراف کرده‏اند،اگر چه وقتى در برابر استدلال دانشمندان بزرگوار شیعه به این حدیث قرار گرفته و نتوانسته‏اند آن را انکار کنند در صدد تأویل و توجیه بر آمده و سخنانى دور از انصاف و عدالت گفته‏اند،که نقل آنها و تحقیق بیشتر در این باره از وضع تدوین این کتاب خارج است و خواننده محترم باید براى اطلاع بیشتر به کتابهاى کلامى و استدلالى که درباره امامت نوشته شده و یا به تفاسیر شیعه در ذیل آیات برائت مراجعه کند . (24)
و به هر صورت على(ع)به دنبال انجام مأموریت به مکه آمد و آنچه را مأمور به ابلاغ آن شده بود با کمال شجاعت و ایمان و با صدایى رسا و محکم در اجتماعات مکه و منى به مردم ابلاغ کرد و با تمام خطرهایى که ابلاغ این مأموریت براى او داشت در میان نگاههاى تند و خشم آلود و چهره‏هاى غضبناک مشرکین مأموریت خود را با شمشیر برهنه‏اى که در دست داشت به مردم ابلاغ نمود.

- پینوشتها -

23.براى اطلاع کافى از مضمون کامل آیات مزبور لازم است آیات اول سوره برائت را بدقت مطالعه و به تفسیر و شرح آنها مراجعه کرد.
24.و شاید با مراجعه به کتاب تفسیر المیزان،ج 9،صص 165 به بعد و دقت در ایرادها و پاسخها از مراجعه به کتابهاى دیگر بى‏نیاز شوید.

نوشتن دیدگاه