خانواده

حال با توجه به بحث هایی که شد برگردید به آیه ای که ابتدای بحث مطرح شد. فرمود : ای انسان ها اگر سیر و مسیرتان آن باشد که عمل صالح شرعی جز زندگیتان قرار گرفت به حیاتی طیب و پاک یعنی حیاتی که از هر گونه نقص فکری و صفت عملی مبرا است ، نایل می شوید و در این مسیر هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست، و در راستای ادامه چنین زندگی ، همه اعمالتان به عالی ترین شکل ممکن پذیرفته می شود.
در نگاه فوق نظر زن و مرد را به سوی هدفی فوق اهداف عادی و سطحی زندگی می اندازد و همان طور که عرفاً می گویند انسان ها بر اساس آرزوهایشان ارزیابی می شوند اسلام با داشتن آرزویی چنین بزرگ انسانها را دعوت به بزرگی هایی فوق بزرگی های اهل دنیا می کند.
اگر آرزوهای انسان پست شد انسان هم پست می شود هر چند استعداد متعالی شدن داشته باشد و اگر آرزوهایش متعالی شد این انسان متعالی است هر چند با تلاش به آن آرزوها برسد وقتی متوجه باشیم ارزش هر موجودی به عظمت اهدافی است که آن موجود استعداد رسیدن به آن اهداف را داشته باشد متوجه می شویم وسعت انسان با داشتن دست یابی به حیات طیب تا کجا است. بعضی از اهداف هر چند بزرگ باشد، برای بعضی موجودات غیر قابل دسترس است مثلا تفکر عمیق برای حیوان قابل حصول نیست چون استعداد آن را ندارد ، اما اگر موجودی استعداد رسیدن به اهدافی را داشته باشد به این معنی نیست که به راحتی و بدون تلاش به آن ها دست می یابد، باید برای رسیدن به اهداف متعالی از میل های بگذرد و از محدودیت ها خود را آزاد کند تا زمینه رسیدن به اهداف عالیه در او شکل بگیرد. مثل قرب الی الله که زمینه و استعداد آن برای همه انسانها است ولی همه انسان ها به آن مقام به طور طبیعی و بدون تلاش خاص نمی رسند، هرچند آن هدف برای همه رسیدنی است انسان بر این اساس که می تواند به حیات طیب برسد عالی تر از حیوان است ولی تا وقتی نرسیده است فرقی با حیوان نمی کند. پس از یک جهت هر موجودی بر اساس هدفی که استعداد یافتن آن را دارد ارزیابی می شود به این معنی که این موجود می تواند متعالی باشد. هیچ وقت نمی گویند که یک حیوان می تواند متفکر باشد ولی می گویند انسان می تواند متفکر باشد حالا اگر انسان می تواند به حیات طیب برسد به عنوان یک ملاک می توان او را به عنوان مخلوقی بزرگ ارزیابی کرد ولی از جهت دیگر هر کس به این هدف برسد متعالی است نه هر کس که فقط در حد استعداد رسیدن به آن هدف متوقف باشد. در آیه مورد بحث می فرماید رسیدن به حیات طیب ، زن ومرد ندارد یعنی چون ملاک ارزیابی انسان حیات طیب است و چون زن و مرد هر دو امکان رسیدن به این هدف را دارند پس در دیدگاه اسلام زن و مرد هر دو در یک کمال بالقوه با هم برابرند، یعنی هر دو می توانند به این حیات طیب برسند. اما وقتی رسیدند از نظر کمال فرقی با همدیگر ندارند ولی این بدین معنی نیست که آن دو در هر حال با هر خصوصیت ، ارزش مساوی دارند! این چیزی است که روح اومانیستی و پیروان فمینیسم بر آن تاکید دارد قرآن برای آنکه انسانها گرفتار چنین مهلکه ای نشوند موضوع «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ » (64) را به میان می آورد تا روشن کند نه تنها هر زنی با هر مردی از نظر ارزش مساوی نیست، که هر مردی با هر مردی مساوی نیست بلکه ارزش همه به اندازه تقوایی است که دارند و اگر از این موضوع غفلت شود انواع ارزش گذاری های من در آوردی به میان می آید و مردم را مشغول خود می کند و از اصل کمال غفلت می شود.
حرف این بود که برای رسیدن به حیات طیب امکانات مشابهی در اختیار زن و مرد گذاشته اند و هدایت قرآن برای رساندن انسان ها به آن کمال است قرآن آمده است تا ما را به سوی حیات طیب هدایت کند. قرآن نیامده بگوید آیا مساوی هستیم یا نیستیم چون درد ما این نیست باید دید چطور دردمان را درمان کنیم. از آن طرف نگاه کنیم به جامعه ای که چون نتوانسته است در فرهنگ خود این مسئله را درست حل کند با چه مصیبت هایی روبه روست پس اگر سوال شود آیا برای رسیدن به حیات طیب زن و مرد دارای استعداد مساوی هستند و امکانات مشابهی در اختیارشان گذاشته اند؟ جواب مثبت است منتها باید متوجه بود که هر کدام اگر در مسیری که باید سیر کنند قرار گیرند و استعدادهای خود را به کار اندازند به آن هدف متعالی که برای هر دو یکسان است می رسند. باید به این نکته نیز توجه کرد که زن و مرد از یک جهت دارای ابعاد ثابت و یکسانی هستند که هر دو باید آن را رشد دهند در همین راستا بعضی از احکام الهی به صورت کلی برای زن و مرد یکسان است و به بعد انسانی و ثابت و مشترک بین آن دو نظر دارد. مثل این که زن و مرد هر دو باید نماز صبح را دو رکعت بخوانند. ولی از جهت دیگر هر کدام برای رسیدن به حیات طیب استعدادهای مخصوص به خود را دارند که پیرو آن استعدادها وظایفی مخصوص به خود را دارند انسانی که بدنش زن است اگر خواست به حیات طیب برسد باید ابعاد مخصوص زن بودنش را بشناسد و رشد دهد، مردی هم که خواست به حیات طیب برسد باید دو کار انجام دهد یک کار مربوط به انسانیت مشترک بین زن ومرد است و یک کار وظایف مخصوص به مرد بودن است. حال اگر آن وظایفی که مخصوص به مرد بودن است درست انجام نداده و به قرب الهی که مقصد و مقصود همه انسان ها است نایل نمی شود. خداوند ولی مطلق است و قرآن در این رابطه می فرماید:« فالله هو الولی » آن ولی مطلق هستی برای این که ما را به ولایت و قرب برساند تا از همه ی آفات و خطرات راه آسوده شویم برنامه به ما داده است تا طبق آن وظیفه خود را بشناسیم و بدان عمل کنیم. اگر راه نوبت و امامت بسته است و مخصوص ذوات خاص است، راه ولایت بسته نیست همه می توانند «ولی الله» شوند، اگر کسی عقب افتاد مشکل مربوط به خودش است. خداوند جهانی آفریده و زمیته هایی فراهم کرده است که همه به آن نقطه انتهایی کمال یعنی « ولی الله» شدن نایل شوند ، و به ما خبر می دهد کسی که به مقام ولی الله رسید همه ی غم ها و حزن ها که برای انسان های معمولی هست زیر پایش قرار می گیرد چون هر غم و حزنی ریشه در محرومیت از مقصد و مقصود دارد کسی که به مقام انس با خداوند رسیده به همه مطلوب های خود نایل شده است. خدایی که ولی عالم هستی است و به حکم ربوبیتش می خواهد انسان ها همگی ولی الله شوند و به عالی ترین مقصد دست یابند، برای آنها برنامه ای تعیین فرموده و وظایفی قرار داده است وظایف الله دریچه هایی هستند که ولی هستی جلو آنها باز کرده است تا بتوانند به قرب او برسند. حال بعضی از این دریچه ها فرائض اند و نمی شود در انجام آنها کوتاه آمد و بعضی نوافل اند و رخصت انجام ندادنش را داده اند رسول خدا در حدیث قدسی می فرماید :« ان الله تعالی یقول : لا یزال عبدی یتقرب الی بالنوافل مخلصا لی حتی احبه فاذا احببته کنت سمعه الذی یسمع به و بصره الذی یبصر به و یده التی یبطش بها ان سالنی اعطیته و ان استعاذنی اعذته » (65)
خدای تعالی می فرماید : همیشه بنده ی من به وسیله نوافل به من نزدیک می شود در صورتی که کاملاً به من اخلاص دارد تا این که او را دوست دارم، پس هر گاه او را دوست داشتم گوش او می شوم که بدان می شنود و چشم او می شوم که بدان می بیند و دست او می شوم که بدان می گيرد اگر از من چیزی بخواهد به او می دهم و اگر به من پناه آورد پناهش می دهم.
در جای دیگر رسول خدا می فرماید :« قال الله تبارک و تعالی.... و ما یتقرب الی عبدی بمثل اداء ما افترضت علیه و لا یزال عبدی یبتهل الی حتی احبه و من احبه و من احببته کنت له سمعا و بصرا و یدا و موئلا ان دعانی اجبته و ان سالنی اعطیته »(66)
خداوند می فرماید :... بندگان من آن طور که با اداء واجبات می توانند خود را نزدیک کنند، از هیچ طریقه ی دیگر نمی توانند. بنده ی من همواره به طرف من تضرع و زاری می کند تا آن گاه که او را دوست می دارم ، و هر کس را دوست گرفتم گوش و چشم و دست او خواهم شد، هر گاه مرا بخواند او را اجابت می کنم و اگر از من چیزی بخواهد به او می دهم.
یعنی انسان از طریق انجام فرائض و نوافل دیگر خودی برایش نمی ماند خدا به جای مشاعر او قرار می گیرد، تمام وجودش غرق او می شود و مظهر بصیرت خداوند می گردد. و در واقع خداوند چشم او را در تصرف خود در می آورد ، الهی می بیند و الهی می شنود ، دیگر شیطانی نمی بیند.
پس وظیفه های که خداوند برای ما تعیین فرموده نقش بسیار مهمی در زندگی ما می توانند بازی کنند و دریچه ی رسیدن به مقصداند، اینجاست که ملاحظه می کنید عشق به وظیفه مربوط به کسی است که نمی خواهد در دنیا بپوسد و قرب الهی را مقصد و مقصود خود قرار داده است و این دیگر زن و مرد ندارد.

 - پینوشتها -

 64-سوره حجرات ، آیه 13.
65-رشاد القلوب الی الصواب ، ج 1 ، ص 91 .
66-بحار انوار ،ج67،ص17

نوشتن دیدگاه