شکي نيست که روشني ادب و فرهنگ شخص، نشانه ي روشني شرح حال و يا مبهم بودن آنست، ولى روزگارى بر ما گذشت با همه كوششى كه درباره شرح حال اين مرد بزرگ نموديم جز همين مختصرى كه ذكر كرديم نيافتيم!!
نمى دانيم مجموعه نوشته ها و خطبه ها و ديوان شعرى چه شده؟ بى شك در دل تاريخ مدفون گرديده و از انها جز كه ذكر مى كنيم به ما نرسيد است:
" مجدالدين محمد ابن جميل " به جد " ابن واصل " ياد شده نوشت كه اگراين خدمتگذار بخواهد شكر نعمت هاى تاج الدين را بجا آورده، چنانكه شايسته است نمى تواند از عهده شكرش بدر آيد، و اگر بخواهد متعرض توصيف دوستى پرارج و اخلاق حميده و الفاظ شيرينش بشنود، از بيان آن عاجز است، با اينحال وظيفه خود مى داند كه يكى از هزار آنرا با عرض معذرت بشمرد: " اوقصد خانه ما كرد و با اين كار منزلتم را بالا برد، اى جانم فدايش باد، هيچ گاه پيش از اين چشم جهان نديده بود كه دريائى در سبوئى بگنجد.
بخدا سوگند او از درياى بزرگى است كه آبش گوارا و نسيمش در جريان است، سالكان آن از خطرش در امان و از گوهرهايش بهرمندند و عجائب آن را مى بيند و اگر چه تو در اين مقام همانند كسى هستى كه " ابن قلانس " درباره اش گفته است: " سر انگشتان دست راستش را ببوس و بگو: يكدريا سلام بر تو باد، در تشبيه آن به دريا غلطكردم، خدايا مرا بيامرز ".
خداوند اين سايه گسترده و اين عظمت ريشه داررا افزون تر كند، و روزگار را در خدمت خدمتگزاران او و دوستانش در آردو با بر آورده ساختن آروزهايشان وسيله او با لطف و كرمش بهرمندشان فرمايد.
اين تنها نامه برادرانه اى است كه از مجد الدين ابن جميل بدست ما رسيده و از آن آگاه شده ايم.
 البته او نامه ديگرى در مورد توليت تدريس مدرسه امام ابو حنيفه كه در كنار قبرش قرار دارد نوشته است.او اين نامه را هنگامى كه كاتب وزارت دارائى بوده در سال 604 ه درباره ضياء الدين احمد بن مسعود تركستانى حنفى " مرقوم فرموده كه متن آن چنين است: " بنام خداوند بخشنده بخشايشگر، سپاس مخصوص خدائى است كه با انواع نيكى ها و كرم شناخته شده و موصوف به نيكى ها و نعمت هاى گوناگون است.در بزرگى وعظمت و جاوانگى تنها است.گائى كه خانه گرامى را "بنايش محكم و شرفش بيشتر باد" به محل با عظمت و شرافت اختصاص داد و شرف بيت عتيق و بيت هاشم را يكجا به آن عنايت فرمود.
خدائى كه اين ايام نورانى و درخشان و دولت نيرومند پيروز را گردن بند افتخار براى آن قرار داد "تا زمانى كه پرده صبح كنار مى رود و حقيقت به آسانى آشكار مى شود پاينده باد".
اورا چنان سنتايش مى كنم كه اعتراف دارم حقيقت حمدش را نمى توانم انجام داد و با همه كوششى كه دارم جز قطره اى از درياى بيكران ستايشش را نتوانم آورد، گواهى مى دهم كه معبودى جز خداى يكتا نيست، در صورتى كه او از گواهى بنده اش بى نياز است، و گواهى مى دهم كه محمد بنده و پيامبر اوست كه طبق فرمانش سخن گفته و حقيقت را براى مردم بيان كرده است.درود خدا بر او و بر آباء و اولادش باد.
و بعد چون دانشمند بزگوار، عاليمقدار، ضياء الدين، شمس الاسلام، رضى الدوله، عز الشريعه، علم هدايت، رئيس فريقين، تاج الملك، فخر العلماء احمد ابن مسعود تركستانى "خداوند بر درجاتش بيافزايد" از لحاظخانواگى ريشه دار ترين فرد مذهبى و علوم اسلامى را به زيور اخلاق فاضله آراسته است و ظاهر و باطن، خلوت تش يكسان است و دست و زبانش شهادت بر امامتش مى دهند و از عفت و پاك دامنيش امتحان به عمل آمده است و رفاتش بر اساس اخلاص و ميانه روى است از اين رو تصميم گرفته شد به عنوان احسان به او امور مربوط به تدريس و اداره مدرسه كنار قبر ابو حنيفه به او واگذار گردد و تمام موقوفات مربوطه از يازدهم ذى القعده سال 604 ه ببعد به او سپرده شود.
اورا پرهيز گارى از خداوند متعال امر ى كند كه آن از پاكترين عوامل تقرب اولياء و ثمر بخش خدامات صلحاء است وروشنترين چيزى است كه ارباب ولايات نياز به آنرا درك كرده اند و بهترين دليل براى راههاى شايسته است و كسى كه داراى چنين صفتى باشد در كارها ثابت قدم و بر همه كس برترى خواهد داشت چنانكه قرآن مجيد مى گويد: " ان اكرمكم عند الله اتقيكم ان الله عليم خبير:
قطعا گرامى ترين شما پيش خدا پرهيزگار ترين شما است كه خدا دانا و آگاه است "
و اينكه به بهترين وجه و عاليترين شرائط و ضوابط تدريس كند و در اين راه بهترين و روشنترين راه را برگزيدن و قرائت قرآن را طبق رسمى كه در ختم ها است درهر صبح و شام بر آن مقدم دارد و به دنبال آن درود بر محمد و آل و خلفاء راشدين بفرستد و نسبت به مقام مقدس الناصر لدين الله "همواره مظفر و پيروز باد" دعا نمايد.
و از مسائل اعتقاد آنهائى را تدريس كندكه از شبهات بدور و براى تحكيم مبانى مبهبى مفيد است و به دنبال آن مسائل فرعى و مشكلاتى مذهبى را كه براى همگان نافع است و مورد بررسى قرار دهد و از مسائل خلافيه آنها را كه مايه يكپارچگى و همبستگى پيروان مذاهب است و موجب اختلاف و شقاق نمى شود تدريس نمايد و در جميع حالات خدا را در نظر داشته و تنها ازاو در آشكار و نهان بترسد.
و در برابر اين مت بزرگ از محصول موقوفات چنانكه براى عبد اللطيف ابن كيال بوده: در هر ماه سى قفيز گندم، و ده دينار دريافت دارد و نمازش رادر مسجد جامع قصر شريف در ناحيه مربوط به اصحاب ابو حنيفه به جماعت بخواند و موقوفات را در مصارف مقره اش صرف نمايد و بداند كه در برابر آن در پيشگاه خدا مسئول است.
و بايد در آباد نگاهداشتن موقوفات و استخدام افراد دلسوز و نيكو كار براى حفظ و آبادى آن كوشا باشد تا كارها روى حساب بگردد و اموال محفوظ بماند و بايد هر چه زودتر در تعمير ساختمان قبر ابو حنيفه و مدرسه اش و اصلاح فرش ها و چراغ ها و گرفتن خدامتكاران و وادار كردن شاگردان به درس خواندن و حفظ كتب كتابخانه و تميز نگاهداشتن آن اقدام نمايد.
و كسى ندارد جزبعنوان امانت و سپردن گرو كتاب ها را از كتابخانه بيرون ببرد، و بايد اين موهبت بزرگ را شكر بگذاردو انشاء الله در بكار بستن آنچه كه در اين نامه است كوتاهى ننمايد.
و اين نامه در 23 ذى القعده سال 604 ه نوشته شده و خدا ما را كافى است و اوبهترين وكيل است و درود بر پيامبر مامحمد و آل طاهرينش باد.

نوشتن دیدگاه