«نعمان بن ثابت‏بن زوطى‏» معروف به «ابوحنيفه‏» (80 150ه. ق.) پيشواى فرقه ‏ى حنفى كه از نظر زمانى معاصر با امام‏ صادق(ع) بود، درباره‏ى عظمت امام صادق(ع) اظهارات و اعتراف ات‏خوبى دارد. از جمله درباره‏ى آن حضرت گفت:
«مارايت افقه من جعفربن محمد و انه اعلم الامه‏»
من فقيه ‏تر و داناتر از جعفربن محمد نديده ‏ام. او داناترين فرداين امت است. (1)
در زمان امام صادق(ع) منصور دوانقى، خليفه‏ى مقتدر عباسى، قدرت‏ سياسى را در اختيار داشت، او همواره از مجد وعظمت ‏بنى ‏على وبنى‏ فاطمه به ويژه امام صادق(ع) رنج مى ‏برد و براى رهايى از اين ‏رنج گاهى ابوحنيفه راتحريك مى‏كرد كه در برابر امام صادق(ع)بايستد; منصور عباسى او را به عنوان مهم‏ترين دانشوران عصرتكريم مى‏كرد تا شايد بتواند بر مجد و عظمت علمى امام جعفر بن‏ محمد(ع) فائق آيد.
در اين رابطه خود ابوحنيفه نقل مى ‏كند و مى‏گويد:
«روزى منصور دوانقى كسى را نزد من فرستاد و گفت: اى ابوحنيفه!مردم شيفته‏ ى جعفربن محمد شده ‏اند، او در بين مردم از پايگاه ‏اجتماعى وسيعى بهره ‏مند است، تو براى اين كه پايگاه جعفربن محمد را خنثى كنى و در ديد مردم از عظمت او به خصوص از عظمت علمى ‏او بكاهى، چند مساله‏ ى پيچيده و غامض را آماده كن و در وقت‏ مناسب از او بپرس تا بلكه با ناتوان شدن جعفربن محمد از پاسخ‏ گويى، او را تحقير نمايى و ديگر، مردم شيفته‏ى او نباشند و از او فاصله بگيرند.
در همين رابطه من چهل مساله‏ ى مشكل را آماده كردم و در يكى از روزها كه منصور در «حيره‏» بود و مرا طلبيد، به حضورش رسيدم.همين كه وارد شدم، ديدم جعفربن محمد در سمت راستش نشسته است،وقتى كه چشمم به آن حضرت افتاد، آن چنان تحت تاثير ابهت و عظمت او قرار گرفتم كه از توصيف آن عاجزم. با ديدن منصورخليفه‏ ى عباسى آن ابهت‏به من دست نداد، در حالى كه منصور خليفه‏ است و خليفه به جهت اين كه قدرت سياسى در اختيارش ست ‏بايد ابهت ‏داشته باشد. سلام گفتم و اجازه خواستم تا دركنارشان بنشينم;خليفه با اشاره اجازه داد و در كنارشان نشستم. آن گاه منصورعباسى به جعفربن محمد نگاه كرد و گفت:
ابو عبدالله! ايشان ابوحنيفه هستند.
او پاسخ داد: بلى، او را مى‏شناسم. سپس منصور به من نگاهى كرد وگفت: ابوحنيفه! اگر سوالى دارى از ابوعبدالله، جعفربن محمدبپرس و با او در ميان بگذار. من گفتم: بسيار خوب. فرصت راغنيمت‏شمردم و چهل مساله‏اى را كه از پيش آماده كرده بودم، يكى ‏پس از ديگرى با آن حضرت درميان گذاشتم. بعد از بيان‏ هرمساله‏ اى، امام صادق(ع) در پاسخ آن بيان مى‏ فرمود:
عقيده‏ ى شما در اين باره چنين و چنان است، عقيده‏ى علماى مدينه ‏در اين مساله اين چنين ا ست و عقيده ى ماهم اين است.
در برخى از مسائل آن حضرت با نظر ما موافق بود و در برخى هم بانظر علماى مدينه موافق بود و گاهى هم با هردو نظر مخالفت مى‏كردو خودش نظر سومى را انتخاب مى‏كرد و بيان مى‏داشت.
من تمامى چهل سؤال مشكلى را كه برگزيده بودم يكى پس از ديگرى‏ با او در ميان گذاشتم و جعفربن محمد هم بدين گونه‏ اى كه بيان شدبه جملگى آن‏ها، با متانت تمام و با تسلط خاصى كه داشت پاسخ‏ گفت.»
سپس ابوحنيفه بيان داشت:
«ان اعلم الناس اعلمهم باختلاف الناس‏»
«همانا دانشمندترين مردم كسى است كه به آراء و نظريه‏هاى مختلف‏دانشوران در مسائل علمى احاطه و تسلط داشته باشد.» و چون‏جعفربن محمد اين احاطه را دارد، بنابراين او داناترين فرداست.» (2)
همو درباره‏ى عظمت علمى امام صادق(ع) بيان داشت:
«لولا جعفربن محمد ما علم الناس مناسك حجهم.» (3)
اگر جعفربن محمد نبود، مردم احكام و مناسك حجشان رانمى ‏دانستند.

- پاورقی -

 1- شمس الدين ذهبى، سيراعلام النبلاء، ج‏6، ص‏257; تاريخ‏الكبير، ج 2، ص‏199 و 198، ح‏2183.
2- سيراعلام النبلاء، ج‏6، ص 258; بحارالانوار، ج‏47، ص‏217.
3- شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج 2، ص‏519، طبع قم، نشراسلامى.

نوشتن دیدگاه