با توجه به آيات قرآن كريم منشاء و سرچشمه اصلى مجادله به باطل مى تواند موارد زير باشد كه عبارتند از:
1. پايمال نمودن حقّ و اثبات باطل
و يجادل الّذين كفروا بالباطل ليدحضوا به الحقّ و اتّخذوا آياتى و ما اءنذروا هزوا(53)
و كافران با سخنان بيهوده و باطل مى خواهند با شيوه جدل ، حق را پايمال سازند و آيات مرا و آنچه را كه براى انذارشان آمد، به استهزاء گرفتند.
و جادلوا بالباطل ليدحضوا به الحقّ فاءخذتهم فكيف كان عقاب (54)
و با سخن بيهوده و باطل مجادله كردند تا حق را پايمال سازند سپس ما آنها را به كيفر كفر گرفتيم و چه سخت عقوبت نموديم .
2. نداشتن دليل و برهان
إ نّ الّذين يجادلون فى آيات اللّه بغير سلطان اءتاهم إ ن فى صدورهم إ لّا كبر ما هم ببالغيه فاستعذ باللّه إ نّه هو السّميع البصير(55)
آنان كه در آيات خدا بى هيچ حجت و برهانى راه انكار و جدل را پيمودند، جز تكبر و نخوت چيزى در دل ندارند كه به آرزوى نفسانى هم نخواهند رسيد. پس تو (از شرّ آن ها) به خداوند پناه ببر كه او شنوا و بيناست .
3. جهالت
جهالت يكى از عوامل مجادله به باطل است .
لخلق السّماوات و الاءرض اءكبر من خلق النّاس و لكنّ اءكثر النّاس لا يعلمون (56)
البته خلقت آسمان ها و زمين بزرگ تر از آفرينش بشر است وليكن بيشتر مردم نمى دانند.
در حالى كه در آيات ديگر مسئله ((كبر)) مطرح شده بود. اين دو رابطه نزديكى با هم دارند؛ چرا كه سرچشمه كبر، جهل و نادانى و نيز عدم شناخت قدر خود با مقدار علم و دانايى خويشتن است .(57)
و من النّاس من يجادل فى اللّه بغير علم و يتّبع كلّ شيطان مريد(58)
و برخى از مردم از روى جهل و نادانى در كار خداوند جدل مى كنند و از هر شيطان گمراه كننده اى پيروى مى كنند.
و من النّاس من يجادل فى اللّه بغير علم و لا هدى و لا كتاب منير(59)
و برخى از مردم از روى جهل و گمراهى و بدون هيچ كتاب و حجت روشن ، در امر الهى به جدال مى پردازند.
4. پيروى از وسوسه هاى شيطانى
...إ نّ الشّياطين ليوحون إ لى اءوليائهم ليجادلوكم و إ ن اءطعتموهم إ نّكم لمشركون (60)
و همانا شياطين ، دوستان خود را سخت وسوسه مى كنند تا با شما به مجادله برخيزند و اگر از آنها پيروى كنيد همانا شما مشرك خواهيد شد.
5. عناد با حق و اصرار بر باطل
و يعلم الّذين يجادلون فى آياتنا ما لهم من محيص (61)
و آنان كه در آيات ما راه جدل را مى پيماند بدانند كه براى آنها از قهر و عذاب ما هيچ مفرّ و نجاتى نيست .
يجادلونك فى الحقّ بعد ما تبيّن كاءنّما يساقون إ لى الموت و هم ينظرون (62)
آنان در حكم حق با تو مجادله كردند بعد از اين كه حق روشن و آشكار گرديد. گويى آنها را به سوى مرگ مى كشند و آنها به چشم مى بينند.
6. كبر و غرور
إ نّ الّذين يجادلون فى آيات اللّه بغير سلطان اءتاهم إ ن فى صدورهم إ لّا كبر ما هم ببالغيه فاستعذ باللّه إ نّه هو السّميع البصير(63)
آنان كه در آيات خدا بى هيچ حجت و برهانى راه انكار و جدل را پيمودند، جز تكبر و نخوت چيزى در دل ندارند كه به آرزوى نفسانى هم نخواهند رسيد. پس تو (از شرّ آن ها) به خداوند پناه ببر كه او شنوا و بيناست .

- پاورقی -

 53- كهف / 56.
54- مؤمن / 5.
55- همان / 56.
56- همان / 57.
57- تفسير نمونه ، آية اللّه مكارم شيرازى و همكاران ، ج 20، ص 137 و 138، چاپ پنجم ، دار الكتب الاسلامية ، قم ، 1367.
58- حج / 3.
59- همان / 8.
60- انعام / 121.
61- شورى / 35.
62- انفال / 6.
63- مؤمن / 56.

نوشتن دیدگاه