از نظر سند, آيا مى توان تفسير مورد بحث را به امام صادق(ع)منتسب دانست, يا خير؟ بى گمان, درحوزه پژوهشى شيعى, مطلبى را با احتمال و ترديد, نمى توان به ائمه(ع) منسوب كرد, بلكه حجت بودن روايت يا مطلب منسوب به ائمه در صورتى محرز خواهد بود كه سند آن استوار باش د و همه راويان سند شناخته شده و مورد اطمينان باشند. البته افزون برآنچه ياد شد, شرايط ديگرى نيز وجود دارد كه در جاى خود به شرح ازآنها سخن خواهيم گفت و گفته ماسينيون كه كاملاً بر حدس و تخمين استوار است, هيچ گونه اعتبار علمى ندارد. بنابراين, بايد به سراغ اب وعبدالرحمن سلّمى رفته و سند تفسير را از وى جويا شويم, زيرا او نخستين كسى است كه اين تفسير را گردآورى, مرتب و تدوين كرده و به نام تفسير امام صادق(ع)به حقايق التّفسير خود, ضميمه كرده است.
ابوعبدالرحمن سلّمى در مقدمه حقايق التّفسير مى نويسد:
(هيچ كس از ياران در راه فهم حقيقت قرآن تلاشى نمى ورزد, جز آيه هاى پراكنده اى كه[تفسير آنها]به ابوالعباس بن عطا نسبت داده شده و چند آيه كه از جعفربن محمد نقل شده است, آن هم بدون داشتن ترتيب خاص.)42
عبارت بالا, نشان دهنده اين حقيقت است كه سلّمى, واسطه هاى نقل و راويان سند تفسير امام صادق(ع) و تفسير ابن عطا را نمى شناخته, زيرا عبارت را به صيغه مجهول بيان كرده است.
اگر احتمال دهيم كه صيغه (ذكر) معلوم است و فاعل آن ابن عطاست, (يعنى بگوييم : وآياتى كه ابن عطا از امام صادق(ع)روايت كرده است)باز هم فاصله امام صادق(ع)تا ابن عطا و فاصله وى تا سلّمى مجهول است. بنابراين, از بيان سلّمى كه گردآورنده تفسير است, هيچ سندى براى آ ن به دست نمى آيد ونتيجه اى كه مى توان گرفت اين است كه تفسير يادشده, از نظر سند ضعيف بوده و دليلى بر درستى استناد آن به امام (ع)در دست نيست.

- پاورقی -

42. همان / 21.

نوشتن دیدگاه