تفسير منسوب به امام صادق(ع) داراى روايتهايى است كه در اصول و فروع, با باورهاى شيعه ناسازگارند.
شايان يادآورى است كه اين گونه روايتها, از نظر ساختار نيز با ديگر روايتها, تفاوتى آشكار دارند واين تفاوت با اندك درنگ به دست مى آيد. اينك برخى از اين روايتها را كه محدود و درخور شناسايى است, ياد مى كنيم:
الف. پس از ذكر تفسير آيات سوره حمد آمده است:
(قال جعفر: آمين اى قاصدين نحوك و أنت اكرم من أن تخيّب قاصداً.)52
آمين, يعنى قصد كنندگانيم به سوى تو و تو گرامى تر از آنى كه قصد كنندگان به سوى خود را مأيوس گردانى.
برآگاهان به مذهب اماميه پوشيده نيست كه كلمه(آمين)درآخرسوره فاتحه از ديدگاه اين مذهب, جايز نيست و فقيهان شيعه گفتن آن را سبب باطل شدن نماز مى دانند.53
اهل سنت نيز كه واژه (آمين) را پس از فاتحه در نماز مى گويند, بدون تشديد وبه معناى استجب(اجابت كن) مى دانند, چنانكه چگونگى قراءت و معناى آن, در كتابهاى فقهى اهل سنت, به شرح ياد شده است 54, حال آن كه دراين تفسير(آمين) به تشديد, خوانده شده كه به معناى قاصدين است.
ب. در تفسير آيه شريفه(اليوم اكملت لكم دينكم )(مائده/ 3)گويد:
(اليوم اشارة الى يوم بعث محمّد رسول اللّه (ص) ويوم رسالته.)55
كلمه يوم, به روز بعثت محمّد رسول خدا(ص)وروز رسالت آن حضرت, اشاره است.
ترديدى نيست كه مفسران شيعه, نزول آيه را در روز غديرخم مى دانند وكلمه (اليوم) را اشاره به آن روز مى دانند. مفسران اهل سنت در تفسير اين آيه, دو ديدگاه دارند: برخى آيه را به معنايى كه شيعه معتقد است تفسير كرده اند و بعضى ديگر (اليوم) را اشاره به روز عرفه در سفر حجّة الوداع مى دانند كه با توجه به روايات و زمان نزول آيه و شرايط جامعه اسلامى درآن روز, باطل است واحتمال صدور چنين مضمونى از امام صادق(ع) درست نيست.
ج. در تفسير آيه(نور)آمده است:
(عن جعفربن محمد الصّادق(ع)فى هذه الآية قال: نور السّموات بنور الكواكب والشّمس والقمر ونور الأرضين بنور البيّنات الاحمر و الأبيض والأصفر وغير ذلك ونور قلب المؤمن بنور الايمان والاسلام ونور الطّرق الى اللّه بنور ابى بكر و عمر و عثمان وعلى رضى اللّه عنهم. ف من اجل ذلك قال النّبيّ(ص)اصحابى كالنّجوم بايّهم اقتديتم اهتديتم.)56
از جعفر بن محمّد صادق روايت شده است كه در تفسير اين آيه گويد: نور آسمانها به نور ستاره ها و شمس و قمر است و نور زمينها به نور نشانه هاى سرخ, سفيد و زرد است و نور قلب مؤمن به نور ايمان واسلام است و نور راه به سوى خدا به نور ابى بكر وعمر و عثمان وعلى است ا زاين رو پيامبر فرمود: اصحاب من به مانند ستاره ها هستند به هريك كه اقتدا كنيد هدايت مى يابيد.
ونيز مى گويد:
(وقال أيضاً فى هذه الآية نور السّموات باربع: بجبرئيل وميكائيل و اسرافيل و عزرائيل عليهم السّلام و نور الأرض بأبى بكر و عمر وعثمان و على رضوان اللّه تعالى عليهم.)57
نور آسمان به چهارچيز است: به جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و عزرائيل و نور زمين به ابوبكر و عمر و عثمان وعلى (ر ض)است.)
در جعلى بودن اين دو روايت, كم ترين ترديدى, وجود ندارد.
قرار گرفتن نام على(ع) دركنار ديگر خلفا, آن هم به عنوان نور راه خدا يا نور زمين, جز اعتقاد به درستى خلافت آنان, معناى ديگرى ندارد و بى ترديد عقيده اى چنين, راه در سخن امام صادق(ع)ندارد و رواياتى ازاين دست, در عصر امويان و درجهت توجيه خلاف كاري ها, ساخته و پرداخته شده اند.

- پاورقی -

52. همان/ 23.
53. امام خمينى, توضيح المسائل, مسئله 1130.
54.ابن قدامه, مغنى, 1 / 527.
55.مجموعه آثار سلّمى, گردآورى نصراللّه پورجوادى, تفسير الصادق/ 28.
56. همان/ 45
57. همان.

نوشتن دیدگاه