از مجموع بحثهاى گذشته, نكته هاى زير به خوبى روشن مى شود:
1. از تفسير مورد بحث, تاكنون هيچ گونه سندى, در دست نيست, نه سلّمى براى آن سندى ذكر كرده است و نه احتمالات محققان فرانسوى در مورد سند تفسير, پذيرفتنى است.
2. ابوعبدالرحمن سلّمى نخستين گردآورنده تفسير, گرچه نوشته هاى بسيار دارد و در عرفان وآگاهى به مبانى تصوّف, از شهرت برخور دار است, ولى از سوى برخى نويسندگان به جعل حديث, متّهم شده است.
3. در متن تفسير, روايتهايى وجود دارد كه از نگاه ساختار واسلوب مى توانند صحيح باشند.
5. روايت هايى كه دلالت بر فضيلت رسول اكرم كنند, در متن تفسير وجود دارد, ولى روايتى كه از فضائل اهل بيت وائمه(ع) سخن گويد, به هيچ عنوان در تفسير وجود ندارد
6. روايتهاى كلامى همساز با جبر و روايتهاى فقهى و اعتقادى ناسازگار با تفكر شيعه درآن وجود دارد, ولى اين روايتها اندك هستند و نيز از نظر محتوايى و ساختارى, ساختگى بودن آنها به طور كامل محرز و مشخص است.
نگارنده براين باور است كه امكان صدور اين مجموعه تفسيرى از امام صادق(ع) دور به نظر نمى رسد و درعين حال, آثار جعل و تحريف درآن به خوبى نمايان است.
فرجام سخن
- بازدید: 1350