غضب حالتى از نفس است كه كارهاى معمولى يا غير منتظره آن را به وجود مى آورد و باعث مى شود كه عقل از حالت تعادل خود بيرون بيايد. انسان خشمناك راه درست را نمى شناسد و بر فكر و اراده خود تسلط ندارد و در نتيجه ، ذهن مختلط مى شود و اعضاى بدن براى خرابكارى و انتقام آماده مى گردد. چون خون هيجان پيدا مى كند و به سرعت به قلب مى رود و از آنجا در تمام رگها منتشر مى شود و به طرف بالاى بدن مى رود و صورت سرخ مى شود و رگهاى گردن باد مى كند و در سينه هيجان بوجود مى آيد و لبها و دندانها مى لرزد و در اين حالت است كه بدن براى انتقام برانگيخته مى شود. شاعر در اين باره مى گويد:
و لم ار فى الاعداء حين اختبرتهم         عدو العقل المرء اعدى من الغضب
يعنى در ميان دشمنان پس از امتحانى كه كردم ، دشمنى سر سخت تر از خشم نديدم .
مهمترين عوامل غضب وراثت و بيماريهاست ، چيزهايى كه زمينه آن را فراهم مى كند، بسيار است از جمله آنهاست مزاج عصبى و حالتهايى كه از خوردن غذاهاى تند به وجود مى آيد، همچنين محيط و تربيت تاءثير فراوانى در تشديد غضب دارد.
بعضى ها گفته اند كه عوامل تحريك كننده غضب ، عجب و مزاج و ستيزه جويى و حيله گرى و حرص در در جمع آورى مال و رسيدن به مقام است و همه اينها اخلاق ناپسنديده هستند و با وجود اين عوامل نمى توان از غضب رهايى يافت و بايد اين اوصاف را تبديل به ضد آنها كرد.
غضب عواقب زيانبار فراوانى دارد و از آن جمله بيماريهايى است كه نمى توان آنها را بى اهميت دانست مانند سل ريوى و سوء هاضمه و التهاب اعصاب و فشار خون و مانند آنها. گفته شده كه آدم خشمناك گاهى به مرحله اى مى رسد كه در او مرض سگ هار پيدا مى شود به طورى كه اگر كسى را گاز بزند منجر به فوت او مى گردد و اين نشان مى دهد كه در آب دهان شخص غضبناك سمى وجود دارد كه در ديگران هم اثر مى كند.
بنابراين ، غضب يك بيمارى روحى خطرناك است كه به صاحب آن آسيب مى رساند و گاهى ضرر آن به ديگران هم مى رسد و صاحب آن را به ارتكاب جرائم وادار مى كند.
حكما و فلاسفه و پزشكان و دانشمندان با انواع وسائل به معالجه اين بيمارى اقدام كرده اند به اين اميد كه بيمار شفا يابد ولى موفق نشده اند ولى دين اسلام آن را با آسانترين وجه معالجه كرده و جلو آن را گرفته است . همانگونه كه در حديث شريف آمده است .
پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: هرگاه يكى از شما از غضب بدى ديد، اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بايستد و اگر غضب فروكش نكرد با آب سرد وضو بگيرد و يا غسل كند چون آتش را چيزى جز آب خاموش نمى كند.(79)
امام صادق (عليه السلام ) فرمود: غضب ، كليد همه بديهاست .
و فرمود: غضب ، قلب حكيم را از بين مى برد.
و فرمود: هر كس به خشم خود مالك نباشد، به عقل خود مالك نيست .
و فرمود: اگر حكيم و بردبار نباشى خود را به بردبارى بزن . و در حديث ديگرى آمده : از نظر ياور حلم كفايت مى كند(80)
و فرمود: هر كس كه خشم او آشكار شود، حيله او آشكار مى شود و هر كس ‍ كه هوايش قوى باشد، احتياطش ضعيف مى گردد.(81)

- پاورقی -

 79- بحارالانوار و كشف الاخطار
80- اين چند حديث در كافى نقل شده است .
81- بحارالانوار

نوشتن دیدگاه