در زمينه روابط اجتماعي، توصيه‌هاي متعددي از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) رسيده است. ديدار با خويشان (صله رحم) يكي از آن‌هاست.

صله رحم مانند بسياري از دستورهاي اجتماعي داراي آثار و فوايدي است كه ربطي به جامعه ايماني و انسان‌هاي باايمان ندارد، بلكه از آثار وضعي صله رحم است؛ همانند اين‌كه دو لبه قيچي اگر روي هم قرار بگيرد، قطع مي‌كند هر كسي اين كار را بكند، همين نتيجه را خواهد ديد. البته اگر انسان‌هاي با ايمان به صله رحم پاي‌بند باشند، به دليل بهر‌مندي از خصايص ايماني، از آثار صله رحم بيشتر و بهتر بهره‌مند مي‌شوند.

1ـ آثار صله رحم
پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) در گفتاري، سه اثر از آثار نيكي و ديدار با خويشان را اين گونه بيان مي‌فرمايد: «نيكي و صله رحم، عمرها را طولاني و شهرها را آباد و اموال را فراوان مي‌كنند؛ هر چند كساني كه اين دو كار را انجام مي‌دهند از بدكاران باشند».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 614)

پيامبر گرامي در گفتاري  ديگر، در كنار نقش صله رحم در افزايش عمر، اثر ديگر آن را اين گونه بيان مي‌فرمايد: «صله رحم [پيوند با خويشان] عمر را افزايش مي‌دهد و از مرگ بد جلوگيري مي‌كند».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 1838)

در سخني ديگر، خوش خلقي و برخورد خوب با همسايه را در كنار صله رحم، مايه آباداني شهرها و افزايش عمرها دانسته است. در حديثي ديگر، پيامبر مي‌فرمايد: «صله رحم، بدبختي را به نيك بختي و سعادت تبديل مي‌كند».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 1869) 

محبوبيت در ميان خويشان از ديگر آثار و فوايد صله رحم است كه در سخني از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) بدان تصريح شده است: «پيوند با خويشان مايه فراواني مال و محبوبيت در ميان فاميل و تأخير در اجل [مرگ] است». (ر. ك: نهج الفصاحة، ح 2652)

پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) در سخني مي‌فرمايد: «پاداش هيچ اطاعتي سريع‌تر از پيوند با خويشان نيست و عقوبت و كيفر هيچ كار سريع‌تر از ستم و بريدن از خويشان [قطع رحم] نيست». (ر. ك: نهج الفصاحة، ح 2398)

2ـ مراتب صله رحم
صله رحم، مانند بسياري از كارهاي ديگر، داراي مراتبي است و اگر كسي موفق به انجام مرتبه‌اي از آن نشد، نبايد مراتب ديگر را رها كند. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) در حديثي مي‌فرمايد: «با خويشان خود نزديكي جوييد، اگر چه به وسيله سلام كردن باشد». (ر. ك: نهج الفصاحة، ح 1094)

گاهي سلام كردن نشانه پيوند با خويشان است و گاهي ياد كردن از آن‌ها. رسول گرامي(صلي الله عليه و آله) مي‌فرمايد: «با نزديكان خويش به وسيله زياد ياد كردن از آن‌ها ارتباط برقرار كن».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 3182) 

3ـ آثار قطع رحم
همان گونه كه محروميت از هر كار خيري پي‌آمدها و عوارض مخصوص به خود دارد، محروميت از صله رحم نيز عوارضي خواهد داشت. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) يكي از عوارض آن را اين گونه بيان فرموده است: «رحمت خدا بر مردمي كه در ميان آن‌ها كسي باشد كه از خويشان بريده است، فرود نمي‌آيد.» (ر. ك: نهج الفصاحة، ح 629) 

از اين سخن حضرت مي‌توان فهميد كه بين رحمت الهي با مهرباني و رحمت انسان‌ها به يكديگر، ارتباط وجود دارد و دست كم بخشي از رحمت الهي شامل كساني مي‌شود كه به صله رحم و پيوند با خويشان پاي‌بند هستند. در حديثي ديگر، پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) مي‌فرمايد: «خداوند آفريده‌ها را آفريد و چون از خلقت فارغ شد، خويشاوندي (رحم) برخاست. خدا فرمود: چيست؟ گفت: از قطع رشته خويش (قطع رحم) به تو پناه مي‌برم. خداوند فرمود: خوب، آيا راضي نيستي كه هر كه تو را پيوند دهد، با او پيوند گيرم و هر كه تو را ببرد، از او ببرم؟ گفت: آري. خداوند فرمود كه اين كار را خواهم كرد». (ر. ك: نهج الفصاحة، ح 696)

در گفتاري ديگر، پيامبر اسلام همين مطلب را اين گونه بيان فرموده است: «خويشاوندي (رحم) روز قيامت كنار ميزان (يكي از مواقف قيامت براي سنجش اعمال انسان‌ها) مي‌گويد: اي پروردگار من، هر كه مرا بريد، از او ببر و هر كس مرا پيوند داد، با او بپيوند».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 2267) 

صله رحم مانند همه فضايل اخلاقي آن‌گاه در اوج اثرگذاري است كه از حالت معامله و داد و ستد خارج شود و به صورت يك كرامت اخلاقي و بزرگواري روحي درآيد و آن، هنگامي است كه انسان حتي با كساني كه از او بريده‌اند، پيوند برقرار كند واز تلافي بپرهيزد. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) فرموده است: «با آن كه از تو بريده، پيوند برقرار كن و به آن كه تو را محروم ساخته ببخش و از آن كه به تو ستم كرده درگذر».(ر. ك: نهج الفصاحة، ح 1837)

برگرفته از كتاب: زيستن با پيامبر، مهدي رضايي، مركز پژوهش‌هاي اسلامي صدا و سيما

نوشتن دیدگاه