وَ ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الاَْرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّمواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمّا يُشْرِكُونَ

ترجمه :
67. و نشناختند خداوند را حق شناختن و در عظمت و كبريايى و قدرت و توانايى، و حال آنكه زمين به جميع آنچه در زمين و روى زمين است در قبضه قدرت اوست روز قيامت و آسمان‌ها پيچيده به يد راست اوست. منزّه است خداوند و بالاتر است از آنچه شريك براى او قرار مى‌دهند[1] .
   
تفسير :
]گمراهى تمام فرق به جز اهل ايمان[
(وَ ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ) تمام فرق عالم آن اندازه‌اى كه واجب و لازم و در تحت قدرت آن‌هاست كه بايد معرفت به جلال و عظمت خدا را بشناسند، نشناختند غير از اهل ايمان به بركات و بيانات ائمه اطهار :، اما طبيعى كه منكر اصل وجود حق است و اما حكماى قبل از اسلام كه خدا را العياذ بالله علت تامه مى‌دانند و يك معلول بيشتر بر او قائل نيستند كه عقل اول مى‌گويند و اين علت و معلول انفكاك از يكديگر ندارند و قدرت و اختيار از براى او قائل نيستند، و اما مشركين كه براى او شريك قرار دادند از ملائكه و انبيا و جن و اصنام و گاو و گوساله و غير اين‌ها، و اما كفار مثل يهود و نصارا و ساير فِرَق كفار او را جسم مى‌دانند و العياذ ]بالله[ نسبت جهل و عجز به او مى‌دهند و براى او فرزند از بنات و بنين قائل هستند، و اما عامه كه صفات زائده قائل شدند.
(وَ الاَْرْضُ جَمِيعاً) به تمام آنچه در اوست (قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ) تشبيه است به كسى كه چيزى را در يدِ خود قبض كند كه هر نوع تصرفى بخواهد كند، بتواند. اشاره به اينكه تمام روز قيامت مبعوث مى‌شوند و زمين قاعاً صفصفاً[2] مى‌گردد (يَوْمَ تُبَدَّلُ الاَْرْضُ غَيْرَ الاَْرْضِ وَالسَّمواتُ)[3] .
 (وَ السَّمواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمِينِهِ) اشاره به قوله تعالى: (يَوْمَ نَطْوِى السَّماءَ كَطَىِّالسِّجِلِّ لِلْكُتُبِ)[4]  و تعبير به يمين كنايت از تمام قدرت است، چون دست راست قدرتش بر تصرفات بيش از چپ است.
(سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمّا يُشْرِكُونَ) چه شرك در ذات كه منسوب به ابن كمونه[5]  است كه در منظومه مى‌گويد: «هويتان بتمام ذات قد خالفتا بابن الكمونة استند»[6]  و چه شرك در صفات كه قائل به صفات زائده شدند مثل عامه؛ و چه  شرك در افعال كه امر رزق و خلق را به غير او نسبت دادند؛ و چه شرك در عبادت مثل عبده اصنام؛ و چه شرك در نظر كه امور را مستند به اسباب و وسائط مى‌دانند.
*    *    *
[1] .  ترجمه ديگر: و خدا را آن‌چنان كه بايد، به بزرگى نشناخته‌اند، و حال آنكه روز قيامتزمين يكسره در قبضه قدرت اوست، و آسمان‌ها در پيچيده به دست اوست. او منزه استو برتر است از آنچه با وى شريك مى‌گردانند.
[2] .  اشاره به آيه 106 سوره طه (فَيَذَرُها قاعاً صفصفاً) پس آن‌ها را پهن و هموار خواهد كرد.
[3] .  روزى كه زمين به غير اين زمين، و آسمان‌ها به غير اين آسمان‌ها مبدل گردد. سورهابراهيم: آيه 48.
[4] .  روزى كه آسمان را همچون در پيچيدن صفحه نامه‌ها در مى‌پيچيم. سوره انبياء: آيه 104.
[5] .  مختصرى از زندگى‌نامه وى در همين تفسير، ج2، ص243، پاورقى (2) گذشت.
[6] .  واجب الوجود (خداوند)، دو هويت دارد كه به تمام ذات با هم اختلاف دارند واين به ابنكمونه استناد شده است. شرح منظومه «سبزوارى»: ج2، ص513.

نوشتن دیدگاه