پس از اينكه معناى بلا و علت نزول آن و نيز مراتبش روشن شد، حال بايد ديد كه بهترين راه برخورد با آن چيست تا بتوان از آن بهترين استفاده را برد، از آيات و روايات استفاده مى شود كه بهترين راهها صبر و استقامت در برابر آنهاست به گونه اى كه انسان قد خم نكند و با حوصله و آرامش با آنها برخورد كرده تا بتواند در برابر هر بلايى وظيفه مناسب با آن را انجام دهد و معناى صبر اين نيست كه در برابر بلاها عملى و واكنشى نشان ندهد و در زير بار سنگين آنها خرد شود، از اين جهت است كه قرآن كريم براى صابران مقامهاى بلندى را ذكر كرده و در موارد مخلتف امر به صبر كرده است و مى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا استعينوا بالصبر و الصلاة ان الله مع الصابرين ... و بشر الصابرين الذين اذا اصابتهم مصيبة قالوا انا لله و انا اليه راجعون اولئك عليهم صلوات من ربهم و رحمة و اولئك هم المهتدون (634)، (اى مؤ منين كمك بجوييد به صبر و نماز زيرا خداوند با صابران است ... و بشارت ده صابران را آن كسانى كه وقتى مصيبتى به آنها مى رسد گويند ما براى خدا هستيم و به سوى او برمى گرديم ، برايشان درودهايى از پروردگارشان و رحمتى خواهد بود و ايشان هدايت شدگان مى باشند) و يكى از بلاهاى مهم اجتماعى وجود افراد منحرف و فتنه جوست كه در برابر هدايت انبياى الهى قرار مى گيرند و قرآن در موارد متعددى پيامبرش را به صبر در برابر آنها امر مى كند و مى فرمايد: و تبعيت كن از آنچه بر تو وحى مى شود و صبر كند تا اينكه خداوند حكم كند(635)، و نيز: در برابر سخنان ايشان صبر كن و خداوند را قبل از طلوع خورشيد و قبل از غروب آن با حمدش تسبيح كن (636)، يا اينكه مى فرمايد: صبر كن وعده خدا - به يارى كردنت - حق است (637)، و يا اينكه : صبر كن و براى ايشان در نزول عذاب عجله مكن مانند حضرت يونس (638).
بنابراين تنها راه برخورد صحيح با مصايب صبر و استقامت و بوظيفه مناسب با آن ، عمل كردنست تا مصائب بر انسان آسان و گوارا شود همان طور كه امام صادق عليه السلام مى فرمايد: ان الله عز و جل انعم على قوم فلم يشكروا فصارت عليهم و بالا، و ابتلى قوما بالمصائب فصبروا فصارت عليهم نعمة (639)، (خداوند عز و جل بر گروهى نعمت داد، پس آنها شكر نكردند و آن وبال و گرفتارى شد برايشان ، و گروهى را به مصيبت مبتلا كرد و صبر كردند، آن بريشان نعمت شد). حضرت على عليه السلام نيز مى فرمايد: (كسى كه صبر كند مصيبتش آسان مى شود) و: (سختيها جز با صبر برطرف نمى شوند) و: (كمك كننده اى برتر از صبر نيست (640)).
نشانه هاى صبر در بلا  
براى آزمايش خود نسبت به استقامت در برابر مصايب و انجام وظيفه مناسب در برابر آنها، نشانه هايى از طرف اولياء دين به ما داده شده تا با بررسى آنها در وجود خود ميزان تحقق اين صفت را بيازماييم ، در روايتى سؤ ال پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از جبرئيل درباره تفسير صبر آمده است كه جبرئيل مى گويد: تصبر فى الضراء كما تصبر فى السراء و فى الفاقة كما تصبر فى الغنى ، و فى البلاء كما تصبر فى العاقبة ، فلايشكو حاله عند المخلوق بما يصيب من البلاء (641)، (در سختى صبر كنى همان طور كه در راحتى صبر مى كنى و در نيازمندى صبر كنى همان طور كه در حال بى نيازى صبر مى كنى و در بلا و مرض صبر كنى همان طورى كه در عافيت صبر مى كنى ، پس شكايت حالش را نزد مخلوق نبرد نسبت به آن بلايى كه كه به او مى رسد) همان طور كه از اين روايت استفاده مى شود انسان صابر در تمامى حالاتش به وظايف بندگى عمل مى كند تغيير حالتى او را در انجام وظايفش دگرگون و متزلزل نمى كند يعنى در حال سختى و بلا سراغ طاعت و دعا و اظهار نياز به حق تعالى مى رود و نيز در حال غنى ، طغيان نداشته و اسراف كارى ندارد و رسيدگى به وظايف واجب و مستحب خود را فراموش نمى كند و در حال تنگدستى خرج كردنش محدود است بنابراين تمامى حالاتش نسبت به انجام وظايف واجب و مستحب يكسان است و خدا را فراموش نمى كند، از اين جهت على عليه السلام از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه نشانه هاى صابر سه چيز است ، اولها ان لايكسل و الثانية ان لايضجر، و الثالثة ان لايشكو من ربه عز و جل ، لانه اذا كسل فقد ضيع الحق ، و اذا ضجرلم يود الشكر، و اذا شكامن ربه عز و جل فقد عصاه (642)، (اول آنكه كسالت نداشته باشد و دوم آنكه بى قرار و دل تنگ نباشد، و سوم اينكه از پروردگار با عزت و جلالش شكايت نكند، زيرا هنگامى كه كسالت و سستى داشته باشد حق را ضايع مى كند، و وقتى كه دلتنگ و بى قرار باشد شكر نمى كند و هنگامى كه از پروردگارت با عزت و جلالش شكايت كند بتحقيق او را معصيت كرده است ). - بايد توجه داشت آنچه مذموم است شكايت كردن از خداوند است لكن شكايت را در امور به سوى خدا بردن و از او درخواست برطرف شدن گرفتاريها را داشتن ، مطلوب است همان طور كه حضرت يعقوب (643) عليه السلام اين گونه بود، و نيز شكايت كردن نزد برادر(644) مؤ من ، همان شكايت به طرف خدا بردن است -، از اين جهت قرآن كريم در خطاب به مسلمين هنگام برخورد با دشمن مى فرمايد: (اگر شما بيست نفر صابر داشته باشيد بر دويست نفر از دشمنان غلبه مى كنيد و اگر ضعف نشاندهيد و صبرتان كم باشد صد نفر در مقابل دويست نفر غلبه خواهد كرد(645))، بنابراين سستى و دلتنگى و خشمگين شدن در برابر بلاها مقاومت انسان را كم كرده و آنها او را از پاى درآورده و تاءثير نامطلوب در وجودش گذاشته و به نيستى مى كشاند.

نوشتن دیدگاه