مطلب سوّم زيارت قبور مؤمنين و هديه فرستادن براى آنان
در زيارت قبور مؤمنين رضى اللّهُ عَنْهُمْ اَجْمَعين است شيخ ثقه جليل القدر جعفر بن قولويه قمّى از عمرو بن عثمان رازى روايت كرده كه گفت شنيدم از حضرت ابوالحسن موسى بن جعفرعليه السلام كه مى فرمود هر كه قادر نباشد بر زيارت ما پس زيارت كند صلحاء از مواليان ما را تا نوشته شود براى او ثواب زيارت ما و كسى كه قادر نباشد بر صله و نيكى به ما پس صله و نيكى كند با صالحان مواليان ما تا از براى او نوشته شود ثواب صله و نيكى به ما و نيز به سند صحيح روايت كرده از محمّد بن احمد بن يحيى الا شعرى كه گفت من در فيد كه اسم منزلى است در طريق مكّه با علىّ بن بلال روانه شديم سر قبر محمّد بن اسماعيل بن بزيع پس علىّ بن بلال براى من گفت كه صاحب اين قبر براى من روايت كرد از حضرت امام رضاعليه السلام كه فرمودند هر كه بيايد به نزد قبر برادر مؤ من خود و دست بر قبر گذارد و هفت مرتبه بخواند سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را ايمن گردد در روز فزع اكبر يعنى از ترس بزرگ روز قيامت و در روايت ديگر مثل همين را نقل كرده مگر آنكه دارد و رو به قبله كند فقير گويد اين ايمن بودن كه حديث دلالت بر آن دارد ممكن است از براى خواننده باشد چنانچه ظاهر حديث است و محتمل است كه از براى صاحب قبر باشد چنانچه تاءييد مى كند آن را حديثى كه بعد از اين از سيّد بن طاوس نقل مى شود و نيز در كامل الزيارة به سند معتبر منقول است كه عبدالرّحمن بن ابى عبداللّه به حضرت صادق عليه السلام عرض كرد كه چگونه بگذارم دست خود را بر قبور مسلمين پس حضرت بدست خود اشاره به زمين فرمود و دست را بر زمين گذاشت و خود مقابل قبله بودند و نيز به سند صحيح منقول است كه عبداللّه بن سنان به حضرت صادق عليه السلام عرض كردكه چگونه سلام بايد كرد بر اهل قبور فرمود كه مى گوئى :
اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّيارِ مِنَ
سلام بر اهل اين ديار (خانه ها) از
الْمُؤْمِنينَ وَالْمُسْلِمينَ اَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ وَنَحْنُ اِنشآءَ اللَّهُ بِكُمْ لاحِقُونَ
مؤ منين و مسلمانان شما پيشروان ما (در اين راه ) بوديد و ما هم انشاءالله به شما ملحق خواهيم شد
واز حضرت امام حسين عليه السلام روايت شده كه هر كه داخل قبرستان شود و بگويد :
اَللّهُمَّ رَبَّ
خدايا اى پروردگار
هذِهِ الاَْرْواحِ الْفانِيَةِ وَالاَْجْسادِ الْبالِيَةِ وَالْعِظامِ النَّخِرَةِ الَّتى
اين روانهاى از دنيا رفته و پيكرهاى پوسيده و استخوانهاى متلاشى شده اى كه
خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْيا وَهِىَ بِكَ مُؤْمِنَةٌ اَدْخِلْ عَلَيْهِمْ رَوْحاً مِنْكَ
از دنيا بيرون رفته اند در حال ايمان به تو بفرست بر آنها رحمت (و آمرزشى ) از جانب خود
وَسَلاماً مِنّى
و سلامى از من
بنويسد حقّ تعالى از براى او حسنات بعدد خلق از زمان آدم تا قيام قيامت و از حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام منقول است كه هر كه داخل قبرستان شود و بگويد:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِالرَّحيمِ اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ اَهْلِ لا
بنام خداى بخشاينده مهربان سلام بر اهل كلمه ((لااله الاّ اللَّه )) از طرف اهل كلمه ((
اِلهَ اِلا اللَّهُ يا اَهْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ
اله الاّ اللَّه )) اى اهل ((لااله الاّ اللَّه )) به حق اين كلمه مقدسه ((لااله الاّ اللَّه )) (آيا) چگونه يافتيد (پاداش )
قَوْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ يا لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا
گفتار ((لااله الاّ اللَّه )) را از خود كلمه مقدّسه ((لااله الاّ اللَّه )) اى كه معبودى نيست جز خدا به حق اين كلمه مقدسه ((لااله الاّ
اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ
اللَّه )) بيامرز هركه را كه گويد ((لااله الاّ اللَّه )) و محشور كن ما را در زمره گويندگان ((لا اله
اِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِىُّ وَلِىُّ اللَّهِ
الاّ اللَّه )) محمد رسول اللَّه ، على ولى اللَّه
حقّ سبحانه و تعالى ثواب پنجاه سال عبادت براى او بنويسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو گرداند و در روايت ديگر وارد شده كه بهتر سخنى كه در قبرستان بگوئى چون از آنجا بگذرى آن است كه بايستى وبگوئى :
اَللّهُمَّ وَلِّهِمْ ما تَوَلَّوْا وَاحْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ اَحَبُّوا
خدايا دوست آنها گردان هركه را دوست داشتند و محشورشان كن با هركس كه دوست داشتند
وسيد بن طاوس در مصباح الزّائر گفته كه چون قصد كنى زيارت مؤ منين را سزاوار است كه روز پنجشنبه باشد و اگر نه هر وقت كه خواستى و كيفيّت زيارت ايشان چنين است كه رو به قبله كنى و بگذارى دست خود را بر قبر و بگوئى :
اَللّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَصِلْ وَحْدَتَهُ وَآنِسْ وَحْشَتَهُ
خدايا رحم كن به غربت او و برهان او را از تنهايى و انيس وحشت او باش
وَآمِنْ رَوْعَتَهُ وَاَسْكِنْ اِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَةً يَسْتَغْنى بِها عَنْ
و به پريشانى و هراسش ايمنى بخش و روان كن بسويش از رحمت خود مقدارى كه بى نياز گردد
رَحْمَةِ مَنْ سِواكَ وَاَ لْحِقْهُ بِمَنْ كانَ يَتَوَلاّهُ
به بركت آن از رحمت ديگرى جز تو و ملحقش كن بهركه دوستش دارد
پس مى خوانى سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را هفت مرتبه و روايت شده در صفت زيارتشان و ثواب او حديث ديگرى از فضيل كه گفت هر كه بخواند سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را هفت مرتبه نزد قبر مؤ منى حق تعالى ملكى بسوى قبر او فرستد كه عبادت كند خدا را نزد قبر او و بنويسد حقّ تعالى از براى ميّت ثواب اين عمل ملك را پس چون از قبرش مبعوث شود به هيچ هولى از اهوال قيامت نگذرد مگر آنكه حق تعالى بگرداند آن هول را از او به سبب آن ملك تا خدا او را داخل بهشت گرداند و با هفت مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ سوره حمد و دو سوره قُلْ اَعُوذُ و قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ و آية الكرسى را هر يك سه مرتبه بخواند و نيز روايت شده در صفت زيارت آنها روايت ديگرى از محمّد بن مسلم كه گفت به خدمت حضرت صادق عليه السلام عرض كردم كه مردگان را زيارت بكنيم فرمود بلى گفتم آيا آنها مى دانند كه ما به زيارت آنها رفته ايم فرمود بلى قسم به خدا مى دانند و شاد مى شوند و انس مى گيرند به شما عرض كردم كه چه بگوئيم وقتى كه به زيارت ايشان برويم فرمود بگو:
اَللّهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَصاعِدْ اِلَيْكَ اَرْواحَهُمْ وَلَقِّهِمْ
خدايا دور گردان زمين را از پهلوهايشان (يعنى نگاهشان دار از فشار قبر) و بالا بر به نزد خود روانها و ارواح ايشانرا
مِنْكَ رِضْوانا وَاَسْكِنْ اِلَيْهِمْ مِنْ رَحْمَتِكَ ما تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ
و از خوشنودى خودت به آنها بده و از رحمت خود به اندازه اى هم نشينشان كن كه تنهاييشان را جبران كنى
وَتُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ
و وحشتشان را به انس و آرامش مبدل كنى كه راستى تو بر هر چيز توانايى
پس سيّد فرموده و در وقتى كه بوده باشى بين قبرهاى مؤ منين بخوان يازده مرتبه قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ را و هديّه كن آن را از براى ايشان به تحقيق كه روايت شده كه حق تعالى به عدد مُردگان ثواب مى دهد و در كامل الزياره از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود مردگان را چون پيش از طلوع آفتاب زيارت كنيد مى شنوند و جواب مى دهند شما را و اگر بعد از طلوع آفتاب زيارت كنيد مى شنوند و جواب نمى دهند و در دعوات راوندى حديثى مرويست از حضرت رسول صلى الله عليه و آله در كراهت زيارت اموات درشب چنانچه فرمود حضرت بابى ذر ((وَلاتَزُرْهُمْ اَحْياناً بِالّلَيْلِ)) و در مجموعه شيخ شهيد از حضرت رسول صلى الله عليه و آله منقول است كه هيچكس نمى گويد نزد قبر ميّتى سه مرتبه
اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَنْ لا تُعَذِّبَ هذَا الْمَيِّتَ
خدايا از تو خواهم به حق محمد و آل محمد كه عذاب نكنى اين مرده را
مگر آنكه خداوند تعالى دور گرداند از او عذاب را در روز قيامت
تاكيد در هديه فرستادن براى مردگان
از جامع الاخبار نقل است كه بعضى از صحابه از حضرت رسول صلى الله عليه و آله نقل كرده كه آن حضرت فرمود هديّه بفرستيد براى مردگان خود .
پس گفتيم كه چيست هديّه مرده ها فرمود صدقه و دعا و فرمود ارواح مؤمنين مى آيند هر جمعه به آسمان دنيا مقابل خانه ها و منزلهاى خود و فرياد مى كنند هر يك از ايشان به آواز حزين با گريه ، اى اهل من و اولاد من اى پدر من و مادر من و خويشان من مهربانى كنيد بر ما به آنچه بود در دست ما و عذاب و حساب او بر ما است و نفعش براى غير ما و هر يك فرياد مى كنند خويشان خود را مهربانى كنيد ما را به درهمى يا به قرص نانى يا به جامه اى كه خداوند بپوشاند شما را از جامه بهشت پس گريست رسول خدا صلى الله عليه و آله و گريه كرديم ما و آن جناب از زيادى گريستن قدرت بر سخن گفتن نداشت پس فرمود اينها برادران دينى شمايند كه خاك پوسيده شده اند بعد از سرور و نعمت پس ندا مى كنند به عذاب و هلاكت بر جانهاى خود و مى گويند واى بر ما اگر انفاق مى كرديم آنچه را كه در دست ما بود در طاعت و رضاى خداوند محتاج نبوديم بسوى شما پس برمى گردند با حسرت و پشيمانى و فرياد مى كنند زود بفرستيد صدقه مردگان را و ايضاً از آن جناب روايت كرده كه فرمود هر صدقه كه براى مرده داده مى شود مى گيرد آن را ملكى در طبقى نور كه درخشان است شعاع آن و مى رسد به هفت آسمان پس مى ايستد بر لب قبر و فرياد مى كند ((اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَهْلَ الْقُبُورِ)) اهل شما فرستادند اين هديّه را بسوى شما پس آن را مى گيرد و داخل در قبر خود مى كند و به آن خوابگاهش فراخ مى شود پس فرمود آگاه باشيد هركس مهربانى كند مرده را به صدقه پس براى او است نزد خداوند از اجر مانند اُحُد و مى باشد روز قيامت در سايه عرش خدا روزى كه نيست سايه جز سايه عرش خدا زنده و مرده نجات مى يابند به اين صدقه و حكايت شده كه امير خراسان را در خواب ديدند كه مى گفت بفرستيد براى من آنچه را كه مى اندازيد براى سگان خود كه من محتاجم به آن و بدانكه زيارت قبور مؤ منين ثواب بسيار دارد و علاوه فوايد عظيمه بر آن مترتب است باعث عبرت و آگاهى و زهد و بى ميلى به دنيا و رغبت در آخرت مى شود و در وقت اندوه بسيار و شادى بسيار بايد به قبرستان رفت پس عاقل آنست كه در قبرستان عبرت بگيرد از اموات تا حلاوت دنيا از دلش بيرون رود و شهد كالاى دنيوى در كامش تلخ شود و تفكّر كند در فناى دنيا و تقلّب احوال آن و بخاطر بياورد كه او نيز عنقريب مثل ايشان خواهد گشت و دستش از عمل كوتاه و باعث عبرت ديگران شود.
( وَلَقَدْ اَجادَ الشَّيْخُ النِّظامّى فى قَوْلِهِ )
زنده دلى در صف افسردگان *** رفت بهمسايگى مُردگان
حرف فنا خواند ز هر لوح پاك *** روح بقا جُست ز هر روح پاك
كارشناسى پى تفتيش حال *** كرد از او بر سر راهى سؤ ال
كين همه از زنده رميدن چرا است *** رخت سوى مرده كشيدن چرا است
گفت پليدان بمغاك اندرند *** پاك نهادان تَهِ خاك اندرند
مرده دلانند بروى زمين *** بهر چه با مُرده شوم همنشين
همدمى مرده دهد مردگى *** صحبت افسرده دل افسردگى
زير گِل آنانكه پراكنده اند *** گر چه بتن مرده بدِل زنده اند
مرده دلى بود مرا پيش از اين *** بسته هر چون وچرا پيش از اين
زنده شدم از نظر پاكشان *** آب حياتست مرا خاكشان
رُوِىَ اَنَّهُ اَوْحَى اللَّهُ تَعالى اِلى عيسى عليه السلام يا عيسى هَبْ لى مِنْ
در حديث است كه خداى تعالى به عيسى عليه السلام وحى فرمود كه اى عيسى به من واگذار كن از
عَيْنِكَ الدُّمُوعَ وَمِنْ قَلْبِكَ الخُشُوعَ وَاكْحَُلْ عَيْنَيْكَ بِميلِ الحُزْنِ اِذا
چشم خود اشك را و از دلت فروتنى را و سرمه بكش به چشمانت با ميل حزن و اندوه در آن هنگام
ضَحِكَ الْبَطّالُونَ وَقُمْ عَلى قُبُورِ الاَْمْواتِ فَنادِهِمْ بِالصَّوْتِ الرَّفيعِ
كه بخندند بيهوده گذرندگان عمر و بر سر قبور مردگان به ايست و آنان را با آواز بلند بخوان
لَعَلَّكَ تَاْخُذُ مَوْعِظَتَكَ مِنْهُمْ وَقُلْ اِنّى لاحِقٌ بِهِمْ فِى اللاّحِقينَ
شايد پند خود را از آنان بگيرى و با خود بگو من هم در زمره ديگران به آنها ملحق خواهم شد
تمام شد آنچه مقدّر شده بود ثبت آن در اين كتاب شريف در عشيّه يكشنبه دهمّ ذى القعدة الحرام سنه 1344 يك هزار و سيصد و چهل و چهار شب ولادت با سعادت حضرت ثامن الائمّة مولانا ابوالحسن الرّضا صلوات اللَّه عليه و چون در اين روز كاغذ فوت مادرم به من رسيد از برادران ايمانى كه از اين كتاب منتفع مى گردند التماس دعا و زيارت دارم و براى آن مرحومه مغفوره و براى خودم و والدم در حيات و ممات والحمدللَّه اوّلاً و آخراً و صلّى اللَّه على محمّد و آله الطّاهرين نويسنده و مترجم نيز رجاء دعاء دارند.
