اين ايرادها حاکى است از انکار و نفى ايراد کننده، زيرا که خصم نافى ومنکر در هر قضيه اى گاهى بالصراحه نفى وانکار مى کند وگاهى انکار و نفى خود را به صورت ايراد و اشکال در مى آورد براى عاجز کردن طرف خود، بنابراين مى گوئيم نفى هر قضيه اى يا نفى امکانى است يا نفى ثبوتى - اين تقسيم ما در اينجا موافق ذوق عموم وفهم عمومى است نه بر طبق مصطلح، بر حسب اصطلاح اولى را نفى ثبوتى و دوم را نفى اثباتى گويند -. يعنى هر کس هر چيز را نفى مى کند يا بايد نفى امکانى کند يعنى بگويد: اين امر ممتنع است، محال است، ممکن نيست. يا نفى ثبوتى کند به اين نحو که بگويد ممکن است اما ثابت نشده.
ما از حضرات ايراد کنندگان که ايرادشان حاکى است از نفيشان، سوال مى کنيم: شما مى خواهيد بگویید که غيبت امام با خصوصياتى که شيعه معتقد است، امرى است محال و غير ممکن؟ يا مى گویيد امر ممکنى است اما ثابت نشده؟
اگر در ثبوتش سخن داريد يا شما شخص با اطلاع هستيد و يا بى اطلاع؟ اگر بى اطلاع هستيد پس مراجعه کنيد به آن چه گفته شده تا براى شما ثابت شود واگر با اطلاع هستيد پس اين تشکيکات در مقابل نص وجهى ندارد و انکارش مستلزم تکذيب پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم و صحابه و مصنفين و رواة احاديث و تکذيب امر متفق عليه بين شيعه و سنى و امر متواتر قطعى است.
و اگر مى گویيد محال است! پس با اين نصوص و اتفاق چه مى کنيد؟ پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم امر محال نمى گويد و همچنين صحابه ورواة و مصنفين امر محال را تصديق نمى کنند و نمى نويسند و روايت نمى کنند.
در اين ملجأ (ناچار) مى شويد به دو چيز:
يکى: آنکه ثابت کنيد که چگونه محال است؟
دوم: اينکه گفته ى پيغمبر صلى الله عليه واله وسلم را توجيه صحيح کنيد که چگونه امر محال گفته، وگر نه رسما تکذيب پيغمبر صلى الله عليه واله وسلم خواهد بود.
از ظاهر اشکالات پيداست که شما ادعاى محاليت مى کنيد، مى خواهيد بگویيد که اين امر محال است، پس بايد اقامه دليل کنيد و دليل شما همان گفته ها است که به صورت اشکال بر معتقدين درآورده ايد و توجيه شما همان بود که گفته هاى پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم و صحابه را حمل کنيد بر اين که در وقت خود متولد خواهد شد.
ما مى گویيم نه ادعاى محاليت صحيح است و نه آن توجيه، اما توجيه: پس اولا بر خلاف تصريحات پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم است: يکى تصريح به اين که او را غيبت خواهد بود،(1) ديگر تصريح به اين که او فرزند امام حسن عسکرى است عليه السلام(2) و امام عسکرى عليه السلام هم فوت کرده و جز همانکه شيعه به غيبت او معتقدند فرزند ديگرى نداشته، پس چه وقت از او متولد خواهد شد؟
اخبارى که پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم اسم يک يک از ائمه را ذکر کرده (3) در کتب ايشان به روايات خودشان بسيار است ولذا معترف به فضلشان هستند، نهايت به امامتشان اعتراف ندارند.
وثانيا نصى از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم نداريد بر اين که او در آن وقت متولد خواهد شد. فقط صرف حمل و تأويل است و داعى شما بر اين حمل نيست مگر همان شبهات که در دل شما خلجان کرده و بر معتقدين اشکال مى کنيد، پس عمده سخن شما همان دعوى محاليت است که ناشى از آن شبهات شده و شما را بر آن توجيه داعى گشته نه انکار نص ونه نفى احاديث و اخبار.
اگر شما منصف باشيد و بى غرضانه قضاوت کنيد خواهيد دانست که نه اين اشکالات شما اشکال است ونه مستلزم محال، بلکه همه مبنى بر حدس و ظن و تخمين است نه بر علم و يقين، به صرف اينکه او را نديده ايد يا تولد او را از کسى مثل خود نشنديده ايد يا جاى او را نمى دانيد و وضع زندگى او را نفهميده ايد منکر وجود او مى شويد؟!
آيا اين انکار عقلائى است، يا متکى بر علم و يقين است؟ يا به صرف اين که مدت غيبت يا وقت ظهور او را ندانستيد ويا فوائد وانتفاعات او را با اينکه غائب است احساس نکرديد، منکر اصل غيبت و فوائد او مى گرديد؛ آيا اين انکار عقلائيست يا به صرف اينکه مدت طول کشيده وظاهر نشده ووجه عدم ظهورش را نفهميديد يا اينکه عمر به اين درازى بر خلاف عادت است انکار عقلایى مى شود و امر محالى خواهد شد؟ يا به صرف اينکه علت غيبت او را نفهميديد، يا حکمت آن را از نظر مشيت حق نفهميديد، غيبت بى علت وبى حکمت وبى فائده ولغو خواهد شد، يا لازمۀ او اهمال و يا امکان مبدل به محال خواهد گشت؟
حاشا وکلا، اين اشکالات شما که به صورت اشکال و در معنى دليل شما است بر ادعاى محال، نه در حد خود امور يقينى است و مستند به يقين و نه چنان عقلى است که غير قابل خلاف باشد تا اثبات محاليت و عدم امکان کند، پس چگونه بضرس قاطع حکم مى کنيد که غيبت محال است و ارادۀ خداوند به محال تعلق نمى گيرد؟
پس اين دلائل شما محصلى ندارد به جز صرف استعباد، والبته صرف استبعاد يا ندانستن وجه و حکمت و فائده، موجب نمى شود انکار نص يا تاويل نص را.
اين حديث شريف قبل از غيبت و قبل از حدوث اين اشکالات، جوابى اجمالى نيز از آنها داده و پيش بينى فرموده، عبد الله بن فضل هاشمى گفت : از حضرت امام صادق عليه السلام شنيدم که مى فرمود: براى صاحب اين امر غيبتى است که ناچار است از آن و در زمان غيبت او در شک و ريب خواهد افتاد هر کس اهل باطل باشد.
گفتم: فداى تو شوم چرا بايد چنين غيبتى کند؟
فرمود: از جهت امرى که به ما رخصت داده نشده کشف او براى شما.
گفتم: پس وجه حکمت در غيبت او چيست؟
فرمود: وجه حکمت در غيبت او وجه حکمت در غيبت کسانى است که پيش از او بوده اند از حجج خداى تعالى، وجه حکمت در غيبت او کشف نمى شود مگر بعد از ظهور او، چنانچه کشف نشد براى موسى عليه السلام وجه حکمت در آنچه خضر عليه السلام انجام داد از سوراخ کردن کشتى و کشتن آن پسر و ساختن ديوار مگر هنگام مفارقت.
اى پسر فضل اين امرى است از امر خدا و سرى است از سر خدا و غيبى است از غيبت خدا و هرگاه ما دانستيم که خداوند عزوجل حکيم است، تصديق مى کنيم به اينکه افعال او همه از روى حکمت است اگر چه وجه او براى ما مکشوف نباشد.(4)
****************************************
پاورقی:
(1) معجم احاديث الامام المهدى (عليه السلام): 1: 267 -256 احاديث 169-158.
(2) معجم احاديث الامام المهدى (عليه السلام): 156:1 ح 83- ص 179-168 احاديث 100-96، منتخب الاثر: ص 296-291 ب 11 احاديث 4-1.
(3) منتخب الاثر: ص 187-140 ب 18 احاديث 50-1.
(4) معجم احاديث الامام المهدى عليه السلام: 358:3 ح 906، اثباة الهداة: 488:3 ب 32 ف 5 ح 217، بحار: 91:52 ب 20 ح 4.
