در مقدمه بالا موقعيت خورشيد به طور فشرده، تجزيه وتحليل گرديد وضمنا معلوم شد كه قانون خلقت وناموس طبيعت براساس هسته مركزى استوار است، ودر ميان هر هسته از موجودات جهان محور وهسته اى وجود دارد كه عامل بقاى آن مجموعه از موجودات مى باشد، وبه (هسته مركزى) موسوم است. اينك ببينم جهان انسانها كه شريفترين وگرامى ترين موجود جهان هستى است، به دور كدام محور مى چرخد ودر پرتو كدام هسته مركزى به زندگى خود ادامه مى دهند؟
بديهى است كه قلب عالم امكان وهسته مركزى جهان هستى وجود مقدس امام زمان - عجل الله تعالى فرجه الشريف - مى باشد. از اينجا نكته تشبيه امام زمان (عليه السلام) به خورشيد فروزان در زبان اخبار روشن مى شود. زيرا كه امام زمان (عليه السلام) بسان آفتاب جهان تاب رمز بقاى جهان انسانيت وجهان انسانها به دور آن محور مى چرخد.
و اگر يك لحظه پيوند انسانها از آن (هسته مركزى) قطع شود، همگى محكوم به فنا وسقوط در دره هلاكت مى باشند. وتعبير پيشوايان دين به همين معنى ناظر است، آنجا كه مى فرمايد: لولا الحجه لساخت الارض باهلها: (اگر لحظه اى حجت خدا در روى زمين نباشد زمين ساكنان خود را در كام خود فرو مى برد).
اين حقيقت در احاديث فراوانى از رسول گرامى اسلام وپيشوايان معصوم (عليه السلام) در مقام تبيين نقش حجج الهى در نگهدارى نظام هستى به ما رسيده است كه به چند نمونه آن اشاره مى كنيم:
1- رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) خطاب به اميرمؤ منان (عليه السلام) فرمود:
انى واحد عشر من ولدى وانت يا على زر الارض - اءعنى اوتادها وجبالها - بنا اوتد الله الارض ان تسيخ باهلها، فاذا ذهب الاثناعشر من ولدى ساخت الارض باهلها ولم ينظروا:
(و من يازده تن از فرزندانم وتو اى على! لنگرهاى زمين هستيم، خداوند به وسيله ما زمين را استوار كرده كه ساكنانش را در دل خود فرو نبرد، هنگامى كه دوازده فرزندم از روى زمين بروند، زمين ساكنانش را در دل خود فرو مى برد وبه آنها مهلت داده نمى شود).(1)
اين حديث با اندك تغييرى در صدر آن، در منابع فراوانى از رسول اكرم (صلى الله عليه وآله) روايت شده است.(2)
2- ودر حديث ديگرى فرمود:
لن يزال هذا الدين قائما الى اثناعشر من قريش، فاذا مضوا ساخت الارض باهلها:
(تا پايان (امامت) دوازده تن از قريش، اين دين پا برجاست. هنگامى كه آنها رخت بربندند، زمين ساكنانش را در كام خود فرو برد).(3)
3- ودر خطبه اى كه در آخرين روزهاى عمر خود ايراد كرد فرمود:
معاشر الناس كانى ادعى فاجيب، وانى تارك فيكم الثقلين: كتاب الله وعترنى اهل بيتى، ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا، فتعلموا منهم ولا تعلموهم، فانهم اعلم منكم، لاتخلو الارض منهم، ولو خلت اذا لساخت باهلها:
(اى توده هاى مردم! گويى نزديك است كه فراخوانده شوم ودعوت حق را لبيك گويم. من در ميان شما دو امانت گرانبها نهادم: كتاب خدا وعترت خود اهلبيتم را. اگر به آن دو چنگ بزنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. از آنها فرا گيريد ودر صدد تعليم آنها نباشيد كه آنها از شما داناترند. روى زمين از آنها خالى نمى ماند، واگر خالى بماند اهل خود را در كام خود فرو برد).(4)
4- پس از نزول آيه شريفه انما انت منذر ولكل قوم هاد: (تو بيم دهنده اى وبراى هر قومى هدايتگرى هست).(5)
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله) فرمود:
(آن بيم دهنده من هستم، آيا مى دانيد كه هدايتگر كيست؟).
عرضه داشتند: (نه يا رسول الله).
به امير مؤ منان (عليه السلام) اشاره فرمودند وبخشى از فضائل امير مؤ منان واهلبيت عصمت وطهارت را باز گو كردند ودر پايان فرمودند:
هو الامام، ابو الائمه الزهر:
(او امام است وپدر امامان نور فشان).
پرسيدند: يا رسول الله امامان بعد از شما چند نفر هستند؟ فرمود:
اثناعشر عدد نقباء بنى اسرائيل، ومنا مهدى هذه الامه، يملا الله به الارض قسطا وعدلا كما ملثت جورا وظلما، لايخلو الارض منهم الا ساخت باءهلها:
دوازده تن به تعداد نقباء بنى اسرائيل مى باشند. مهدى امت نيز از ماست. خداوند به وسيله او زمين را پر از عدل وداد مى كند، به طورى كه پر از جور وستم شده است. زمين از آنها خالى نخواهد شد، مگر اين كه اهل خود را در كام خود فرو برد).(6)
5- امام زين العابدين (عليه السلام) در يك روايت طولانى از نقش امامان در رخدادهاى جهان به تفصيل سخن گفته، در فرازى از آن مى فرمايد:
و بنا يمسك الارض ان تميد باهلها، وبنا ينزل الغيث، وبنا ينشر الرحمه ويخرج بركات الارض، ولولا ما فى الارض منا لساخت باءهلها:
(خداوند به وسيله ما نمى گذارد كه زمين اهل خود را پريشان سازد، وبه وسيله ما باران مى فرستد، وبه وسيله ما رحمتش را مى گستراند، وبه وسيله ما بركات زمين را خارج مى سازد، واگر نبود امامى از ما در روى زمين، زمين اهل خود را در كام خود فرو مى برد).(7)
6- امام باقر (عليه السلام) در همين رابطه فرمود:
لو ان الامام رفع من الارض ساعه لماجت باهلها، كما يموج البحر باهله:
(اگر يك ساعت امام از روى زمين برداشته شود، زمين ساكنانش را در نوردد، آن چنانكه دريا - به هنگام طوفان - ساكنانش را در مى نوردد).(8)
اين حديث با اندك اختلافى در تعبير به سند ديگرى نيز از امام باقر (عليه السلام) روايت شده است.(9)
7- پيشواى پنجم شيعيان در حديث ديگرى فرمود:
لو بقيت الارض يوما بلا امام منا لساخت باهلها:
(اگر يك روز امامى از ما در روى زمين نباشد، زمين اهل خود را در كام خود فرو برد).(10)
8- امام صادق (عليه السلام) در همين رابطه مى فرمايد:
و لولا من على الارض من حجج الله، لنفضت الارض ما فيها والقت ما عليها، ان الارض لاتخلو ساعه من الحجه:
(اگر آن حجتهاى پروردگار در روى زمين نبودند، زمين هر چه در درون دارد بيرون مى ريخت، وآنچه بر فراز خود دارد دور مى انداخت، زمين حتى يك ساعت از حجت خدا خالى نمى شود).(11)
9- ابوحمزه ثمالى به خدمت امام صادق (عليه السلام) عرض كرد:
(آيا ممكن است كه روى زمين خالى از حجت باشد؟).
امام صادق (عليه السلام) فرمود:
لو بقيت الارض بغير امام لساخت:
(اگر زمين خالى از امام بماند فرو ريزد).(12)
10- ودر نقلى ديگر فرمود:
لو بقيت الارض بغير امام ساعه لساخت:
(اگر يك ساعت روى زمين خالى از امام بماند فرو ريزد).(13)
11- امام صادق (عليه السلام) در فرازى از يك حديث طولانى در همين رابطه فرمود:
ولو خلت الارض ساعه واحده من حجه لله لساخت باهلها:
(اگر زمين يك ساعت از حجت خدا خالى باشد اهل خود را در كام خود فرو مى برد).(14)
12- به خدمت امام رضا (عليه السلام) عرض شد:
(آيا ممكن است روى زمين خالى از حجت بماند؟) فرمود: (نه).
راوى گفت: از امام صادق (عليه السلام) براى ما روايت شده كه فرمود: (زمين خالى از حجت نمى ماند، مگر اين كه خداوند بر اهل زمين غضب فرمايد).
امام هشتم فرمود:
لا تبقى اذا لساخت:
(خالى نمى ماند وگرنه فرو مى ريزد).(15)
13- در حديث ديگرى از امام رضا (عليه السلام) پرسيده اند:
(آيا ممكن است كه زمين باشد وامامى بر فراز آن نباشد؟).
امام (عليه السلام) فرمود:
لا، اذا لساخت باهلها:
(نه، زيرا در آن صورت اهل خود را در كام خود فرو برد).(16)
14- امام رضا (عليه السلام) در فرازى از يك حديث طولانى در همين رابطه فرمود:
لو خلت يوما بغير حجه لماجت باهلها، كما يموج البحر با هله:
(اگر يك روز زمين خالى از حجت باشد، اهل خود را در نوردد، آن چنانكه دريا - به هنگام طوفان - اهل خود را درمى نوردد).(17)
15- ودر حديث ديگرى در پاسخ پرسشى فرمود:
معاذ الله، لاتبقى ساعه، اذا لساخت):
(به خدا پناه مى بريم، حتى يك ساعت هم باقى نمى ماند، بلكه اهل خود را در كام خود فرو مى برد).(18)
16- ودر همين رابطه فرمود:
لو خلت الارض طرفه عين من حجه لساخت باهلها:
(اگر زمين به مقدار يك چشم بر هم نهادن خالى از حجت باشد، اهل خود را در كام خود فرو مى برد).(19)
17- علامه مجلسى قدس سره در جلد (السماء والعالم) احاديثى را از كتاب (تاريخ قم) در مورد شرافت وجلالت قم نقل مى كند، در اين ميان دو حديث از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده كه در آنها نقش قم در زمان غيبت ونشر احاديث وعلوم آل محمد (صلى الله عليه وآله) از قم به همه اكناف جهان به تفصيل بيان شده، در اين دو حديث تاءكيد شده كه در زمان غيبت حضرت بقيه الله - ارواحنا فداه - شهر قم وساكنان آن جايگزين حجت خدا مى شوند، سپس آمده است:
و لولا ذلك لساخت الارض باهلها:
(اگر چنينن نبود، زمين ساكنانش را در كام خود فرو مى برد).(20)
18- ودر فرازى از زيارتنامه امام حسين (عليه السلام) خطاب به آن حضرت مى خوانيم:
و بكم يمسك الارض ان تسيخ باهلها:
(خداوند به وسيله شما زمين را نمى گذارد كه ساكنانش را در كام خود فروبرد).(21)
پس اگر آفتاب عالمتاب، مدتى در پشت ابرهاى تيره وتار پنهان شود نور وحرارت آن كاملا به انسانها وجانوران وگياهان نرسد، باز هم يك اثر مهمش همواره عايد جهانيان هست وآن اين كه در پرتو جاذبه آن، تمام كرات منظومه به زندكى خود ادامه مى دهند ورهسپار ديار نيستى نمى شوند.
و اگر خورشيد فروزان جهان انسانيت قائم آل محمد (عليه السلام) مدتى در پشت پرده غيبت نهان شود، وآن دست نيرومند الهى در آستين غيبت فرو رود ودست انسانها از دامن پر فيضش كوتاه گردد. يك فيض بسيار عظيمش همواره شامل حال جهانيان مى باشد، وآن اين كه در پرتو آن وجود مقدس، جهان هستى به بقاى خود ادامه مى دهد وزمين ساكنانش را در كام خود فرو نمى برد. وآسمان بر سر انسانها فرو نمى ريزد. وخداوند متعال به بركت وجود او رشته فيوضاتش را از انسانها قطع نمى كند.
روى اين بيان در زمان غيبت نيز جهان از وجود مقدس امام زمان (عليه السلام) برخوردار است ودر پرتو وجودش ديار نيستى را نمى پيمايند وبه زندگى خود ادامه مى دهند. واز اينجا نكته تشبيه امام زمان (عليه السلام) در زمان غيبت به خورشيد نهان در پشت ابر روشن مى گردد.
علاوء بر اين: (امام چنان كه وظيفه راهنمائى ظاهرى را به عهده دارد، ولايت ورهبرى باطنى اعمال را نيز به عهده دارد وحيات معنوى مردم را تنظيم مى كند وحقايق اعمال را به سوى خدا سوق مى دهد).(22)
در پرتو همين رابطه درونى وپيوند معنوى انسانها با امام است كه از جهان چهار پايان پا فراتر نهاد، در زمره انسانها قرار گرفته اند. واگر يك لحظه اين پيوند درونى قطع شود به عهد جاهليت برگشته، در زمره حيوانات قرار مى گيرند.
و حديث معروف به همين مطالب اشاره مى كند، آنجا كه مى فرمايد:
من مات ولم يعرف امام زمانه، مات ميته جاهليه:
(هركس بميرد وامام زمانش را نشناسد بر عهد جاهليت مرده است).(23)
پاورقی:
(1) غيبت شيخ طوسى: ص 139 وبحارالاءنوار: ج 36 ص 259.
(2) اصول كافى: ج 1 ص 139، تقرب المعارف: ص 1755و اثبات الهداه: ج 1 ص 460.
(3) اعلام الورى: ص 364 وبحار: ج 36 ص 267.
(4) كفايه الاءثر: ص 163، بحار: ج 36 ص 238، مدينه البلاغه: ج 1 ص 170 وينابيع الموده: ج 1 ص 74.
(5) سوره رعد: آيه 7.
(6) كفايه الاءثر: ص 89 وبحار: ج 3 ص 316.
(7) فرائد السمطين: ج 1 ص 46، ينابيع الموده: ج 1 ص 75، ج 3 ص 360، امالى شيخ صدوق: ص 157 وكمال الدين: ج 1 ص 207.
(8) كمال الدين: ج 1 ص 202 وبحار: ج 23 ص 34.
(9) غيبت نعمانى: ص 139 وبصائر الدرجات: ص 508.
(10) اصول كافى: ج 1 ص 179، كمال الدين: ج 1 ص 204 وبحار: ج 23 ص 37.
(11) كمال الدين: ج 1 ص 202 وبحار: ج 23 ص 34.
(12) اصول كافى: ج 1 ص 179، غيبت نعماتى: ص 138، علل الشرايع: ص 198 وبصائر الدرجات: ص 508.
(13) غيبت شيخ طوسى: ص 132 وكمال الدين: ج 1 ص 201.
(14) غيبت نعمانى: ص 141 وبحار: ج 551 ص 113.
(15) اصول كافى: ج 1 ص 179، علل الشرايع: ص 198 وعيون الاءخبار: ص 212.
(16) عيون الاءخبار: ص 212 وعلل الشرايع: ص 198.
(17) كمال الدين: ج 1 ص 202 وبحار الاءنوار: ج 23 ص 35.
(18) همان مدرك.
(19) علل الشرايع: ص 199 وعيون الاءخبار: ص 212.
(20) بحار الاءنوار ج 60 ص 213.
(21) بحار الاءنوار خ 101 ص 212.
(22) شيعه در اسلام، از علامه طباطبائى: ص 152
(23) منابع اين حديث را در بخش: (ضرورت شناخت امام زمان (عليه السلام)) به تفصيل آورديم.
