قرآن كريم در كنار ابلاغ وحى، تبيين آن را ضرورى مى‌شمارد (نحل/ 44) و بيان و تبيين را منحصر به متشابهات، اسرار كلامى و تأويل آيات نمى‌داند. 1بلكه مسئوليت رسالت را افزون بر ابلاغ، تعليم حقايق آيات و آماده كردن دلها براى تفكر و تدبر مى‌داند، چنانكه پس از ذكر مسئوليت پيامبر مى‌فرمايد: لعلهم يتفكرون و در مقامى ديگر مى‌فرمايد:
هُوَ اَلَّذِي بَعَثَ فِي اَلْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيٰاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ اَلْكِتٰابَ وَ اَلْحِكْمَةَ 2 .
اوست آن كه در ميان مردم درس ناخوانده پيامبرى از خودشان برانگيخت تا آيات او را بر آنان خواند و پاكشان سازد و كتاب و حكمت به آنان آموزد.
تعليم كتاب، بيان الفاظ و پرده برگيرى از محكمات آن است. در مقابل تعليم حكمت بيان معارف حقيقى قرآن است. به همين دليل پيامبر اين مسئوليت را به جديت دنبال كرد و براى تضمين آن پس از حيات خود ادامه راه را به اهل بيت واگذار كرد و در حديث ثقلين به جدايى‌ناپذيرى اين دو تأكيد نمود.
حال اگر بر اثر گزارشهايى كه درباره مصحف امام رسيده به دست آوريم كه يكى از ويژگيهاى مصحف، بيان نزول و شرح اسباب و علل و مبدأ بيان برخى از داستانهاى قرآن و قصص انبيا بوده است، به دست مى‌آوريم كه فقدان اين مصحف چه ضايعه بزرگى بوجود آورد تا جايى كه موجب جريان انحرافى بزرگى بنام اسرائيليات شد. ابن خلدون علت اصلى وقوع اسرائيليات را در غلبه بى‌سوادى بر ملت تازى آن روز جستجو مى‌كند و مى‌نويسد:
«تمايل و گرايش عرب آن روز به شناخت اسباب و علل و مبدأ آفرينش و بالاخره اسرار وجود سبب گشت تا براى فهم و پاسخ آنها به اهل كتاب مراجعه كنند به تصور اينكه آنها داراى احاطه بيشترى در اين مطالب هستند 3.
در حالى كه مصحف امام اين خلاء را كاملا پيش‌بينى كرده بود و به اين سؤالات (بنا بر نقل اخبار يادشده) پاسخ داده بود. اينكه در برخى از روايات آمده كه اگر مسلمانان به مصحف حضرت مراجعه و آن را مى‌خواندند، هرگز اختلافى پيش نمى‌آمد 4، شايد ناظر به همين مسئله باشد و اهميت ذكر تنزيل را در مصحف به خوبى نمايان مى‌سازد، و اگر كسانى مانند عكرمه مى‌گويند: اگر جن و انس گرد مى‌آمدند تا كارى مانند او فراهم سازند توانائى آن را نداشتند، مبالغه‌آميز نيست.
پاورقی:
1) -طباطبايى، محمد حسين، الميزان، ج 12/261.
2) -سوره جمعه/آيه 2.
3) -ابن خلدون، مقدمه تاريخ العبر/439، بيروت، دار الكتب العلمية، ط 4،1398 ق.
4) -تفسير قمى، ج 2/455، بحار الانوار، ج 89/48، ح 7. 

نوشتن دیدگاه