اكنون به اين سه ايراد پاسخ مى دهيم:
خلاصه اشكال نخست آن بود كه تشابه امير مؤمنان على عليه السلام با جناب هارون در همه منزلت ها و مقام ها نيست، و اين تشابه عموميّت ندارد تا جميع منزلت ها و مقام هاى هارون را شامل شود.
در پاسخ مى گوييم: در اين حديث شريف دو عبارت وجود دارد كه روشن گر معناى آن است:
1 . عبارت «أنت منّي بمنزلة هارون».
در اين عبارت اسم جنس يعنى «منزلة» به عَلَم كه همان «هارون» است اضافه شده است.
2 . عبارت استثنا; يعنى «إلاّ أنّه لا نبيّ بعدي».
با اين استثنا پيامبر اكرم صلى اللّه عليه وآله تنها مقام و منزلت نبوّت را از ساير مقام هايى كه امير مؤمنان على عليه السلام دارد، خارج كرده است.
همين استثنا نشان گر آن است كه مقام هاى هارون متعدّد بوده و فقط يكى از آن مقام ها در مورد امير مؤمنان على عليه السلام استثنا شده است.
با مراجعه به كتاب هاى علم اصول فقه، بلاغت و ادبيات خواهيم ديد كه به صراحت بيان شده كه استثنا معيار و ملاك عموم است; يعنى هر گاه در جمله اى استثنا آمده باشد، دليل بر آن است كه آن جمله عموميّت دارد و حكمش فراگير است و تنها يك مورد از آن عموم استثنا شده است.
هم چنين در اين كتاب ها تصريح شده كه اسم جنس مضاف از الفاظ عموم است. با وجود اين آيا جايى براى اشكال باقى مى ماند؟
بنا بر اين، در اين حديث «بمنزلة هارون» اسم جنس مضاف و از صيغه هاى عموم است. هم چنين اين حديث با داشتن جمله استثنا كه آن هم معيار عموم است تصريح در عموم خواهد داشت; يعنى امير مؤمنان على عليه السلام در تمامى مقام ها و منزلت هاى حضرت هارون همانند او خواهد بود، مگر منصب پيامبرى.
نكته جالب توجّه اين است كه اين حديث در تمامى منابع به همين كيفيّت نقل شده است; يعنى اين دو قرينه در تمامى متون حديث وجود دارد كه «أنت منّي بمنزلة هارون من موسى إلاّ أنّه لا نبيّ بعدي».
بنا بر اين هيچ احتمالى بر اين كه منظور پيامبر صلى اللّه عليه وآله از اين حديث عموم نبوده باقى نخواهد ماند و حديث تصريح در مطلب داشته و از اين رو بناى اين اشكال و ايراد از اساس فرو مى ريزد و به كلّى مردود مى شود.

نوشتن دیدگاه