می گویند: چرا از محبت، به عشق تعبیر می کنید؟ و آیا در کلام امامان بزرگوار و پیشوایان دینمان - سلام الله علیهم اجمعین - چنین واژه ای به چشم می خورد؟ در پاسخ این پرسش منطقی می گوئیم: البته رعایت اصطلاحات اسلامی و شیعی از ضروریات حفظ و نگهداری ارزشهای اعتقادی است و ما باید این مسئله را با شدت و دقتی هر چه تمامتر پیگیری کنیم و قالبها و الفاظ کلام آن بزرگواران را تغییر ندهیم، مبادا که تدریجا اندیشه های باطل را برای ما تداعی کند و رفته رفته، از مفاهیم اصیل اسلامی خود دور بیفتیم و دیگران نیز از این طریق، در آب گل آلود این تغییرات ناسزا، صیدی کنند و افکار باطل خویش را با آب و رنگی اسلامی به خورد ما دهند. مثلا استعمال واژه های سرمایه داری، فئودالیسم، مرتجع، مترقی، ایدئولوژی و امثال اینها، در دنیای امروز مسلمانان، مفاهیمی را تداعی می کند که این مفاهیم، نشأت گرفته از مکاتب زمینی و اندیشه های بشری است.
و اکنون آیا واژه عشق نیز در این شمار است؟ خواهیم گفت: اگر چه تاسیس کنندگان مکاتب سیر و سلوک نیز در اصطلاحات خاص خود، از عشق سخنها به میان آورده اند همان گونه که در باب محبت نیز چنین کرده اند، اما هم اکنون در عصر ما و در فرهنگ غنی و سرشار لغت پارسی، این واژه از انحصار گروه و یا دسته ای خاص خارج شده و کاربردی عمومی دارد و همگان از آن، معنای محبت شدید را انتزاع می کنند، که از آن جمله بسیاری از ادبا، شعرا و دانشمندان اسلامی و شیعی به ویژه در مدایح خاندان عصمت (علیهم السلام)، از این لغت بسیار استفاده کرده اند. به علاوه ائمه اطهار (علیهم السلام) نیز، اگر چه بسیار اندک، ولی در برخی موارد این واژه را به کار برده اند. در تایید سخن، مناسب است شاهدی از گفتار دانشمند بزرگ عالم اسلام، علامه مجلسی رضوان الله علیه بیاوریم که هم شاهد گفتار ماست و هم نشان می دهد که ائمه اهل بیت (علیهم السلام) نیز این لغت را به کار برده اند. ایشان در ذیل حدیث سوم باب العباده اصول کافی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: افضل الناس من عشق العباده... چنین می نگارد: «و عشق من باب تعب، و الاسم العشق، هو الافراط فی المحبه، ای احبها حبا امفرطا من حیث کونه وسیله الی القرب الذی هو المطلوب الحقیقی و ربما یتوهم ان العشق مخصوص بمحبه الامور الباطله، فلا یستعمل فی حبه سبحانه و ما یتعلق به. و هذا یدل علی خلافه و ان کان الاحوط عدم اطلاق الاسماء المشتقه منه علی الله تعالی، بل الفعل المشتق منه ایضا بناء علی التوقیف» (۱۹).
و عشق از باب تعب و اسم مصدر از آن عشق است که افراط در محبت می باشد... چه بسا توهم می شود که عشق مربوط به محبت امور باطله است، پس در محبت الهی به کار نمی رود و در امور مربوط به آن نیز به کار نمی رود، و این روایت بر خلاف این توهم دلالت می کند. اگر چه احتیاط این است که نامهای مشتق از عشق و افعال آن در مورد خدا به کار نرود، بنابر اینکه اسماء خدا را توفیقی بدانیم. ما هم عشق را مترادف با محبت به کار می بریم، و در حقیقت، لغت حب و مودت را به عشق ترجمه کرده، معنای عام آن را قصد می کنیم.

پاورقی :
(۱۹) مرآه العقول ۸۴:۸

نوشتن دیدگاه