از خزانه خدادادی دل، اصل و اساس محبت و آثار و خواص آن را باز شناختیم و اکنون جای آن است که با بازگشتی کوتاه به این منبع عظیم الهی، یعنی همان پهنه پهناور عالم فطرت، خصایص محبوب را نیز دریابیم. از آنجا که انسان بنابر خاصیت زیبا طلبی و جمال جوئی خویش هماره در جستجوی دلداری به نهایت زیباست و محبوبی را می پسندد که جمال و دلارائی اش خارج از حد توصیف باشد، آن هنگام که چنین معشوقی زیبا را یافت شیدای جمال او شده، در کمالات بی نظیرش، و اله و حیران می گردد و این تحیر و سرگردانی از عدم احاطه او به جمال و کمال محبوبش سرچشمه می گیرد.
این محبوب، همان معبود یکتا و مورد وله و تحیر عاشق، یعنی الله است که بر حسب کلمه، ترکیبی از الف و لام تعریف و اله است که مستعمل در معنای عام معبود مستور از حواس می باشد، اما مقصود از آن، همان معبود فطری عاشقان است و این نام، نشان آن بی نشان و علامت آن بی حد می باشد، چرا که او را وصف واصی موصوف نمی کند و اسمی او را محدود نمی سازد.
آری، چنین محبوبی هرگز به وصف نگنجد که «اکبر من ان یوصف!» (۳۵۲).
و نتوان او را با هیچ محبوبی مقایسه نمود که: «کنهه تفریق بینه و بین خلقه» (۳۵۳).
کنه او جدائی میان او و خلق اوست. و این معبود، معهود فطری انسانها و معروف قلبی عالمیان است که آن هنگام که در هنگامه عهد الست خویش با او پیمان محبت و بندگی بسته اند سرگشتگی جمال بی منتهای او را نیز بلی گفته اند، و از این روست که انسن فطری در حالت خلوص و باکی خود هرگز پرستش چنین پروردگار پاکی را ترک نمی کند و به معبودهای دانی روی نمی آورد که او در جستجوی زیبائی و دلارائی بی انتها و نامحدود و نامتعین است که گمشده خود را جز در پرستش ذات بی همتای الله نمی یابد و جز با یاد او و با پرستش او آرام نمی گیرد و بدین منظور در مقدمه و پیش از آنکه به ندای ملکوتی الله زبان گشاید با جاروب لا تمامی محبوبهای دروغین و محدود و متناهی را از صفحه دل می روبد و گنجینه قلب را جایگاه اختصاصی او می گرداند که: «القلب حرم الله فلا تسکن فی حرم الله غیر الله» (۳۵۴).
قلب حرم خداست، پس در حرم خدا غیر او را جای مده. در بیان موجز و کوتاه از زیبائیهای بی نهایت و کمالات غیر قابل تصور محبوب یگانه، به گفته هائی از محبان صادق و صادقان در محبت، ائمه اثنی عشر (علیهم السلام) بسنده می کنیم: امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: الله معبودیست که خلق در او متحیرند و به او پناه می برند. الله از دیدگان پنهان و از خاطرات و اوهام ذهن پوشیده است (۳۵۵).
امام باقر (علیه السلام) فرمود: «الاحد الفرد المتفرد و الاحد و الواحد بمعنی واحد و هو المتفرد الذی لا نظير له» (۳۵۶).
احد یعنی تک، واحد و واحد یک معنی دارد یعنی تک که نظیر ندارد.
امام زین العابدین (علیه السلام) نیز در تبیین لغت صمد می فرمایند: «الذی لا جوف له» (۳۵۷).
آنچه درون تهی نیست. - امام حسین (علیه السلام) فرمودند: صمد یعنی آن کسی که «لم یلد و لم یولد، و لم یکن له کفواً احد» (۳۵۸).
پس محبوب یکتای آفرینش صمد است، یعنی او از چیزی جدا نگشته و چیزی از او جدا نمی گردد و او را شبه و ندی نیست. و این همان زبان فطرت و ندای وحی است که از زبان پیامبر (صلی الله علیه و آله) به گوش مردم رسید که الله اکبر و با ندای اکبر خویش هر شبه و مثلی را نفی نموده، به بانگ بلند فریاد بر می آورد که او از توصیف خلق، منزه است و به ساحت قدس ربانی اش وصف هیچ واصفی راه نمی یابد که: «سبحان الله عما یصفون الا عباد الله المخلصین» (۳۵۹).
منزه است خداوند از آنچه توصیف می کنند مگر بندگان مخلص خداوند. بنابر این، جمال و کمال و زیبائی محبوب به حد بی حدی است و هیچ توصیف و تعریفی جز از زبان خود او شایسته نیست. در نظام خلقت از نظر محبوبیت در مرحله بعد از الله و به اذن او، این انسانهای کامل و نمونه های گویای بندگی اله یعنی پیامبر اکرم و جانشینان معصوم او سلام الله عیهم اجمعین هستند که تحقق بخش راستین محبت الهیه اند و انسانهای حق پرست را در خویش و اله و شیدا نموده اند و این وله و شیدائی به آن سبب است که طفل خرد اینان را به اوج کمال آنان راهی نیست، با توجه به اینکه آنان در مسیر بندگی و کمال خویش هر زمان پای به قله ای دیگر می گذارند و درجه ای دیگر اوج می گیرند و به شهادت «ذکر و تقبل شفاعته و ارفعه درجته» (۳۶۰) لحظه ای در مقامی ایستائی ندارند.
آری، این چنین است جمال جانشینان و ذریه پاک پیامبر (صلی الله علیه و آله) که امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: «الامام واحد دهره، لا یدانیه احد و لا یعادله عالم و لا یوجد منه بدل و لا له مثل و لا نظیر مخصوص بالفضل کله من غیر طلب منه له و لا اکتساب، بل اختصاص من المفضل الوهاب. فمن ذا الذی یبلغ معرفه الامام او یمکنه اختیاره؟! هیهات هیهات، ضلت العقول و تاهت الحلوم و حارت الالباب و خسئت العیون و تصاغرت العظماء و تحیرت الحکماء و تقاصرت الحلماء و حصرت الخطباء و جهلت الالباء و کلت الشعراء و عجزت الادباء و عییت البلغاء عن وصف شان من شانه او فضیله من فضائله و اقرت بالعجز و التقصیر، و کیف یوصف بکله او ینعت بکنهه؟!» (۳۶۱).
امام یگانه دهر است که کسی بن مقام قرب او راه نمی یابد و دانشمندی است که در علم خود او را ترازی نیست و جانشینی برایش یافت نمی شود، مثل و مانند ندارد و تمامی فضائل را به خویشتن اختصاص داده که هرگز آنها را از جائی و از کسی اکتساب ننموده بلکه عنایتی مخصوص از جانب خداوند صاحب فضل و بخشنده است. پس چه کسی را یارای دستیابی به کنه صفات او و انتهای معرفت و شناخت اوست و یا برای چه کسی امکان انتخاب امام وجود دارد؟! هیهات، هیهات! خردها دروادی عظمت امام گمراه، عقلها سرگردان، اندیشه ها حیران و چشمها از دیدن حقیقت او ناتون اند. در برابر او بزرگان احساس کوچکی، حکما احساس تحیر و خردمندان ابراز قصور می کنند. گویندگان در تنگنای معانی گرفتار و اهل بصیرت درباره آنان نادان اند و شاعران و ادیبان و بلیغان به لکنت افتاده اند. تمامی اینان کوچکتر از آنند که بتوانند حتی شانی از شئون و فضیلتی از فضائل او را بیان کنند و از این رو به عجز و ناتوانی خویش معترف اند. پس، چگونه می توان تمامی ابعاد شخصیت گرامی اش را توصیف و یا کنه (اطوار وجود) او را تعریف نمود؟! بنابر این، جمال و دلارائی محبوبهای ما - یعنی ائمه صلوات الله علیهم اجمعین - در مقایسه با زیبائی تمامی مخلوقات، بی انتها و باذن الله و قدرته سر سبد گلهای آفرینش اند. و در زیبائیهای سیرتی و صورتی سر آمد دیگر مخلوقات بوده، گوی سبقت از همگان ربوده اند.

پاورقی :
(۳۵۲) بزرگتر از توصیف است. (کافی ۱۱۸:۱ ح ۹).
(۳۵۳) احتجاج (چاپ بیروت): ۳۹۹، بحار ۲۲۸:۴.
(۳۵۴) بحار ۲۵:۷۰ ح ۲۷ از امام صادق (علیه السلام).
(۳۵۵) توحید صدوق ۸۹.
(۳۵۶) همان ۹۰.
(۳۵۷) همان ۹۰.
(۳۵۸) همان ۹۱.
(۳۵۹) صافات ۱۶۰.
(۳۶۰) و شفاعت او را بپذیر و درجه او را رفعت ده.
(۳۶۱) کافی ۲۰۱:۱، باب نادر فی جوامعه صفات الامام.

نوشتن دیدگاه