بدنبال اعتقاد ادیان دیگر به ظهور یک مصلح موعود، شایسته است عقیده مسلمانان را نیز در این مسئله بنگاریم. پایگاه شناخت امام و پیروی از او بدرجه ایست که یکی از اصول اعتقادی اسلام، امامت بحساب آمده است، و با مراجعه به متون اصیل فرهنگ اسلامی، این مسئله بروشنی دیده می شود. کتب بسیاری از شیعه و سنی و دیگر فرق اسلامی، مقام اهل بیت پیامبر - علیهم السلام - را محترم دانسته، و بعضی، کتب مستقلی در اثبات امامت حضرت علی و یازده فرزند گرامیش (علیه السلام) از دیدگاه آیات و روایات نگاشته اند. (۱۹)
و اینک نمونه هائی از پیامبر اسلام - صلی الله علیه و آله و سلم -: آن حضرت در هنگامی که دو یادگار خود را در میان مسلمانان پس از مرگ خودش نام می برد، چنین می فرماید: «انی تارک فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی اهل بیتی ...:» (۲۰) همانا در میان شما دو چیز ارزشمند به جای می نهم، کتاب خدا (قرآن) و اهل بیتم (علی و فاطمه و فرزندانشان) را. در جای دیگر می فرماید: «مثل اهل بیتی فیکم مثل سفینه نوح، من رکبها نجا و من تخلف عنها غرق:» (۲۱)
مثل خاندان من در میان شما (مسلمانان)، چون کشتی نوح است، هر که به آن پناه برد، رستگار می شود. و هر آن که از آن روی برتابد، غرق می گردد. در جای دیگر مردن بدون شناخت امام را، مردن جاهلیت و کفر دانسته: «من لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه:» (۲۲) کسی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. با الهام از این گفتار، پی می بریم که از اساسی ترین وظایف ما در هر زمان، شناخت امام زمانمان می باشد.
اکنون قبل از مراجعه به سخنان گهربار معصومین (علیهم السلام)، نگرشی کوتاه بقرآن می کنیم تا اصالت مهدویت را ابتدا از کلام وحی بشنویم: «یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یاتی الله بقوم یحبهم و یحبونه، اذله علی المؤمنین اعزه علی الکافرین:» (۲۳) ای کسانی که ایمان آورده اید! هر که از شما از دین خود برگردد (با کی نیست)، پس زود است که خداوند در آینده قومی را بیاورد که آنان را دوست می دارد و آنان نیز او را دوست می دارند. اینان با مؤمنین به فروتنی رفتار می کنند، و بر کافران سخت و نفوذ ناپذیرند.(۲۴)
در جای دیگر می فرماید: «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین:» (۲۵) و ما این گونه اراده کرده ایم که بر آنان که ضعیف گرفته شدند، منت گذارده، بانان پیشوایی و وراثت (زمین) را عطا کنیم. (۲۶) و نیز آنجا که وعده الهی، نوید پیروزی اسلام بر همه آئین ها را می دهد: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون:» (۲۷) اوست (خدائی که) رسول خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا دین او را بر تمامی آئین ها پیروز گرداند، اگر چه مشرکان را ناپسند آید. (۲۸)
این آیات و بیش از یکصد آیه دیگر، (۲۹) گواهان این اعتقاد می باشند. این تاکیدات قرآنی، الهام بخش معصومین - علیهم السلام - بوده، و آنان در هر موقعیتی که مجال می یافته اند، آنرا یاد آور اصحاب و دیگر مسلمانان می شده اند. و از این جهت است که هنگام مراجعه به متون روایی و تاریخی اسلام، به صدها کتاب در این زمینه بر می خوریم. (۳۰)
و می بینیم آن قدر این مسئله آشکار و روشن بوده، که حتی قبل از میلاد مهدی (علیه السلام) نیز کتبی در شخصیت و امامت و غیبت او نگاشته شده است. اینک فهرست ده کتاب را که پیش از تولد حضرتش تا حدود یک قرن پس از میلاد او، تألیف شده بترتیب تاریخ می نگاریم. توضیح این که کتب ذیل، فقط بخشی از کتابهای نگارش یافته در این زمینه، در این فاصله است: الغیبه از علی بن عمر اعرج کوفی (صحابی امام موسی (علیه السلام)) (۳۱) الغیبه از ابراهیم بن صالح انماطی (صحابی امام موسی (علیه السلام)) (۳۲) الغیبه از علی بن حسن طایی طاطری (صحابی امام موسی (علیه السلام)) (۳۳) الغیبه از حسن بن علی بن حمزه سالم (صحابی امام رضا (علیه السلام)) (۳۴) الغیبه از عباس بن هشام ناشری (صحابی امام جواد (علیه السلام) متوفی ۲۲۰ ه). (۳۵)
الغیبه از ابواسحاق ابراهیم نهاوندی (صحابی امام جواد (علیه السلام) و امام هادی (علیه السلام) و امام عسکری (علیه السلام)) (۳۶) الغیبه از علی بن حسن بن فضال (صحابی امام جواد (علیه السلام) و امام هادی (علیه السلام) متوفی ۲۲۴ ه) (۳۷) الغیبه از فضل بن شاذان نیشابوری (صحابی امام عسکری (علیه السلام)، متوفی ۲۶۰ ه) (۳۸) الغیبه از عبد الله بن جعفر حمیری (صحابی امام عسکری (علیه السلام)، متوفی ۲۹۰ ه) (۳۹) الغیبه از محمد بن ابراهیم نعمانی (نگارش کتاب حدود سال ۳۴۰ ه) (۴۰) و برای اطلاع بیشتر از تعداد کتب آن عصر در این مورد می توان به کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه که کتاب پر ارجی در معرفی مولفات شیعه است، مراجعه نمود. (۴۱)
اینک به نمونه ای از هزاران حدیث مربوط به مهدویت اشاره می کنیم: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «لا تذهب الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی یواطیء اسمه اسمی:...» (۴۲) دنیا پایان نمی پذیرد تا آنکه مردی از دودمان من مالک عرب شود، که همنام من است. و در جای دیگر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به علی (علیه السلام) چنین مژده می دهد: «یا علی! الائمه الراشدون المتهدون المعصومون من ولدک احد عشر اماما وانت اولهم، و آخرهم اسمه اسمی یخرج فیملا الارض عدلا کما ملئت جورا و ظلما:» (۴۳) یا علی! پیشوایان هدایتگر هدایت شده معصوم، از فرزندان تو، یازده نفرند، و تو اولین آنها، و واپسین آنها همنام من (محمد) است.
او خروج (قیام) می کند و زمین را همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است، سرشار از عدل و داد می کند. و حضرت امیر (علیه السلام) می فرماید: چون آن زمان (زمان ظلم و ستم) فرارسد، آقای بزرگوار و امام دین ظاهر شود و بر تخت سلطنت قرار گیرد، یاران او از هر طرف چون پاره های ابر (که در پائیز بهم می پیوندند) بدور او گرد آیند ... (۴۴) در جای دیگر حضرت امیر (علیه السلام) او را آخرین بازمانده حجتهای پروردگار، و جانشین اوصیای انبیای الهی بشمار می آورد. (۴۵) و این اعتقاد بقدری استوار است که منکر ظهور مهدی (علیه السلام)، منکر نبوت و رسالت پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی می شود.
بطوری که امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «من اقر بجمیع الائمه و جحد المهدی، کان کمن اقر بجمیع الانبیاء و حجد محمدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نبوته:» (۴۶) هر کس تمام ائمه طاهرین را تصدیق نماید، اما منکر مهدی گردد مانند کسی است که بهمه فرستادگان الهی ایمان آورد، اما نبوت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را منکر شود. همچنین در روایت دیگری از رسول اکرم - صلی الله علیه و آله و سلم - آمده است: «من انکر خروج المهدی فقد کفر بما انزل علی محمد:» (۴۷) هر کس خروج (قیام) مهدی (علیه السلام) را منکر شود، به آنچه بر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده، کافر گشته است.
با دیدن نمونه های بیشمار دیگر که در مدت ۲۷۳ سال - از بعثت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تا وفات یازدهمین پیشوای شیعه - وارد شده است، و با در نظر گرفتن جلوگیری زیاد خلفای اموی و عباسی از پخش احادیث ائمه - علیهم السلام - پی می بریم که چه مجاهدتهایی در نگهداری این احادیث شده است. و این نیست مگر به خاطر اهمیت و ارزش موضوع مهدویت.

پاورقی :
(۱۹) برای نمونه: خزاز قمی (قرن چهارم هجری)، کفایه الاثر. شیخ مفید (متوفی ۴۱۳)، الارشاد، ابوجعفر طبری (قرن پنجم هجری)، دلائل الامامه. ابن شهرآشوب (متوفی ۵۸۸)، المناقب. علی بن عیسی اربلی (متوفی ۶۸۷) کشف الغمه. علامه حلی (متوفی ۷۲۶)، منهاج الکرامه. زین الدین بیاضی (متوفی ۸۷۷)، الصراط المستقیم. مقدس اردبیلی (متوفی ۹۹۳)، حدیقه الشیعه. قاضی نورالله شوشتری (متوفی ۱۰۱۹)، احقاق الحق - با ملحقات آیه الله العظمی مرعشی نجفی (دام ظله). شیخ حر عاملی (متوفی ۱۱۰۴)، اثبات الهداه. محدث بحرانی (متوفی ۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹)، غایه المرام. محمد تقی شریف (قرن سیزدهم)، صحیفه الابرار. میر حامد حسین (متوفی ۱۳۰۶)، عبقات الانوار. علامه شرف الدین (متوفی ۱۳۷۷)، المراجعات. علامه امینی (متوفی ۱۳۹۰)، الغدیر. محدث قمی (متوفی ۱۳۵۹)، منتهی الامال. همچنین کتابهای زیر، برخی از کتابهایی است که عالمان اهل سنت درباره مناقب اهل بیت علیهم السلام نوشته اند: سبط بن جوزی (متوفی ۶۵۴)، تذکره الخواص. ابن صباغ مالکی (متوفی ۸۵۵)، الفصول المهمه. شیخ مومن شبلنجی (قرن سیزدهم)، نورالابصار. حافظ قندوزی (متوفی ۱۲۹۴)، ینابیع الموده.
(۲۰) شیخ صدوق، کمال الدین...، ص ۲۳۹، این روایت، علاوه بر انبوه مدارک شیعی، در کتب دانشمندان اهل سنت نیز به تواتر نقل شده است. بنقل استاد جعفر سبحانی در کتاب رهبری امت (صفحه ۲۲۱)، علامه میر حامد حسین هندی، در کتاب ارزشمند عبقات الانوار - مجلد حدیث ثقلین، این حدیث را از ۵۰۲ کتاب اهل سنت روایت کرده است. مجلد حدیث ثقلین از عبقات الانوار در شش جزء در اصفهان بچاپ رسیده است. ناشر.
(۲۱) حاکم نیشابوری (متوفی ۴۰۵)، المستدرک علی الصحیحین، جلد دوم، حیدر آباد، ص ۴۳۴ - و نیز، ابن حجر هیثمی مکی (متوفی ۹۷۴)، الصواعق المحرقه، نجف، ۱۳۸۷ ص ۱۱۱ - این دو، از دانشمندان بزرگ تسنن می باشند. همچنین نجم الدین الشریف العسکری - رحمه الله علیه - در کتاب محمد و علی و حدیث الثقلین و حدیث السفینه که اسناد متعدد این دو روایت را از اهل سنت گرد آورده در صفحه ۱۳۶ این کتاب، بنقل از مناقب ابن مغازلی، سندی جالب توجه را که عبارت از خلفای بنی عباس - منتهی به عبدالله بن عباس باشد، از بشر بن فضل، از هارون الرشید، از مهدی عباسی، از منصور دوانقی، از پدرش، از جدش، و او از ابن عباس، حدیث را از پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند - ناشر.
(۲۲) حافظ مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم ج ۸، مصر، ص ۱۰۷.
(۲۳) قرآن مجید، سوره مائده، آیه ۵۴.
(۲۴) بفرموده امام صادق (علیه السلام) این آیه در شان مهدی (علیه السلام) است. (غیبت نعمانی، ص ۳۱۶ - همچنین: المحجه فی ما نزل فی القائم الحجه.
(۲۵) قرآن مجید، سوره قصص، آیه ۴.
(۲۶) بفرموده علی (علیه السلام) در شان مهدی است. (نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت ۲۰۰، ص ۱۱۱۷) همچنین: المحجه فیما نزل فی القائم الحجه - ذیل آیه. و : بحار الانوار، جلد ۵۱، ص ۵۴ و۶۳.
(۲۷) قرآن مجید، سوره صف آیه ۹ و سوره توبه، آیه ۳۳.
(۲۸) بفرموده امام صادق (علیه السلام) در شان قائم است (بحار الانوار ج ۵۱) و (المحجه فیما نزل فی القائم الحجه - ذیل آیه).
(۲۹) بعنوان نمونه به دو کتاب زیر مراجعه کنید: علامه مجلسی (متوفی ۱۱۱۱ ه) بحار الانوار، ج ۵۱، تهران، مکتبه الاسلامیه چاپ سوم،. ۱۳۹۳ علامه سید هاشم بحرانی، المحجه فیما نزل فی القائم الحجه، تهران، مطبعه علی قلی خان قاجار (متوفی ۱۱۰۷ ه)، ۱۲۷۰.
(۳۰) برای اطلاع بیشتر از نام ومشخصات این کتب به دو فهرست زیر مراجعه کنید: ۱ - مهدی منتظر را بشناسید، نوشته مهدی فقیه ایمانی، چاپ مسجد الهادی، اصفهان - حدود ۳۸۰ کتاب را نام برده. ۲- کتابنامه امام مهدی، صندوق پستی ۲۲۲۳ تهران، ۱۳۹۸، بیش از ۳۵۰ کتاب را نام برده.
(۳۱) احمد بن علی نجاشی (متوفی ۴۵۰ ه)، رجال ،... ص ۱۹۴.
(۳۲) شیخ محمد تقی تستری، قاموس الرجال، جلد سوم، تهران، مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۹، ص ۱۹۳.
(۳۳) همان، جلد ۶، ص ۴۵۲.
(۳۴) همان، جلد ۳، ص ۱۹۳.
(۳۵) احمد بن علی نجاشی، رجال، ص ۲۱۵.
(۳۶) شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰ ه)، الفهرست، نجف، حیدریه، چاپ ۳، سال ۱۳۸۰، ص ۲۹.
(۳۷) احمد بن علی نجاشی، رجال، ص ۱۸۱.
(۳۸) شیخ طوسی، الرجال،... ص ۴۲۰.
(۳۹) لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، تهران، مکتبه الصدر، مقدمه.
(۴۰) محمد بن ابراهیم نعمانی (متوفی بعد از ۳۴۴ ه)، الغیبه، تهران، صدوق، ۱۳۹۷ - بتصحیح علی اکبر غفاری.
(۴۱) شیخ آقا بزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۱۶، تهران ص ۷۴ تا ۸۴ - بخش کتب غیبت.
(۴۲) ابی داود سجستانی (متوفی ۲۷۵) سنن ابی داود، جلد ۲، مصر، مصطفی البابی، ص ۴۲۱ و حافظ ترمذی (متوفی ۲۷۹)، صحیح ترمذی، جلد ۹ ص ۷۴ - این دو از دانشمندان طراز اول سنی اند.
(۴۳) محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۹۲.
(۴۴) سید رضی (متوفی ۴۰۶ ه)، نهج البلاغه، ترجمه علی نقی فیض الاسلام، تهران، حدیث رقم ۱، ص. ۱۲۰۲ ابن ابی الحدید معتزلی (۵۸۶ - ۶۵۶)، شرح نهج البلاغه در ۲۰ جلد، تهران، اسمعیلیان، جلد ۱۹ ص ۱۰۵ - در اینجا وی این اشاره را در مورد مهدی (علیه السلام) می داند.
(۴۵) ترجمه نهج البلاغه، ص ۵۹۷ انتهای خطبه. ۱۸۱ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰، ص ۹۶ - آن را در مورد حضرت مهدی (علیه السلام) دانسته است.
(۴۶) شیخ صدوق، کمال الدین و ... جلد دوم، ص ۳۳۳.
(۴۷) حموینی، فرائد السمطین - بنقل المهدی سید صدر الدین صدر، چاپ لبنان، صفحه ۲۸.

نوشتن دیدگاه