اگر برسیم به اینكه حالا كه سنخ خودمان از سنخ وحدت است، و پراكندگی‌ها ما را از خودمان باز می ستاند؛ سؤال می كنیم چه وقت خودمان می توانیم خودمان باشیم؟ همان‌ طور که عرض شد جواب این است كه وقتی به اَحد برگردیم عملاً به اصل خود برگشته‌ایم. حالا عرض بنده این است که اسم این برگشت به اَحد را «عبادت الهی» گویند. هر عملی كه یگانگی شما را به یگانگی خدا، نزدیك كند، یا بگو یگانگی شما را با ارتباط با خدا حفظ می‌كند، عبادت نامیده می شود. نتیجه عبادت، به خود آمدن است تا خودِ گم‌ شده از این طریق، به موطن اصلی خود بر گردد. دین از طریق پیامبر (ص) به عنوان لطف خدا برای بشر آمده است تا از طریق دستوراتی كه می دهد، ما خودِ گمشده مان را كه در میل‌ها و هوس‌ها و وَهْم‌ها پراكنده شده، دریابیم و به خود بیائیم. زیرا به خود آمدن فقط از طریق توجه و نظر به اَحَد تحقق پیدا می كند، که آن هم با عبادت حضرت اَحد ممکن است.
خداوند می فرماید: «ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاِنْسَ اِلاّ لِیَعْبُدُونَ» (سوره ذاریات، آیه 56) ما جنّ و انسان را خلق نکردیم مگر برای عبادت. یعنی فقط برای عبادت آن‌ها را خلق كردیم. حالا عبادت چیست؟ آن راهی که خداوند از طریق پیامبرانش در جلو ما قرار داده است تا بتوانیم به او برگردیم و با نور اَحدیت او یگانگی خود را حفظ کنیم. به عنوان مثال؛ آیا این جلسه یا خواندن کتاب، عبادت است؟ دین می گوید بستگی به نیّت شما دارد. اگر برای قرب به خداست، عبادت است. ولی اگر برای این است كه من این مطالب را بگویم دلم حال بیاید و شما هم بشنوید كه فقط چیزی یاد گرفته باشید، عبادت نیست. چون باز در حالت دُود پراكنده‌ بودن خودمان قرار داریم. چه بسیارند كسانی كه قرآن هم می دانند اما پراكنده اند چون به دنبال آن نیستند تا هر چه بیشتر از طریق قرآن، آن بودنِ واحد و شخصیت یگانه خود را به‌دست بیاورند و حفظ کنند، در قرآن‌ خواندن هم به غیر احد نظر دارند. و چه بسیار مادر بزرگ های من و شما بدون آن‌ که سوادی داشته باشند، خودشان‌اند و خدا، و به راحتی در حفظ شخصیت یگانه خود موفق‌اند. مسجد می روند، قالی می بافند، لباس می شویند، همسرداری و بچه‌داری می‌کنند، ولی همه این‌ ها را با خدا معامله می كنند. به طوری که در بستر همین کارها یگانگی خود را در توجه به یگانه محض، حفظ می كنند و از همین طریق با توجه به یگانه محض، به خود می آیند.
دانشمند جلیل‌القدر حجة‌ الاسلام و المسلمین آقای فاطمی نیا «حفظه‌الله‌تعالی» نقل می كردند؛ یكی از این صوفی‌هایی كه گاهی كارهای عجیب و غریبی می كرد، در یكی از اساتید به اذن خودِ آن استاد، تصرّف كرده بود؛ به این نحو كه این استادِ هشتاد ساله را به دوران چهارسالگی برده بود. این كار، خیلی عظیم است كه «خود» آدم را یك‌ مرتبه از هشتاد سالگی بِكَنَند و ببرند تا جایی که چهارسالگی خود را احساس کند - چون باید او را از قید زمان آزاد کند - به تعبیر قرآن درباره جادوگران فرعون، این كار سحر عظیم است. این صوفی همین اندازه خوش بود كه می توانست چنین كاری بكند ولی ارتباط با اَحَد را نمی خواست. یعنی یگانگی خود را به یگانه محض وصل نمی كرد. بلكه نظر به غیر داشت، توانِ نفس خود را در جهت جلب نظر غیر به‌ كار برده بود، وقتی پس از مدتی این صوفی مرده بود، او را در برزخ می‌بینند که تمام اطراف او را ظلمت فرا گرفته و هیچ نوری ندارد، و آشفته و ژولیده به سر خود می زند و می گوید قیامت كجاست؟! قیامت كجاست؟! یعنی افق روحش نمی تواند قیامت را ببیند. كسی كه خدا ندارد و جهت روح را از کثرت به سوی اَحد نینداخته، در خود گمشده است روحش سیر ندارد، و هیچ چیزی را نمی بیند، خودش را هم نمی بیند. در این دنیا هم كه بود خودش را نمی دید. (1) سیر و حركت و رؤیت روح، راه و رسم خاص خودش را دارد كه باید متوجه آن شد.
علماء و عرفای بزرگ در نشان‌ دادن راهِ عبور از کثرت به سوی اَحد، نمونه‌ های عینی خوبی هستند. مطالعه زندگی نامه اهل توحید، راه توحیدی‌ شدن را نشان می‌دهد و آدم را توحیدی می كند. از جمله این بزرگان آیت الله انصاری همدانی «(ره)» هستند. ایشان یک انسان موحد بوده و در دنیا فقط خدا را می خواسته و دیگر هیچ. از قول فرزندشان نقل می كنند كه یكی از كسانی كه به ایشان اظهار ارادت می كرد و حتی زحمتی هم كشیده بود، یك روز با یك كتاب بزرگ خدمت ایشان آمد و گفت می خواهم به شما دو علم یاد بدهم، یكی «طی الارض» و دیگری «جَفْر». علم جفر علمی است كه شما می توانید از طریق آن، آینده تان را پیش بینی كنید. ایشان گفته بودند: من به این‌ها احتیاجی ندارم و نمی خواهم. او گفته بود: آقا، من در رابطه با این‌ها بسیار زحمت كشیده ام و حالا می خواهم به شما یاد بدهم. ایشان باز گفته بودند: من نمی خواهم. او پرسیده بود چرا نمی خواهید؟ ایشان گفته بودند كسی كه خدا را دارد این علوم را می خواهد چكار من از طریق توحید به بهتر از این‌ها دست می‌یابم. (2) البته فرق است بین كسی كه به دنبال به‌ دست آوردن طی الارض است با بزرگانی كه طی الارض برای آن‌ها پیش می آید بدون آن‌ که خودشان به دنبال آن باشند. خداوند گاهی به مردان الهی بر اساس مصلحتی، بدون این‌ كه خودشان بخواهند، بطور ناخودآگاه این فیض را می دهد. مردان الهی خواست خود را منطبق با خواست خدا می كنند، خدا خواسته است كه انسان با پاهایش و یا با استفاده از ابزارها در روی زمین جابجا شود، حالا انسانِ الهی چون خدا را می خواهد خواست خدا را جایگزین خواست خود می كند تا خدا طلب شده باشد. به قول یكی از عرفاء گفته بود من كرامت می خواهم چكار؟ من كریم دارم. كسی كه «كریم» دارد، كرامت نمی خواهد، باید مثل آیت‌ الله انصاری همدانی فقط طالب خدا بود هرچه بادا، باد.
به گفتة خواجه عبدالله انصاری در مناجات نامه:
آن کس که تو را شناخت جان را چه کند
فرزند و عیال و خانمان را چه کند
دیوانه کنی هر دو جهانش بخشی
دیوانه تو هر دو جهان را چه کند
الهی به تو آشنا شدم، از خلق جدا شدم و در هر دو جهان شیدا شدم، نهان بودم، پیدا شدم. (3)
زیرا؛
هر كه در خانه اش صنم دارد
گر نیاید برون چه غم دارد؟
آیت‌ الله انصاری «(ره)» حتی یك قدم از خانه انس با خدا پا را بیرون نمی گذارد، چون با اَحد به‌ سر می برد، می بیند چقدر سرمایه خوبی در خودش پیدا شده، یعنی در واقع خود واقعی اش به‌ دستش آمده است. گفت:
آن‌ کس که تو را بیند و خندان نشود
وز حیرت تو گشاده دندان نشود
چندان که بود هزار چندان نشود
جز کاهگل و کلوخ رندان نشود

پاورقی :
1 - قرآن در مورد کسانی که خودِ گمشده ‌شان حجاب توجه به خدا شده، می‌فرماید: «وَالَّذِینَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاء حَتَّی إِذَا جَاءهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِندَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ، اَوْ كَظُلُمَاتٍ فِی بَحْرٍ لُّجِّیٍّ یَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَكَدْ یَرَاهَا وَمَن لَّمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ» (سوره نور، آیات 39 و 40)؛ و كسانی كه كفر ورزیدند كارهایشان چون سرابی در زمینی هموار است كه انسان تشنه آن را آب می پندارد ولی چون بدان رسد آن را چیزی نیابد و خدا را نزد خویش یابد و حسابش را تمام به او دهد و خدا سریع ‌الحساب است، یا كارهایشان مانند تاریكی‌ هایی است كه در دریایی ژرف است كه موجی آن را می پوشاند و روی آن موجی دیگر است و بالای آن ابری است، تاریكی ‌هایی است كه بعضی بر روی بعضی قرار گرفته است، هر گاه دستش را بیرون آورد به زحمت آن را می بیند و خدا به هر كس نوری نداده باشد او را هیچ نوری نخواهد بود. چنانچه ملاحظه می‌فرمایید خداوند در آیات فوق این‌چنین انسان‌ هایی را که از دیدن خود ناتوان‌اند، ترسیم می‌کند.
2 - به کتاب «سوخته» و یا کتاب «در کوی بی ‌نشان‌ها» شرح زندگی ‌نامه آیت‌ الله‌ انصاری ‌همدانی «(ره)» رجوع شود.
3 - مناجات خواجه عبدالله انصاری، شماره 2.

نوشتن دیدگاه