باید تاریخ را با دقت بررسی کرد. ایوان مدائن ها که آینه عبرتند، کاخ کسراها که ویرانه هایش با زبان بی زبانی با ما سخن می گویند و اهرام مصر که از فراعنه و سرنوشت آنها خبر می دهد و خلاصه این که باید در جای جای این جهان، از آثار باقی مانده پیشینیان دیدن کنیم و درس عبرت بگیریم.
قبور در هم شکسته نیرومندان دیروز و اسیران خاک امروز و یا پیرمردان و پیرزنانی را در نظر بگیریم که نه قدرت راه رفتن دارند و نه توان نشستن و نه حوصله سخن گفتن و به یاد آوریم که همه اینها روزی جوان و نیرومند و با نشاط بودند، اما گذشت روزگار آنان را به چنین سرنوشتی گرفتار ساخته است و بدانیم که ما هم، همین راه را در پیش داریم.
به یقین هر چه درباره این موضوعات و تحول روزگار و جابجا شدن حکومتها و قدرتها و ثروتها و عزتها بیشتر بیندیشیم، کمتر گرفتار «غفلت» خواهیم شد.
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند:

«ان من عرف الایام لم یغفل عن الاستعداد؛ آن کس که وضع روزگار را بشناسد، از آمادگی (برای سفر آخرت) غافل نمی شود» (1)
در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام چنین فرموده اند:

«اغفل الناس من لم یتعظ بتغیرالدنیا من حال الی حال؛ غافلترین مردم کسی است که از تغییر و تحول روزگار از حالی به حال دیگر، پند نگیرد» (2)

پاورقی :
1 - میزان الحکمة، ج 3، ح 15189، ص 2285.
2 - بحار الانوار، ج 74، ص 112.

عامل مؤثر دیگر برای زدودن آثار «غفلت» استمرار و دوام ذکر است، زیرا، یاد خدا دل را بیدار می کند، روح را صفا می بخشد و چشم بصیرت را بینا می سازد و در پرتوی آن، انسان، حق را حق می بیند و باطل را باطل و قادر به تشخیص دوست و دشمن سعادت خود می شود.
لذا امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند:

«بدوام ذکر الله تنجاب الغفلة؛ با استمرار یاد خدا، آثار غفلت زدوده می شود» (1)

پاورقی :
1 - غرر الحکم، حدیث 4269.

ادای نماز در وقت مقرر و با حضور قلب و توجه به محتوای راز و نیاز و مناجات با خدا، قلب را صیقل داده و زنگار «غفلت» را از آینه روح می زداید.
طبیعت زندگی دنیا، غفلت زا است که گاهی انسان را چنان به خود مشغول می سازد که همه چیز را فراموش می کند، حتی، خویشتن خویش را. نماز فرصت بسیار خوبی برای بازنگری در اعمال و بازیافتن خویشتن خویش و نجات از چنگال اهریمن «غفلت» است.
امام باقر علیه السلام در این رابطه می فرمایند:

«ایما مؤمن حافظ علی الصلوات المفروضة فصلاها لوقتها فلیس هذا من الغافلین، (اگر) هر فرد با ایمانی، نمازهای واجب را به موقع و به طور صحیح انجام دهد، از غافلان نخواهد بود.» (1)

پاورقی :
1 - فروع کافی، ج 3، ص 270.

راه دیگر پیشگیری و درمان «غفلت» تفکر و اندیشه است. هرگاه انسان به کارهای خوب و آثار مثبت آن و همچنین به کارهای بد و نتایج سوء آن بیندیشد، امواج ظلمانی «غفلت» از روح و جانش دور می شود.
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله خطاب به ابوذر فرمودند:

«یا اباذر! هم بالحسنة و ان لم تعملهالکی لا تکتب من الغافلین؛ ای اباذر تصمیم به کارهای نیک بگیر، هر چند توفیق عمل به آن برای تو حاصل نشود تا در زمره غافلان نوشته نشوی» (1)
فکر مرگ و پایان زندگی از جمله افکاری است که در زدودن زنگار «غفلت» از آینه روح آدمی بسیار مؤثر است، مخصوصا اگر هنگام عبور از آرامگاه مردگان، این شعر یا مانند آن را با خود زمزمه کند:
هر که باشی و به هر جا برسی آخرین منزل هستی این است این فکر و اندیشه به یقین جلوی سرچشمه های اصلی «غفلت» را که هوا پرستی و خودخواهی و فزون طلبی است، می گیرد.
امیر مؤمنان علی علیه السلام در یکی از وصایای خویش به فرزندش امام حسین علیه السلام فرمودند:
«ای بنی الفکرة تورث نورا و الغفلة ظلمة؛ ای فرزندم! تفکر، نورانیت می بخشد و «غفلت» ظلمت و تاریکی.» (2)

پاورقی :
1 - میزان الحکمة، ج 3، حدیث 15188.
2 - بحار الانوار، ج 74، ص 237.

بسیاری از محیطها به طور طبیعی غفلت زاست. مجالس غافلین و بطالین (بیهوده کاران) ، جلسات لهو و لعب، خانه های پر زرق و برق و اشرافی، انسان را به سوی «غفلت» می کشاند، حتی بسیاری از شهرها در دنیای امروز، مبدل به کانون «غفلت» و فساد شده است.
یکی از راه های رهایی از چنگال «غفلت» ترک شرکت در این گونه جلسات و اماکن و هجرت از شهرهای آلوده به فساد است، در غیر این صورت، رهایی از دیو «غفلت» بسیار مشکل است.
امام سجاد علیه السلام در دعای ابو حمزه، به هنگام مناجات با خدا در بیان یکی از عوامل سلب توفیق، عرض می کنند:

«او لعلک رایتنی آلف مجالس البطالین فبینی و بینهم خلیتنی؛ شاید مرا علاقه مند به مجالس غافلین دیدی و مرا در میان آنها رها ساختی.»
این سخن را با حدیثی از امیر مؤمنان علی علیه السلام پایان می دهیم:

«احذر منازل الغفلة والجفاء و قلة الاعوان علی طاعة الله؛ از منزلگاههای «غفلت» و خشونت و جایی که یار و مددکاری بر اطاعت خدا ندارید، بپرهیز» (1)

پاورقی :
1 - غرر الحکم حدیث 600 - میزان الحکمه حدیث 15147 .